โดย : ปิ่น บุตรี(pinn109@hotmail.com)

ชายหาดหน้าชุมชนบ้านชายทะเล        “พัทยา” จ.ชลบุรี นอกจากจะเป็นเมืองท่องเที่ยวชายทะเลในระดับโลกแล้ว พัทยายังเป็นเมืองแห่งสถานบันเทิง แสงสียามราตรีอันคึกคักที่ไม่เคยหลับใหล

       แต่ใครหลายคนอาจไม่รู้ว่าติดๆกับพัทยานั้น มีชุมชน “บ้านชายทะเล” ที่น่าสัมผัสไปด้วยมนต์เสน่ห์แห่งวิถีชุมชน และแหล่งคลังอาหารทะเลที่กุ้ง หอย ปู ปลา หมึก ที่นี่สดอร่อยนัก

ครัวแห่งอาหารทะเล

       บ้านชายทะเล ตั้งอยู่ที่ ต.บางละมุง อ.บางละมุง จ.ชลบุรี ติดกับเมืองพัทยาไปทางทิศเหนือ(ทางไปตัวจังหวัดชลบุรี)

ชาวบ้านชายทะเลสืบทอดการทำประมงพื้นบ้านมานับแต่บรรพบุรุษ        เดิมชุมชนแห่งนี้มีชื่อว่า “บ้านเนินตาเบี่ยง”(ทะเบียนราชการบางหน่วยงานยังใช้ชื่อเดิมนี้อยู่) แต่ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “บ้านชายทะเล” ตามสภาพหมู่บ้านที่มีอาณาเขตติดชายทะเล คือ “อ่าวบางละมุง”ไปตลอดแนว

       ชาวบ้านชาวทะเลส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ แต่ทว่า...ด้วยความที่สภาพแวดล้อมเปลี่ยนไป น้ำเสียถูกปล่อยลงทะเลมากขึ้น ทรัพยากรลดน้อยถอยลง แต่ความต้องการจับสัตว์น้ำมีเพิ่มมากขึ้น ชาวบ้านหลายคนจับสัตว์น้ำแบบไม่บันยะบันยังมุ่งเน้นให้จับได้คราวละมากๆเพื่อส่งขาย โดยไม่คำนึงถึงผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรที่เสียไปซึ่งไม่อาจจะฟื้นฟูและเติบโตได้ทัน

       ส่งผลให้ครั้งหนึ่งในอดีตชุมชนแห่งนี้ต้องประสบกับปัญหาขาดแคลนทรัพยากรสัตว์น้ำอย่างหนัก

       จากปัญหาที่เกิดขึ้นทำให้ชาวบ้านส่วนหนึ่งได้หันมาทบทวน พร้อมรวมตัวกันตั้งกลุ่มประมงน้ำตื้นขึ้นในราวปี 2545 เพื่อร่วมกันอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้ำภายในชุมชน

อ่าวบางละมุง        “แต่ก่อนที่ชาวบ้านต่างคนต่างทำ ต่างคนต่างจับสัตว์น้ำ แต่พอตั้งกลุ่มขึ้นก็ได้มาช่วยกันคิด ช่วยกันทำ มามีส่วนร่วมในการกำหนดข้อตกลงของชุมชน ให้ชาวบ้านดูแลช่วยเหลือตนเองได้ โดยเน้นพออยู่พอกินตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อให้ทรัพยากรคงอยู่” บุญยะ หอมขจร หนึ่งในสมาชิกกลุ่มเล่าให้ฟัง

       อย่างไรก็ดีด้วยความที่ยังขาดประสบการณ์ช่วงแรกๆ พวกเขาได้ลองผิดลองถูกล้มลุกคลุกคลานกันอยู่พักใหญ่ แต่เมื่อเรียนรู้มากขึ้น ก็ได้ต่อยอด ขยายผล ก่อนตั้งกลุ่มอย่างเป็นทางการในชื่อ“ประมงเทศบาลบางละมุง”ขึ้นในปี 2550

ปูไข่จากธนาคารปู ที่เตรียมนำไปปล่อยคืนสู่ทะเล        กลุ่มประมงฯ ได้กำหนดข้อตกลงหลักๆในการใช้ทรัพยากรร่วมกัน อาทิ กำหนดพื้นที่ทะเลหน้าบ้านให้เป็นทะเลชุมชนใช้เป็นฐานการผลิตและการบริหารจัดการทรัพยากร ชาวชุมชนให้ใช้เครื่องมือพื้นบ้านที่ไม่ทำลายทรัพยากรสัตว์น้ำ(และห้ามใช้เครื่องมือบางประเภทจับสัตว์น้ำ) ทำประมงได้วันละรอบเดียว มีการกันพื้นที่ส่วนหนึ่งมีระยะ 500 เมตรจากชายฝั่งเป็นเขตห้ามทำการประมง เพื่อให้เป็นแหล่งพ่อพันธุ์แม่พันธุ์และแหล่งปล่อยสัตว์น้ำเพิ่มเพิ่มผลผลิต มีการกำหนดให้ระยะ 4,500 เมตร(4.5 กม.)จากชายฝั่งเป็นเขตประมงพื้นบ้าน(ห้ามประมงพาณิชย์เข้ามาจับสัตว์น้ำ) เป็นต้น

