BlogGang.com : : sirivinit : สมเด็จพระสังฆราช และวัดบวรนิเวศวิหาร

สมเด็จพระสังฆราช และวัดบวรนิเวศวิหาร

ฉัตรชัย สุนทรส

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวัฑฒโน) เป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 19 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ สถิต ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ทรงดำรงตำแหน่งเมื่อปี พ.ศ.2532 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช

เป็นสมเด็จพระสังฆราช ที่มีพระชนมายุมากกว่าสมเด็จพระสังฆราชทุกพระองค์ในอดีตและเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์แรกของไทย ที่มีพระชนมายุ 100 พรรษา

สิ้นพระชนม์ เมื่อวันที่ 24 ตุลาคม 2556 เนื่องจากติดเชื้อในกระแสพระโลหิต

พระประวัติชีวิตของพระองค์ ผูกพันกับวัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร ตั้งแต่ยังเป็นสามเณร

เจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงบรรพชาเป็นสามเณรเมื่อพระชนมายุ 14 พรรษา ณ วัดเทวสังฆาราม จ.กาญจนบุรี แล้วเข้ามาอยู่ศึกษาพระปริยัติธรรม ณ วัดบวรนิเวศวิหาร

ย้อนหลังกลับไปเมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2472 พระครูอดุลยสมณกิจ (ดี พุทธโชติ) เจ้าอาวาสวัดเทวสังฆาราม หรือ หลวงพ่อวัดเหนือ พาเจ้าพระคุณสมเด็จฯ โดยสารรถไฟจากกาญจนบุรี มากรุงเทพฯ แล้วพาไปยังวัดบวรนิเวศวิหาร

นำเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ขึ้นเฝ้าถวายตัวต่อสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ซึ่งขณะนั้นทรงดำรงสมณศักดิ์ที่สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ เจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร เพื่ออยู่ศึกษาพระปริยัติธรรมในสำนักวัดบวรนิเวศวิหารต่อไป

สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ทรงพระเมตตารับไว้ และทรงมอบให้อยู่ในความปกครองของพระครูพุทธมนต์ปรีชา (เฉลิม โรจนศิริ) หลังจากทรงเข้ามาอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร ได้ไม่นาน ทรงปฏิบัติตามกฎกติกาของวัดครบถ้วนแล้ว

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงบันทึกเล่าเหตุการณ์เกี่ยวกับการเข้ามาอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร ของพระองค์ไว้อย่างน่าสนใจยิ่ง บันทึกของพระองค์ดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า พระองค์ประสบความสำเร็จ ในช่วงต้นของชีวิตพรหมจรรย์และการศึกษา เพราะทรงได้พระอาจารย์และผู้ปกครองที่ดี

พระอาจารย์ของพระองค์ในช่วงนี้ คือ พระครูพุทธมนต์ปรีชา (เฉลิม) ส่วนผู้ปกครองของพระองค์ในช่วงนี้ คือ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ดังที่ทรงกล่าวถึงท่านทั้งสองไว้ว่า...

"พระครูพุทธมนต์ปรีชา เป็นผู้มีกิริยาวาจาอ่อนหวาน ใจแข็ง รู้จักกาลเทศะ รู้จักการควรไม่ควร มีเชาวน์ไวไหวพริบ มีคารวะต่อผู้ใหญ่ ไม่ตีตัวเสมอแม้กับผู้ใหญ่ที่คุ้นเคยเป็นกันเอง รู้จักพูดให้ผู้ใหญ่เชื่อ

เมื่อถึงคราวต้องเป็นหัวหน้าจัดการงาน วางตนเป็นผู้ใหญ่เต็มที่สมแก่ฐานะ มีความสามารถในการจัดการงานให้สำเร็จ ฉลาดในการปฏิสันถารในการทำงาน จะไม่ปล่อยให้ศิษย์ทำในสิ่งที่ไม่แน่ใจว่า ศิษย์จะทำได้ดี เพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นกับศิษย์ของตน

