https://goo.gl/uTZBqY




ชื่อวิทยาศาสตร์ : Magnolia sirindhorniae Noot & Chalermglin
ชื่อพื้นเมือง : จำปา*
วงศ์ : Magnoliaceae (วงศ์จำปา)
สกุล : Michelia

เป็นต้นไม้ประจำโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า


นิเวศวิทยาและถิ่นกำเนิด จำปีสิรินธรเป็นจำปีสายพันธุ์ใหม่ (new species) และพืชเฉพาะถิ่นของไทย
(Endemic to Thailand) คือมีเฉพาะในประเทศไทยเท่านั้น และมีขึ้นอยู่เฉพาะพื้นที่ชุ่มน้ำหรือในป่าพรุน้ำจืด
ที่มีน้ำพุไหลผ่านตลอดเวลา

สำรวจพบครั้งแรกเมื่อวันที่ 16 พ.ย. 2541 โดย ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น นักวิชาการสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีแห่งประเทศไทย ที่เดินทางเข้าไปสำรวจป่าพรุน้ำจืด ในบริเวณพื้นที่ป่าซับจำปา อ. ท่าหลวง จ. ลพบุรี





https://goo.gl/5ZOaJq



ในบริเวณป่าพรุแห่งนี้พบต้นไม้ขนาดใหญ่จำนวนมากและหนึ่งในนั้นพบพันธุ์ไม้ในวงศ์จำปาที่มีลักษณะพิเศษ
ต่างจากจำปีและจำปาชนิดอื่น ลำต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 40-100 เซนติเมตร สูงประมาณ 15-25 เมตร เปลือกลำต้นหนา
แตกเป็นร่องลึกตามยาว ใบใหญ่กว่าจำปีทั่วไป ขึ้นแช่น้ำและสามารถเจริญเติบโตอยู่ได้ในป่าพรุน้ำจืด ปกติจำปีจำปา
ทุกชนิดทั่วโลกจะขึ้นบนพื้นที่ดอน หรือบนภูเขาหรือตามพื้นดินที่มีการระบายน้ำดี
 

https://goo.gl/174Nzg



ป่าซับจำปา หรือ ป่าจำปีสิรินธร อยู่ในพื้นที่หมู่ 1 และ 7 ต. ซับจำปา อ. ท่าหลวง จ. ลพบุรี มีพื้นที่ทั้งสิ้น 96 ไร่
3 งาน อยู่บริเวณทิศใต้ของเมืองโบราณซับจำปา เป็นป่าพรุน้ำจืด มีน้ำท่วมขังและน้ำซับตลอดทั้งปี เกิดจากน้ำฝน
ที่ตกและไหลจากเขาหินปูนซึ่งอยู่ห่างออกไปประมาณ 10 กิโลเมตร ซึมลงใต้ดิน และไหลรวมเป็นน้ำใต้ดิน มาพุ
ขึ้นในป่าบ้านซับจำปา น้ำในบริเวณนี้จึงมีความเป็นด่างสูงกว่าในพื้นที่อื่น ต้นจำปีสิรินธรเป็นพืชที่ต้องมีน้ำ
หล่อเลี้ยง หรือไหลผ่านตลอด ถ้าขาดน้ำก็จะยืนต้นตาย

https://goo.gl/nQyxFB

 

ต่อมาวันที่ 21 มิถุนายน 2542 คณะสำรวจฯ ได้เข้าไปสำรวจซ้ำในพื้นที่เดิม เก็บดอกจากบนต้นมาบันทึกภาพ
และบันทึกรายละเอียดต่าง ๆ ของดอก พบว่าก่อนที่ดอกเริ่มแย้มจะมีสีเขียวอ่อนที่โคนกลีบดอกด้านนอก
เมื่อเริ่มแย้มจะมีสีขาวใส มีกลีบดอก 12-15 กลีบ ปลายกลีบมนกลม จากการสำรวจในครั้งนี้ จึงสรุปได้ว่า
ต้นไม้ชนิดนี้เป็นจำปีเนื่องจากตามข้อกำหนดเดิม ที่ระบุว่า จำปีมีกลีบดอกแรกแย้มเป็นสีขาว จำปามีกลีบดอก
แรกแย้มเป็นสีเหลืองเหลืองส้ม ที่เรียกสีจำปา