       นอกจากนี้กลุ่มประมงฯยังมีอีกหนึ่งเป้าหมายสำคัญ คือการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และเพิ่มปริมาณสัตว์น้ำในพื้นที่ ผ่านโครงการต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น โครงการ “ธนาคารปูม้า”(ปูไข่นอกกระดอง) ธนาคารแม่พันธุ์กุ้งแชบ๊วย การเลี้ยงหอยหวาน การทำปะการังเทียมของหน่วยงานสนับสนุนต่างๆ เป็นต้น

ทรัพยากรจากทะเล        และด้วยความตั้งใจมุ่งมั่นของชาวชุมชนทำให้พื้นที่อ่าวบางละมุงหน้าชุมชนบ้านชายทะเลในวันนี้มากไปด้วยกุ้ง หอย ปู ปลา หมึก ที่กำเนิดเกิดชีวิตใหม่ขึ้นมาหลังการฟื้นฟู รวมไปถึงนกจำนวนมากที่มาคอยบินโฉบจับกินปลา

       สมรวม พวงสิน หนึ่งในสมาชิกกลุ่มประมงฯบอกกับผมว่า การกลับมาของสัตว์ทะเล ทำให้บ้านชายทะเลเป็นแหล่งอาหารทะเลสำคัญ เป็นดังครัวของเมืองพัทยาและพื้นที่ใกล้เคียง

แหล่งอาหารที่ตามมาหลังจากการอนุรักษ์ฟื้นฟูทะเล        “จากเดิมที่ปูม้าขาดแคลน ปลาทูจับได้เฉพาะตามฤดูกาล แต่เมื่อเราตั้งกลุ่มมีโครงการต่างๆ วันนี้เรามีปูม้าเป็นจำนวนมาก ปลาทูสามารถจับได้ตามฤดูกาล นอกจากนี้ก็ยังมีพวกปลาเศรษฐกิจอีกหลากหลาย”

       สมรวมให้ข้อมูล พร้อมกับบอกว่า ทางหมู่บ้านชายทะเลไม่ได้หวงทรัพยากร คนภายนอกสามารถเข้ามาจับได้แต่ต้องเป็นไปตามกฎ ตามข้อกำหนดของชุมชน เพื่อป้องกันทรัพยากรขาดแคลนเหมือนในอดีต

       นั่นจึงทำให้มีคนภายนอก นักท่องเที่ยว มาจับปู จับหอยกันที่หน้าหาดของบ้านชายทะเลอยู่เสมอ ซึ่งสมรวม บอกว่า ยินดี ไม่หวง แต่ขอให้เป็นไปตามกฎของชุมชน เพื่อให้ทรัพยากรคงอยู่

เที่ยวบ้านชายทะเล สัมผัสเสน่ห์วิถีชุมชน

       ผลพวงความสำเร็จจากการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ทรัพยากรชายฝั่ง ทำให้ที่นี่กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ดูงาน มีองค์กร ชุมชน นักวิชาการ และผู้สนใจอื่นๆ เดินทางเข้ามาศึกษา ดูงาน พร้อมสัมผัสกับวิถีชุมชน

ชาวบ้านยินดีให้นักท่องเที่ยว คนต่างถิ่น มาจับกุ้ง หอย ปู ปลา แต่ขอให้เป็นไปตามกฏของชุมชน เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากร        นั่นจึงทำให้ ทางองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนเมืองพัทยาและพื้นที่เชื่อมโยง หรือ อพท.พัทยา ซึ่งเล็งเห็นในศักยภาพของชุมชนบ้านชายทะเล ที่โดดเด่นด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติโดยเปิดให้ชาวบ้านมีส่วนร่วม อีกทั้งยังเป็นชุมชนเข้มแข็ง เป็นชุมชนแหล่งอาหารสำคัญของพัทยาและพื้นที่ใกล้เคียง จึงได้เข้ามาส่งเสริม แนะนำ คอยเป็นพี่เลี้ยงให้กับชุมชนในหลายๆด้าน โดยเฉพาะการต่อยอดให้เกิดกิจกรรมการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่เข้าไปช่วยวางระบบ บริหารจัดการ พาไปดูงาน วางแผนการตลาด ทำการประชาสัมพันธ์

       สำหรับกิจกรรมท่องเที่ยวของชุมชนบ้านชายทะเลที่วันนี้ทางชุมชนกับ อพท. ได้ร่วมมือกันนั้น จะมุ่งเน้นไปที่เรื่องของการท่องเที่ยวทั้งเชิงนิเวศ วัฒนธรรม และวิถีชีวิต ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์เพื่อให้เกิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน

การคืนกลับมาของทรัพยากรจากท้องทะเล        ธวัชชัย ปากคลองขวัญ ประธานกลุ่มประมงเทศบาลบางละมุง บอกกับผมว่า

