| บึก: ราชาปลาที่ใกล้สูญพันธุ์แห่งแม่น้ำโขง | | | โลกมีปลาน้ำจืดขนาดใหญ่หลายสปีชีส์ เช่น ปลา Chinese paddlefish (Psephurus gladius) ที่มีลำตัวยาวถึง 7 เมตร และหนักประมาณ 500 กิโลกรัม ซึ่งเคยพบอาศัยในแม่น้ำแยงซี และขณะนี้ถูกองค์การ CITES (Convention on International Trade in Endangered Species) กำหนดให้เป็นปลาที่สูญพันธุ์ไปแล้ว สำหรับแม่น้ำโขงที่ไหลจากจีนผ่านพม่า ลาว ไทย เขมร เวียตนาม ออกสู่ทะเลจีนใต้ก็มีปลาซูโมหลายชนิด เช่น บึก (Pangesianodon gigas), Giant Barb (Catlocarpio Siamensis) และ Giant pangasius (Pangasius sanitwongsei) ซึ่งบึกที่โตเต็มที่มีลำตัวยาวประมาณ 3.2 เมตร หนักร่วม 300 กิโลกรัม และใกล้จะสูญพันธุ์ เพราะถูกชาวบ้านล่าจับเป็นอาหารมากจนเกินไป นอกจากเหตุผลนี้แล้ว สภาพแวดล้อมที่เป็นถิ่นอาศัยของมันก็ถูกทำลายไปตลอดเวลาด้วย การแพร่พันธุ์ของมันจึงดำเนินอย่างไม่เต็มที่ บึก แปลว่า ใหญ่ เป็นคำที่ใช้เรียกปลาน้ำจืดชั้น Chordata อันดับ Siluriformes ลำตัวสีขาวแกมเทาไม่มีเกล็ด ไม่มีริ้วลาย ไม่มีฟัน และหนวดใดๆ ชอบกินพืชใต้น้ำ เช่น ตะไคร่น้ำ และสาหร่ายเป็นอาหาร เนื้อจึงมีรสดีและมีคุณค่าทางโภชนาการจนชาวบ้านเชื่อว่า ใครที่ได้บริโภคเนื้อปลาบึกเป็นคนมีบุญ อายุยืน มีสติปัญญาเฉียบแหลม และจะประสพแต่โชคลาภ ดังนั้นก่อนจับปลาบึกชาวบ้านจะทำบุญสวดมนตร์อธิษฐานก่อน โดยเฉพาะชาวลาวนั้นนับถือปลาบึกมากว่าเป็นปลาศักดิ์สิทธิ์ ตามปกติเมื่อย่างเข้าเดือนมีนาคมซึ่งเป็นต้นฤดูร้อน น้ำในแม่โขงตอนใต้จะมีอุณหภูมิสูงขึ้นเล็กน้อย การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นนี้จะส่งสัญญาณให้แม่ปลาบึกเริ่มอพยพออกจากทะเลสาบโตนเลสาบ (Tonle Sap) ในเขมร ว่ายทวนน้ำขึ้นเหนือ ผ่านอุบลราชธานีไปจนถึงหาดบ้าน หาดทรายขาว และหาดไคร้ ในอำเภอเชียงของ ที่จังหวัดหนองคาย ทันทีที่เห็นฝูงปลากำลังมา ชาวบ้านจะชวนกันออกล่า เหตุการณ์เช่นนี้มักเกิดในวันขึ้น 13-15 ค่ำ เดือน 3 (ประมาณวันที่ 20 เมษายนของทุกปี) โดยฝูงปลาบึกจะว่ายน้ำผ่านโขดหินหรือแผ่นหินที่อยู่เรียงรายในแม่น้ำเป็นระยะทางยาวกว่า 1 กิโลเมตร ในการวางแผนจับปลา ชาวบ้านจะยืนชะเง้อดูสายน้ำอยู่ริมฝั่ง เมื่อเห็นปลาว่ายน้ำมาจากที่ไกล ขนาดมโหฬารของมันจะทำให้ชาวบ้านเห็นครีบปลาโผล่สูงเหนือน้ำ และเห็นฟองอากาศที่ปลาพ่นผุดขึ้นผิวน้ำเป็นทางยาวประมาณ 4-5 เมตร และเมื่อปลาปรากฏตัวชัด ชาวบ้านจะพากันพายเรือไปดักคอยข้างหน้าปลา แล้วกระโดดลงน้ำที่ค่อนข้างตื้นเพื่อแทงปลาด้วยฉมวก แต่วิธีนี้มักไม่ได้ผล เพราะปลาบึกที่แข็งแรง จะสะบัดหนีไปได้
|