 

Kukiat's Gardens  https://goo.gl/7NDrPC



จำปีสิรินธร จัดอยู่ในวงศ์จำปา (Family Magnoliaceae) พรรณไม้ในวงศ์นี้ จัดเป็นพรรณไม้ที่มีความเก่าแก่
ดึกดำบรรพ์ที่สุดในหมู่ของไม้ดอกที่มีอยู่ในยุคปัจจุบัน มีวิวัฒนาการในการปรับตัวต่ำที่สุด จึงเป็นพรรณไม้
ที่มีโอกาสสูญพันธุ์ในสภาพธรรมชาติได้มากที่สุด

ธรรมชาติของดอกจำปี จะเริ่มแย้มตั้งแต่ช่วงเย็น กลีบดอกเบ่งบานกางออกรับน้ำค้างในช่วงพลบค่ำ
ส่งกลิ่นหอมโชยไปทั่วบริเวณใกล้เคียง ยิ่งดึก ยิ่งหอม จนกระทั่งถึงวันรุ่งขึ้น

https://goo.gl/0m7YH3

ดอกจำปีสิรินธร จะเบ่งบานเต็มที่และมีรูปทรงสวยที่สุดในช่วงรุ่งอรุณ บานรอรับแสงแห่งวันใหม่
ความสง่างามของรูปทรงดอกจะคงที่อยู่จนถึงอีกวันหนึ่ง แล้วร่วงโรย เมื่อใกล้โรยจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง
เล็กน้อย หล่นลงสู่พื้นไปตามกาลเวลา

*กลีบดอกเมื่อร่วงโรยอยู่ตามโคนต้น จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองคล้ายสีดอกจำปา คนในท้องถิ่นจึงเรียกชื่อตามนั้น
และเรียกหมู่บ้านนี้ว่า บ้านซับจำปา ซึ่งหมายถึงพื้นที่น้ำแฉะมีต้นจำปาขึ้นอยู่ โดยยังไม่มีใครเคยเห็นดอก
ที่อยู่บนต้นว่ามีสีอะไรเพราะเหตุว่าต้นสูงมาก 20–30 เมตร


 

https://goo.gl/dGhCn7  by Maihom



กระทั่งเดือน ต.ค.2542 คณะของ ดร.ปิยะ จึงเข้าไปเก็บรวบรวมผลอ่อนและผลแก่ 15-25 ผล เพื่อส่งไปตรวจ
สอบรายละเอียดข้อเท็จจริง ที่สำนักงานหอพรรณไม้ ที่เมืองไลเดน (Leiden) ประเทศเนเธอร์แลนด์ และได้รับการ
ยืนยันจากผู้เชี่ยวชาญพรรณไม้วงศ์จำปาว่า ต้นจำปีนี้เป็นพันธุ์ไม้ชนิดใหม่ของโลก จัดอยู่ในวงศ์จำปา และได้รับ
พระราชานุญาตให้ใช้พระนามาภิไธยว่า "จำปีสิรินธร" Magnolia sirindhorniae Noot. & Chalermglin
จึงร่วมกันเขียนรายงานการค้นพบ แล้วนำลงพิมพ์ในวารสารการจำแนกพรรณไม้ BLUMEA เมื่อเดือนสิงหาคม 2543

