BlogGang.com : : sirivinit : ยกมือ ′อภัย′ ข้างเดียว หรือสองข้างก็ได้

ยกมือ ′อภัย′ ข้างเดียว หรือสองข้างก็ได้

โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ

(ซ้าย) พระพุทธรูปประทับนั่งปางประทานอภัย ศิลา พิพิธภัณฑ์
เมืองมถุรา ศิลปะอินเดียแบบมถุรา (ขวา) พระพุทธรูปประทับยืนปางประทานอภัย ศิลา พิพิธภัณฑ์เมืองสารนาถ ศิลปะอินเดียแบบคุปตะ

(รูปและคำอธิบายจากหนังสือประวัติศาสตร์ศิลปะประเทศใกล้เคียง โดย ศ. หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล สำนักพิมพ์มติชน
พิมพ์ครั้งที่หก พ.ศ.2553)

(ที่มา คอลัมน์สยามประเทศไทย หนังสือพิมพ์มติชนรายวัน ฉบับประจำวันที่ 2 มกราคม 2555)

ประทานอภัย เป็นพระพุทธรูปยกพระหัตถ์เบื้องขวา แล้วตั้งหันฝ่าพระหัตถ์ไปข้างหน้า ส่วนพระองค์ทำเป็นพระยืนก็มี เดินก็มี นั่งขัดสมาธิก็มี

ข้อความยกมานี้ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงมีพระนิพนธ์อธิบายไว้ในหนังสือตำนานพุทธเจดีย์ แล้วทรงเพิ่มเติมว่า "ช่างโยนก" (หมายถึงช่างกรีกในอินเดีย) ทำพระพุทธรูปปางประทานอภัยแล้ว ตั้งแต่ยุคแรกสร้างพระพุทธรูป ราวหลัง พ.ศ. 500 เรียกศิลปะแบบคันธารราฐ สืบเนื่องจนถึงศิลปะแบบมถุรา และแบบคุปตะ

เมื่อพระพุทธรูปอินเดียแพร่หลายถึงอุษาคเนย์ รวมทั้งสยามประเทศไทย ก็ถูกปรับเปลี่ยนเพิ่มเติมปางต่างๆ หลากหลาย ให้ยกพระหัตถ์ข้างเดียวก็มี ยกพระหัตถ์สองข้างก็ได้ โดยไม่ระบุตายตัวว่าชื่อปางอะไร จึงเรียกไปต่างๆกัน เช่น ปางโปรดสัตว์, ปางห้ามญาติ ฯลฯ

จนไม่เกิน 100 ปีมานี้ ถึงศึกษาศิลปะอินเดียตามแบบตะวันตก แล้วฟื้นฟูรูปแบบพระพุทธรูปอินเดียยุคเก่าๆ โดยเริ่มสร้าง "ตำรา" ให้เรียกปางประทานอภัยตามแบบอินเดียโบราณ

ข้อมูลและหลักฐานที่ยกมานี้ ผมฟังคำบอกเล่าจาก อ. รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล ม.ธุรกิจบัณฑิตย์ ว่าปางประทานอภัยแสดงพุทธประวัติอย่างเดียวกัน มีใจความย่อๆ (จากหนังสือพระพุทธรูปปางต่างๆ ในสยามประเทศ โดย ศาสตราจารย์ไขศรี ศรีอรุณ พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2539) ว่า

"พระเจ้าอชาตศัตรูซึ่งมีพระนิสัยพาล ได้คบคิดกับอาจารย์ที่เป็นพาลคือพระเทวทัตต์ แล้วกระทำปิตุฆาต

ต่อมาทรงสำนึกผิด เมื่อเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ ก็ทูลเล่าเรื่องทุกข์ที่เกาะกินพระทัย และขอประทานอภัยโทษ

พระพุทธองค์ทรงรับทราบความผิด และตรัสว่าการที่บุคคลเห็นผิดและยอมรับผิด แล้วสารภาพตามความจริง ถือเป็นความชอบในพระธรรมวินัยของพระอริยเจ้า"

ยกมือ "อภัย" ข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้ ไม่กำหนดตายตัว ขอแต่ให้เข้าใจตรงกันเสียใหม่ตามที่ อ. เกษียร เตชะพีระ สรุปไว้ในบทความเรื่องอภัยธรรม (มติชน ฉบับวันศุกร์ที่ 23 ธันวาคม 2554 หน้า 6) ว่า

1. เราไม่กลัวท่าน และ
2. ท่านก็ไม่ต้องกลัวเรา

ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
คุณสุจิตต์ วงษ์เทศ

สิริสวัสดิ์ภุมวารค่ะ

Create Date : 03 มกราคม 2555

Last Update : 3 มกราคม 2555 18:12:19 น.

0 comments

Counter : 4229 Pageviews.