แนะนำสั่งสอนศิษย์ให้รู้จักวางตัวให้พอเหมาะ ยกย่องศิษย์ให้เป็นที่ปรากฏในหมู่เพื่อนฝูง กล่าวโดยสรุปก็คือ เป็นผู้มีน้ำใจและมีสัปปุริสธรรม ควรเอาเป็นแบบอย่างในทางดีได้

ส่วนสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ นั้น ทรงมีพระเมตตาต่อภิกษุสามเณรทั่วไป โดยเฉพาะสามเณรที่มาจากบ้านนอก ดูจะมีพระเมตตาเป็นพิเศษ สามเณรทุกรูป จะต้องถูกจัดเวร อยู่ปฏิบัติถวายงานสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ สับเปลี่ยนกันไปทุกวัน

สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ทรงมีวิธีที่จะฝึกสอนสามเณร ให้มีความรู้ความฉลาดในเรื่องต่างๆ ด้วยพระเมตตาเสมอ เช่น ทรงฝึกให้สามเณรอ่านหนังสือพิมพ์ หากสามเณรรูปใดอ่านไม่คล่องหรือไม่ถูก ก็จะทรงอ่านให้ฟังเสียเอง

ทรงฝึกให้สามเณรหัดคิด หัดสังเกตและหัดทำสิ่งต่างๆ ที่จะเป็นการฝึกความเฉลียวฉลาด หากสามเณรทำผิดหรือทำไม่ถูก พระองค์ก็จะทรงทำให้ดูเป็นตัวอย่าง"

เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ก็ทรงได้รับการฝึกในลักษณะดังกล่าวนี้อยู่บ่อยๆ เช่นทรงเล่าว่า ครั้งหนึ่ง สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ รับสั่งให้เอากระดาษทำลอง ข้างในขวด แต่ เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ไม่เข้าพระทัย เอากระดาษไปรองก้นขวด พอทอดพระเนตรเห็นเข้าก็รับสั่งว่า "เณรนี่ก็โง่เหมือนกัน" แล้วก็ทรงทำให้ดู

จากการแนะนำสั่งสอน และการปฏิบัติพระองค์และปฏิบัติตนให้เห็นเป็นตัวอย่างของพระอาจารย์ทั้งสองท่านดังกล่าวแล้ว ทำให้เจ้าพระคุณสมเด็จฯ รู้จักคิดรู้จักสังเกตและจดจำ เอามาเป็นเยี่ยงอย่างในการพัฒนาพระองค์เอง

ในปีแรกที่เข้ามาอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงสอบได้นักธรรมชั้นตรี พ.ศ.2473 ทรงสอบได้นักธรรมชั้นโท และเปรียญธรรม 3 ประโยค พระองค์ทรงบันทึกเกี่ยวกับความรู้สึก เมื่อทรงสอบเปรียญธรรม 3 ประโยคได้ว่า "ไม่มีปีใดที่ให้ความสุขกาย สุขใจมากเท่ากับคราวที่สอบ ป.ธ.3 ได้"

พ.ศ.2474 ทรงตั้งใจเรียนประโยค 4 ด้วยความมุ่งหวังอย่างสูง พร้อมทั้งทรงเตรียมประโยคเก็ง หรือว่าเก็งข้อสอบ ที่คาดว่าน่าจะออกไว้ด้วยความมั่นใจ เมื่อถึงคราวสอบกลับปรากฏว่า ข้อสอบไม่ได้ออกประโยคเก็งหรือประโยคยากๆ ที่ทรงเตรียมไว้

แต่กลับออกประโยคง่ายๆ ที่ไม่ได้สนใจเตรียม แต่ก็ทรงรู้สึกว่าข้อสอบง่ายมาก ทำไปด้วยความมั่นพระทัย แต่ผลสอบปรากฏว่า พระองค์สอบตกประโยค 4

ได้ทรงบันทึกถึงความรู้สึกเมื่อทรงสอบตกคราวนั้นไว้ว่า ทรงรู้สึกเสียใจและท้อแท้ใจมาก ถึงกับทรงคิดว่า พระองค์คงจะหมดวาสนาในทางพระศาสนาเสียแล้ว เพราะมานะพยายามและตั้งใจขนาดนี้ยังสอบตก