ต่อมาในปี 2546 สำรวจพบในป่าพรุน้ำจืดของบ้านน้ำสวย ตำบลน้ำสวย อำเภอเมือง จังหวัดเลย ซึ่งมีพื้นที่
รวมกันประมาณ 30 ไร่ ในระดับความสูงประมาณ 165 เมตร มีขนาดใหญ่สูง 30 เมตร และเส้นผ่าศูนย์กลาง
1-2 เมตร อยู่มากกว่า 30 ต้น





https://goo.gl/5ZOaJq



จำปีสิรินธร เป็นจำปีเพียงชนิดเดียวในโลกที่มีถิ่นกำเนิดและเจริญเติบโตอยู่ในป่าพรุน้ำจืด ชอบสภาพ
สิ่งแวดล้อมที่ชื้นแฉะ ในช่วงฤดูฝนโคนต้นและรากจะแช่อยู่ในน้ำเป็นเวลามากกว่า 5 เดือนของแต่ละปี
 ดังนั้นรากของจำปีสิรินธรจึงมีความคุ้นเคยกับสภาพดินที่ชื้นแฉะ หรือดินในที่ลุ่มซึ่งมีความชื้นมาก


การปลูกและบำรุงรักษา
https://goo.gl/5w1z2Y





https://goo.gl/A9i8X6



ดอก สีขาวนวล ออกเดี่ยวตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดอกตูมรูปกระสวย มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1-1.5 ยาว 2.5-3.5
ซม. กาบหุ้มดอกสีเขียวอ่อนและมีขนอ่อน ๆ คลุมอยู่ กาบฉีกออกและหลุดไปเมื่อกลีบดอกเริ่มแย้ม ก้านดอก
ยาว 1.8 ซม กลีบดอกมี 12-15 กลีบ เรียงเป็นชั้นละ 3 กลีบ ปลายกลีบมน เริ่มแย้มและส่งกลิ่นหอมตั้งแต่พลบค่ำ
มีกลิ่นหอมแรงตลอดวัน ดอกบานวันเดียวแล้วโรย วันต่อมากลีบดอกจะกางบานและร่วง





https://goo.gl/A9i8X6



ใบ รูปรี กว้าง 7-10 เซนติเมตร ยาว 14-30 เซนติเมตร โคนใบมนกลม หรือรูปลิ่ม ปลายใบมนทู่ถึงแหลม
ผิวใบมีขนอ่อนปกคลุมทั้งสองด้าน สีเขียวอมเหลือง มีเส้นกลางใบนูนเล็กน้อย และมีเส้นแขนงใบเป็นร่อง
ผิวใบด้านล่างสีอ่อนกว่า มีเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบนูนเด่น เนื้อใบหนา แข็งกรอบ ขอบใบเรียบ เส้นแขนง
ใบมี 10-12 คู่ ก้านใบยาว 2.5-4.5 เซนติเมตร รอยแแผลเป็นของหูใบแนบโคนก้านใบยาวสองในสาม
ของความยาวของก้านใบ





https://goo.gl/eCTunt



ข้อมูลพฤกษาศาสตร์

1. ลักษณะทั่วไป จำปีสิรินธร เป็นต้นไม้ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 20-30 เมตร บางต้นสูงถึง
40 เมตร ขนาดลำต้นเส้นผ่าศูนย์กลางของลำต้นวัดที่ระดับอก (1.30 เมตร) ประมาณ 30–100 เซนติเมตร
เปลือกสีเทา มีรูอากาศขนาดใหญ่เห็นเป็นรอยสีน้ำตาล

