ประชา แม่จัน, 1 พฤศจิกายน 2558

การสนทนาครั้งนี้ทำให้ผมนึกถึงเพื่อนชาวกะเหรี่ยงที่ยอมรับโทษแทนคนรุ่นหลังในกรณีโจมตีค่าย ตชด.แม่จันทะ เขาต้องเผชิญกับโทษประหารชีวิต แต่เขาก็ยินดีกระทำ

เมื่อฤดูเกี่ยวข้าว ปี 2535 มีกองกำลังชาวกะเหรี่ยงใช้ดาบเป็นอาวุธเข้าโจมตีค่า ตชด. มีผู้เสียชีวิตฝ่ายละ 4 คน ทางการได้จับกุมและตั้งข้อกล่าวหาชาวกะเหรี่ยงจำนวนหนึ่งเป็นแกนนำ หนึ่งในนั้น คือ นายประสงค์ หรือ สหาย “บักสม” อดีตผู้ปฏิบัติ พคท.

ความขัดแย้งที่บานปลายไปสู่การโจมตีค่าย ตชด.แม่จันทะ มาจากความขัดแย้งภายในชุมชนระหว่างกลุ่มยึดแนวฤๅษีหรือกลุ่มวิถีดั้งเดิม กับกลุ่มไม่ยึดแนวฤๅษีหรือกลุ่มพัฒนา ชื่อเรียกกลุ่มเป็นชื่อเรียกในกลุ่มพวกเขา ผู้นำฝ่ายไม่ยึดแนวฤๅษีมีตำแหน่งทางปกครอง ยิ่งทำให้ความขัดแย้งมากขึ้น ขณะเดียวกัน ตชด.มีความรังเกียจกลุ่มยึดแนวฤๅษี จึงให้การสนับสนุนกลุ่มไม่ยึดแนวฤๅษี ในที่สุดความขัดแย้งได้บานปลายไปสู่การโจมตีค่าย ตชด. 

กลุ่มยึดแนวฤๅษี อาศัยอยู่ในบ้านช่องแปะ ตะละโค่ง ทิบาเก และบางส่วนในบ้านแม่จันทะ

เมื่อผมนำทางชาวญี่ปุ่นไปบ้านช่องแปะ ชาวบ้านช่องแปะอพยพมาจากอำเภอบ้านไร่ เมื่อปี 2510 เพื่อเข้ามาถือฤๅษีบ้านเลตอคุ พื้นฐานความเชื่อเดิมเป็นกลุ่มผูกด้ายแดงและดื่มน้ำสุก 

ผมได้สอบถามเกี่ยวกับชาวบ้านที่นี่ว่า ใครเป็นแกนนำ เพราะสหายบักสม ไม่น่าจะถูกตัว เขาเล่าถึงแกนนำสำคัญคนหนึ่งว่า เขาคนบ้านนี้ เป็นลูกศิษย์ ทิเลาเอง มีอภิหาร ชาวบ้านคนนี้เล่าต่อว่า มีคืนหนึ่งแกนนำคนนี้กับชาวบ้าน รวมถึงตัวคนเล่าไปหาน้ำมันหอมจากพืชชนิดหนึ่งด้วยกัน กลุ่มของพวกเขาต้องนอนกลางป่า เมื่อตื่นเช้าขึ้นมาปรากฏว่า กระบอกใบไม้ไผ่มีน้ำมันหอมเต็มกระบอก หลังจากเหตุการณ์จบลง แกนนำคนนี้ได้เดินทางไปพักอาศัยกับญาติที่อำเภอบ้านไร่

สำหรับสหายบักสมไม่มีส่วนร่วมกับแผนการโจมตี แต่ยอมให้จับโดยดี เพราะสหายบักสมเห็นว่า ถ้าทหารคิดว่าเขาเป็นทำ และจับเขาไป จะทำให้ชาวบ้านส่วนใหญ่ไม่เดือดร้อน เขาจึงยอมรับว่าตัวเองเป็นแกนนำ เขาเป็นอดีตผู้ปฏิบัติงานพรรคชาวกะเหรี่ยงระดับสูง เคยไปศึกษาการเมืองการทหารที่จีน จึงเป็นผู้ต้องสงสัยคนแรก เขาจึงต้องรับโทษจำคุก ชาวบ้านเล่าให้ฟังว่า สหายบักสมตอนถูกจับไปสอบสวนโดนซ้อมหนักมาก

ผมไม่ทราบว่า  สหายบักสม ตัดสินใจด้วยความเป็นชาวพรรคคอมมิวนิสต์หรือความเชื่อของกะเหรี่ยง ในตำนานฤๅษี  ฤๅษีองค์แรกเผาตัวตาย เพราะเห็นว่าการสั่งสอนให้คนทำดี แล้วไม่มีใครทำตาม หรือฤๅษี องค์หนึ่งที่ถูกพม่าจับได้ แต่ยืนหยัดความเป็นฤๅษี จึงพม่าประหารชีวิตด้วยการตัดศีรษะ

ในขณะที่ สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์จำนวนไม่น้อย ยืนยันในความเชื่อของตัวเอง บางคนจบชีวิตด้วยการถูกประหารชีวิต เช่น ครอง จันดาวงศ์ ผู้ถูกยิงเป้าในยุคจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์

ไม่ว่าจะด้วยความเชื่อ สหายบักสมได้แสดงถึงความกล้าหาญและความเสียสละอย่างแท้จริง