แต่หลังจากทรงคิดทบทวนและไตร่ตรองดูว่าทำไม พระองค์จึงสอบตก ก็ทรงได้พบความจริงด้วยพระองค์เองว่า การสอบตกนั้นเป็นผลของความประมาทโดยแท้ กล่าวคือ

ประการแรก ทรงพบว่าพระองค์ทรงหยิ่งทะนง ในความรู้ของตนเองมากเกินไป จนทำให้เห็นไปว่าทำอย่างไรก็สอบได้แน่ เมื่อถึงเวลาสอบจึงทำข้อสอบด้วยความหละหลวม ไม่พิจารณาให้รอบคอบด้วยสำคัญผิดว่าตนรู้ดีแล้ว จึงทำข้อสอบผิดพลาดมาก ถึงกับได้คะแนนศูนย์

ประการที่สอง ทรงพบว่าพระองค์ทรงอยู่ในความประมาท ที่ไม่ดูตำรับตำราให้ทั่วถึง มุ่งดูแต่เฉพาะที่เห็นว่ายาก และคาดคะเนหรือเก็งว่าจะออกเป็นข้อสอบเท่านั้น เมื่อข้อสอบออกไม่ตรงตามที่เก็งไว้ จึงทำข้อสอบผิดพลาดโดยไม่รู้ตัวว่าทำผิด

ประการที่สาม ทำให้ทรงเห็นว่า การเรียนแบบสนใจเรียน หรือสนใจดูเฉพาะที่เก็งว่าจะออกสอบเท่านั้น ไม่ใช่วิธีการเรียนที่ถูกต้อง เพราะไม่ทำให้เกิดความรู้อย่างแท้จริง และเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พระองค์สอบตก

พ.ศ.2475 ทรงเรียนซ้ำประโยค 4 อีกครั้ง และทรงเตรียมสอบนักธรรมชั้นเอกด้วย และในปีนี้ทรงเลิกวิธีการเรียนแบบเก็งข้อสอบ แต่ทรงเรียนแบบสม่ำเสมอและทั่วถึง ผลการสอบปรากฏว่าสอบได้ทั้งนักธรรมชั้นเอก และเปรียญธรรม 4 ประโยค

กล่าวได้ว่า ชีวิตในปฐมวัยของเจ้าพระคุณสมเด็จฯ นั้นดำเนินไปด้วยความราบรื่นประสบความสำเร็จ โดยมีปัจจัยแวดล้อมเป็นตัวเสริมที่สำคัญ คือ ผู้ปกครองและครูอาจารย์ที่ดี ที่คอยให้คำแนะนำ และชักนำไปในทางที่ดี

ประกอบกับในส่วนพระองค์เอง ก็ทรงมีพื้นอัธยาศัยที่ดี คือ มีพระอัธยาศัยโน้มเอียงไปในทางพระศาสนาเป็นทุนอยู่แล้ว การชี้นำของผู้ปกครอง และผู้ที่เกี่ยวข้อง จึงช่วยส่งให้พระองค์ดำเนินไปในทิศทางที่ถูกต้องตรงตามพื้นเพของพระอัธยาศัย เป็นเหตุให้พระองค์ประสบความสำเร็จในชีวิตวัยเด็ก

สรุปได้ว่า ชีวิตในปฐมวัยของเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ในฐานะที่ทรงดำเนินชีวิตในเพศพรหมจรรย์นั้น ประสบความสำเร็จเป็นอย่างดี ปัจจัยสำคัญที่ทำให้พระองค์ประสบความสำเร็จในวัยนี้

มีทั้งปัจจัยภายนอก คือ บุคคลแวดล้อม และปัจจัยภายใน คือ พระอัธยาศัยและคุณสมบัติส่วนพระองค์เองประกอบกัน