2. ใบ แข็งกระด้างรูปรีหรือยาวรี ปลายใบมน ใบกว้าง 7-10 เซนติเมตร ยาว 14-30 เซนติเมตร
ใบอ่อนมีขนปกคลุมมากทั้งสองด้าน และมีน้อยลงเมื่อใบแก่

https://goo.gl/GYsq2g   photo by : ดอกสารภี

3. ดอก มีสีขาวนวล กลีบดอกมี 12-15 กลีบ ยาว 4.5-5 เซนติเมตร เมื่อเริ่มแย้มกลีบดอก
ด้านนอกมีสีเขียวอ่อนและมีกลิ่นหอม บานอยู่ได้ประมาณ 2 วัน เมื่อใกล้โรยกลีบดอกเปลี่ยนเป็น
สีเหลืองและสีน้ำตาล ดอกบานช่วงเดือนมิถุนายนถึงเดือนกรกฎาคม

https://goo.gl/eCTunt



4. ผล ออกเป็นช่อยาว 4 เซนติเมตร มีผลย่อย 15-25 ผล แต่ละผลมี 1-6 เมล็ด
ผลจะแก่ประมาณเดือนตุลาคม

5. นิเวศวิทยา พบขึ้นในป่าดิบที่มีลักษณะเป็นพรุน้ำจืดที่ป่าซับจำปา ตำบลซับจำปา
อำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี

https://goo.gl/FWwx8w



คำถามที่พบเสมอ ก็คือ ทำไมปลูกจำปีสิรินธรแล้วไม่ออกดอก

ต้องทราบก่อนว่าจำปีสิรินธรที่ปลูกนั้นขยายพันธุ์มาโดยวิธีการใด เพราะโดยธรรมชาติแล้ว จำปีสิรินธรเป็นต้นไม้
ขนาดใหญ่ มีเส้นผ่าศูนย์กลางของโคนต้นได้ถึง 2 เมตร และมีความสูงได้ถึง 35 เมตร เจริญเติบโตอยู่ในสภาพชื้นแฉะ

ถ้าปลูกจากต้น เพาะเมล็ด ก็ต้องปลูกอยู่ในสภาพพื้นที่แฉะ เป็นเวลาอย่างน้อย 7 ปี หรือ
มีความสูงมากกว่า 10 เมตร จึงออกดอก

แต่ถ้าปลูกจากต้น ปักชำ ก็ต้องปลูกในสภาพที่แฉะ เป็นเวลาอย่างน้อย 2-3 ปี หรือมีความสูง
มากกว่า 2-3 เมตร จึงจะออกดอก

ถ้าปลูกจากการ ทาบกิ่ง เสียบยอด หรือ ติดตา ก็ต้องปลูกในสภาพที่ดอน ดินระบายน้ำดี
เป็นเวลาอย่างน้อย 2-3 ปี หรือมีความสูงมากว่า 2-3 เมตร จึงจะออกดอก


 

https://goo.gl/NpqWeW



แต่ปัญหาที่เป็นอยู่ในปัจจุบันคือ ไม่มีผู้ขยายพันธุ์รายใด ปักชำกิ่งจำปีสิรินธรจากกิ่งของต้นใหญ่หรือต้นแม่
พันธุ์ที่เคยออกดอกแล้ว และในเวลาเดียวกันก็ไม่มีผู้ขยายพันธุ์รายใด ทำการทาบกิ่ง เสียบยอด หรือติดตาจาก
กิ่งของต้นใหญ่หรือต้นแม่พันธุ์ที่เคยออกดอกแล้ว ที่เป็นอยู่ในปัจจุบันก็คือ มีการปักชำกิ่ง หรือมีการทาบกิ่ง
เสียบยอด ติดตามาจากต้นกล้าเพาะเมล็ดขนาดเล็กที่มีความสูงเพียง 1-2 เมตร ดังนั้น ไม่ว่าท่านจะปลูกอย่างไร
จำปีสิรินธรก็จะไม่ออกดอก จนกว่าจะมีอายุเกิน 7 ปี หรือมีความสูงมากกว่า 10 เมตร





https://goo.gl/NpqWeW



ถ้ามีการปักชำ หรือทาบกิ่ง เสียบยอด หรือติดตาจากต้นแม่พันธุ์ที่ออกดอกแล้ว เมื่อนำมาปลูกก็จะออกดอก
ได้เร็วขึ้น แต่ถ้าไม่สามารถขยายพันธุ์จากต้นแม่พันธุ์ที่ออกดอกแล้ว ก็จะต้องรอจนกว่าจะมีอายุเกิน 7 ปี หรือมี
ความสูงมากกว่า 10 เมตร หรืออาจใช้ฮอร์โมนเร่งดอกเข้าช่วย