       กิจกรรมท่องเที่ยวที่นี่ จะเน้นการพาไปสัมผัสวิถีชีวิตการทำประมงพื้นบ้านของชาวชุมชน ที่มีการจับสัตว์น้ำต่างๆหมุนเวียนกันไปตามฤดูกาล อาทิ การจับกุ้ง สาวอวน จับปลาทู ดูโป๊ะ วางอวนปู วางอวนปลาเห็ดโคน ร่วมชมและตีปลากระบอก หรือไม่ก็สามารถทำกิจกรรมง่ายๆหน้าชายหาดของหมู่บ้าน อย่างเช่น จับปูเป็นๆด้วยมือ เก็บหอยเสียบ หอยตลับ มาทำเป็นอาหาร รวมไปถึงการออกเรือตกปลา ตกหมึก ที่นักท่องเที่ยวนิยมกัน

อาหารพื้นบ้านสดๆรสเด็ด มีให้บริการนักท่องเที่ยว        “คนที่มาท่องเที่ยวชุมชนที่นี่จะได้กินอาหารทะเลตามฤดูกาล ไม่ว่าจะเป็นปูม้า กุ้ง หอย ปลาทู หมึก ปลากระบอก หรือปลาชนิดต่างๆ ที่เน้นความสด ใหม่ กับรสชาติพื้นบ้าน และราคาที่ถูกกว่าทั่วไป เพราะเราเลี้ยง เราจับได้เอง” ธวัชชัยกล่าว

       นอกจากนี้ในส่วนผู้ที่ชอบเล่นน้ำทะเล ทางชุมชนได้จัดกิจกรรมพาไปสัมผัส“เกาะนก” ที่อยู่ห่างจากฝั่งราว 5 กม. นั่งเรือประมาณ 30 นาที -1 ชั่วโมง(ตามประเภทเรือ) เพื่อไปเล่นน้ำ ดำน้ำดูปะการัง พายเรือคายักที่เกาะนก หรือใครจะพายเรือคายัคเล่นใกล้ๆกับหมู่บ้านก็สามารถทำได้

       เกาะนก เป็นเกาะเล็กๆที่สงบ มีความเด่นเรื่อง น้ำใส หาดทรายขาวละเอียด และมีหาดหินมนอันเป็นเอกลักษณ์เกิดจากการกัดเซาะของน้ำทะเล

เกาะนก น้ำใส หาดมีเอกลักษณ์        อย่างไรก็ดีที่เกาะนกบางช่วงน้ำทะเลจะพัดพาขยะมาติดยังชายหาด ซึ่งทางอพท.ก็ได้วางแผนจัดกิจกรรมให้นักท่องเที่ยวร่วมเก็บขยะบนเกาะนกไปในตัวในรูปแบบการท่องเที่ยวจิตอาสา โดยระหว่างทางไปเกาะจะมีการแวะชมวิถีการทำประมงพื้นบ้าน

       “กิจกรรมท่องเที่ยวที่เรามีแผนจะจัดขึ้นในปี 2557 จะมีทั้งแพกเกจกลางวันราวครึ่งวัน เที่ยวสัมผัสวิถีชีวิตชาวประมงพื้นบ้าน ไปเที่ยวเกาะนก เล่นน้ำ หรือพายเรือคายัค แล้วกับมากินอาหารทะเลสดๆ กับแพกเกจกลางคืน คือออกเรือไปตกหมึก ตกปลา นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมพักแรมกางเต็นท์แคมปิ้งริมชายหาด หรือแคมปิ้งบนเกาะนก ขึ้นอยู่กับความต้องการของนักท่องเที่ยว” ธวัชชัยกล่าว

นกรอโฉบบินจับปลากิน        และนี่ก็คือกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชนของบ้านชายทะเลที่แม้วันนี้จะอยู่ในช่วงเริ่มต้น ตั้งไข่ แต่หากว่าถ้าได้รับการสร้างภูมิคุ้มกันให้กับชุมชน การวางแผนบริหารจัดการที่ดี ที่นี่จะถือเป็นอีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวชุมชนที่น่าสนใจแห่งใหม่

นับเป็นมุมพิเศษใกล้พัทยาแค่เอื้อม ที่โดดเด่นไปด้วยวิถีชุมชนอันชวนค้นหา อีกทั้งยังให้บรรยากาศและความรู้สึกแตกต่างไปจากเมืองแห่งแสงสีบันเทิงของพัทยาไม่น้อยเลย

วิถีชาวบ้านที่เรียบง่ายแต่แฝงไปด้วยเสน่ห์ชวนค้นหา        *****************************************

บ้านชายทะเล ตั้งอยู่ที่ ต.บางละมุง อ.บางละมุง จ.ชลบุรี ติดกับเมืองพัทยาไปทางทิศเหนือ(ทางไปตัวจังหวัดชลบุรี) ปัจจุบันได้ทดลองนำร่องเปิดกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชน ผู้สนใจสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ อพท.พัทยา โทร. 0-3823-3191-2

       * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

//manager.co.th/Travel/ViewNews.aspx?NewsID=9570000015186