มงคลแห่งวัดบวรฯ

วัดบวรนิเวศวิหาร หรือที่ชาวบ้านทั่วไปนิยมเรียกสั้นๆ ว่า วัดบวรฯ เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรวิหาร ตั้งอยู่ริมถนนบวรนิเวศ และถนนพระสุเมรุ เขตพระนคร กรุงเทพฯ เป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชนบางลำพู อยู่ใกล้กับตรอกข้าวสาร

ที่สำคัญคือเคยเป็นที่ประทับของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ประมุขสงฆ์สูงสุดของประเทศไทย

สร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โดยสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ (สมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ) มีพระดำริโปรดให้สร้างขึ้น แต่ยังไม่ทันแล้วเสร็จก็สิ้นพระชนม์เสียก่อน

วัดบวรนิเวศวิหาร สร้างขึ้นด้วยศิลปะไทยผสมจีน ภายในพระอุโบสถมีพระพุทธรูปสำคัญอยู่ 2 องค์ คือ พระประธาน (พระโต) อัญเชิญมาจากวัดสระตะพาน เพชรบุรี และ พระพุทธชินสีห์ อัญเชิญมาจากวิหารทิศเหนือ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พิษณุโลก

พระพุทธชินสีห์ แต่เดิมประดิษฐานไว้มุขหลัง ของพระอุโบสถของวัดบวรนิเวศวิหารที่เป็นจัตุรมุข ต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมัยเมื่อยังทรงผนวช และครองวัดบวรนิเวศวิหาร ทูลขอพระบรมราชานุญาตพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว อัญเชิญพระพุทธชินสีห์มาเป็นพระประธานในพระอุโบสถ

พ.ศ.2393 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคารพนับถือพระพุทธชินสีห์มาก โปรดให้กะไหล่รัศมีองค์พระด้วยทองคำ พระเนตร ฝังเพชรที่พระอุณาโลม แล้วปิดทองทั้งองค์พระ 4 ปีจากนั้นโปรดให้หล่อฐานด้วยทองสัมฤทธิ์ ปิดทองใหม่ทั้งองค์พระ และฐาน แล้วให้มีการสมโภช 5 วัน

ใต้ฐานพุทธบัลลังก์ พระพุทธชินสีห์ พระประธานในพระอุโบสถวัดบวรนิเวศวิหาร เป็นที่บรรจุพระบรมราชสรีรางคารพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงเคยผนวช ณ วัดนี้ เมื่อยังทรงดำรงพระราชอิสริยยศที่ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร

ถัดจากพระอุโบสถออกไปเป็นเจดีย์กลมขนาดใหญ่ สร้างสมัยรัชกาลที่ 4 หุ้มกระเบื้องสีทองในรัชกาลปัจจุบัน รอบฐานพระเจดีย์มีศาลาจีนและซุ้มจีน ถัดออกไปเป็นวิหารเก๋งจีน นอกจากนี้ก็มีจิตรกรรม ฝาผนังฝีมือขรัวอินโข่ง จิตรกรเอกประจำรัชกาลที่ 4 แห่งสมัยรัตนโกสินทร์

บริเวณเดียวกับพระมหาเจดีย์ใหญ่ ยังมีพระเจดีย์ไพรีพินาศ เป็นที่ประดิษฐาน พระไพรีพินาศ พระพุทธรูปปางประทานพร พระพุทธรูปสำคัญและมีชื่อเสียงของ วัดบวรฯ ทางวัดสร้างพระไพรีพินาศจำลองไว้ให้พุทธศาสนิกชนทั่วไป ได้กราบนมัสการแทนองค์จริงที่ไม่ได้เปิดให้เข้าไปอย่างเป็นทางการ

วัดบวรฯ ยังเป็นที่ตั้งสำนักงานของมูลนิธิแผ่นดินธรรม และยังเป็นสำนักงานที่ตั้งศูนย์ส่งเสริมพระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย ที่มีหน้าที่ส่งเสริมและพิทักษ์พระพุทธศาสนาอีกด้วย

หน้า 21

ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์
คุณฉัตรชัย สุนทรส

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 10 พฤศจิกายน 2556

Last Update : 10 พฤศจิกายน 2556 13:55:11 น.

0 comments

Counter : 1746 Pageviews.