 

https://goo.gl/eCTunt



ปัจจุบัน ป่าจำปีสิรินธร แห่งนี้ดูแลโดยกรมป่าไม้และจัดให้ ป่าจำปีสิรินธร แห่งนี้เป็นแหล่งศึกษาธรรมชาติ
โดยสร้างทางเดินแบบคอนกรีตยกพื้น ความยาวกว่า 1200 เมตร ตลอดทางเดินจะพบกับต้นจำปีขนาดใหญ่
จะมีจุดต่าง ๆ ประมาณ 12 จุด ที่จะให้ความรู้ควบคู่กันไป


การขยายพันธุ์ ที่รวดเร็ว ตรงตามพันธุ์เดิม และได้รับความนิยมสูงสุดในขณะนี้ คือ
การทาบกิ่งโดยใช้จำปาเป็นต้นตอ  https://goo.gl/FQThp5


 

จำปีสิรินธร... พืชชนิดใหม่ของโลก บานนอกถิ่นกำเนิดและนอกฤดูกาล
https://goo.gl/2Xanq4

การปลูกจำปีสิรินธรควรปลูกกลางแจ้ง เนื่องจากต้องการแสงแดดมากเต็มที่ จึงจะออกดอกได้ดี
ต้นกล้าที่มีระบบรากเดิมของจำปีสิรินธร ได้แก่ ต้นกล้าที่มาจากวิธีการเพาะเมล็ด การตอน เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
ควรปลูกในพื้นที่ใกล้แหล่งน้ำหรือค่อนข้างชื้น ทนความชื้นแฉะได้ ไม่เหมาะสมต่อพื้นที่ระดับสูงพื้นที่แห้งแล้ง

สำหรับต้นกล้าที่ไม่ใช่ระบบรากเดิมของจำปีสิรินธร ได้แก่ ต้นกล้าที่มาจากวิธีการทาบกิ่ง ติดตา
ควรปลูกในพื้นที่ดอนทั่วไป มีการระบายน้ำดี ไม่เหมาะสมต่อพื้นที่แฉะ น้ำท่วม
เนื่องจากรากของจำปาที่เป็นต้นตอจะเน่าเสียหายได้ง่าย


 

https://goo.gl/eCTunt

 

นอกจากการมาเยี่ยมชม ป่าจำปีสิริธรแล้ว อีกที่หนึ่งที่อยู่ใกล้เคียงกันคือ เมืองโบราณซับจำปา เมืองโบราณ
ซับจำปา เป็นเมืองโบราณในยุคทวารวดี ถึงแม้จะไม่พบโบราณสถานที่สมบูรณ์ แต่จากหลักฐาน เช่น คูน้ำคันดิน
และหลักฐานโบราณวัตถุต่าง ๆ ที่พบทั่วไปในแถบ อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี ถือว่า เมืองโบราณซับจำปา เคยเป็น
อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่อีกแห่งหนึ่งของยุคทวารวดี และสิ่งที่อยู่คู่กับเมืองโบราณแห่งนี้ก็คือ ป่าจำปีสิรินธร นั่นเอง

สามารถเยี่ยมชมได้ทุกวันและไม่เสียค่าเข้าชม โดย สอบถามเพิ่มเติมที่
อบต. ซับจำปา 036 – 462254 หรือสอบถามทาง โครงการอนุรักษ์ จ.ลพบุรี จำปีสิรินธร






อ้างอิง :
https://goo.gl/WExmNt
https://www.rspg.org/jumpeesirin/jpsirin1.htm
https://goo.gl/MBcLpZ

บทเพลงบรรเลงชโลมใจ