ชื่ออื่น ๆ : ฮ่อสะพายควาย ยางปลอก(แพร่,น่าน) ขันทองพยาบาท(ไทยภาคกลาง) ขันทองพยาบาทเครือ(จันทบุรี) ป่าช้สหมอง
ชื่อสามัญ : Suregada multiflorum
ชื่อวิทยาศาสตร์ :
Gelonium multiflorum A. Juss.
วงศ์ : EUPHORBIACEAE, HIPPOCRATEACEAE
ลักษณะทั่วไป
- ต้น: เป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลาง กิ่งก้านค่อนข้างกลม จะมีสีเทา เกลี้ยง หูใบเล็ก หลุดร่วงได้ง่าย
- ใบ : จะหนาแข็งดกทึบ เป็นใบเดี่ยว จะออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ รูปหอกแกมขอบขนานมีความกว้างประมาณ 4-8 ซม. ยาวประมาณ 10-16.5 ซม. ตรงปลายใบของมันจะแหลมหรือ มน โคนใบก็จะแหลม ขอบใบจักเป็นซี่ฟัน เนื้อใบจะหนามีลักษณะคล้ายแผ่นหนัง เส้นใบมีทั้งหมดประมาร 14-16 คู่ และมีก้านใบยาวประมาณ 9-16 มม. เป็นร่องลึก
- ดอก : จะออกเป็นช่อกระจาย ยาวประมาณ 16-18 ซม. ใบประดับรูปหอกยาวประมาณ 1 มม. ตรงปลายของมันจะแหลมก้านดอกย่อยยาว 1-1.5 มม. และกลีบรองกลีบดอก จะมี 5 กลีบ เรียงซ้อนกันอยู่ ลักษณะคล้ายรูปไข่หรือรูปหอกยาวประมาณ 1 มม. ขอบจักเป็นซี่ฟัน กลีบดอกจะมีอยู่ 5 กลีบ รูปขอบขนาน กว้างประมาณ 6-7 มม. และยาวประมาณ 3 มม. ตรงโคนสอบแคบ
- เกสร : เกสรตัวผู้จะมี 3 อัน เชื่อมติดกันที่ดคน อับเรณูค่อนข้างกลม ยอดเกสรตัวเมียจะมี 3 พู
- รังไข่ : จะมีอยู่ 3 ห้อง
- เมล็ด (ผล) : ผลนั้นจะเป็นและกว้างประมาณ 18-20 มม.และยาวประมมาณ 8-10 ซม. ตรงปลายขอลมันจะกลมและแข็ง จะมีเส้นตามความยาว เมื่อผลแก่จะแตกตรงรอยประสานตรงกลาง ส่วนเม็ดนั้นมีความกว้างประมาณ 2 มม. ยาวประมาร 1 ซม. และจะแบน
การขยายพันธุ์ : โดยใช้เมล็ด ชอบขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่ว ๆ ไป จะเลื้อยพาดพันไม้อื่น ๆ ขึ้นประปรายทางอำเภอ มะขาม จังหวัดจันทบุรี และตามป่าทางภาคเหนือ และภาคกลาง เนื้อไม้ขาว
ส่วนที่ใช้ : เนื้อไม้ เปลือก
สรรพคุณ :
- เนื้อไม้ จะมีรสเฝื่อนเมา ใช้รักษาอาการพิษในกระดูก ประดง รักษาโรคเรื้อน มะเร็งคุทราด กลากเกลื้อน ลมเป็นพิษ โรคผิวหนัง ฆ่าพยาธิ โรคผิวหันงทุกชนิด กามโรค
- เปลือก ใช้เป็นยาบำรุงเหงือก ใช้รักษาเหงือกอักเสบ และใช้เป็นยาถ่ายรักษาโรคตับพิการ โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน
อ้างอิง : พจนานุกรม สมุนไพรไทย ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม
ขอบคุณข้อมูลจาก samunpri.com