BlogGang.com : : sirivinit : ทักษาเมืองเชียงใหม่

ทักษาเมืองเชียงใหม่

ภาพทักษาเวียงเชียงใหม่
ตามการคำนวณของดวงเมืองเวียงเชียงใหม่

ภาพแสดงทักษาเมืองและวัดที่ประจำตามทักษาเมือง

ในการสร้างเมืองเชียงใหม่นั้น พญามังรายได้ทรงให้เหล่าโหราจารย์ ราชบัณฑิต คิดหาฤกษ์ยามในการสถาปนาเมืองตามแนวคิด และความเชื่อของคนโบราณที่ว่า เมืองนั้นก็มีชีวิตเช่นเดียวกับคน เมื่อมีการสร้างเมืองขึ้นมาก็เหมือนกับการให้ชีวิตเมืองด้วย

เมืองนั้นมีส่วนต่างๆ เหมือนคน มีหัว มีสะดือ มีส่วนต่างๆ อยู่ตามทิศต่างๆ และมีดวงเหมือนเหมือนคน เมืองแต่ละเมืองก็จะมีทิศของดวงต่างๆ ไม่เหมือนกัน เมื่อใดเกิดสิ่งไม่ดีขึ้นกับเมือง หรือเกิดภัยพิบัติจะต้องมีการสืบชะตาเมืองเหมือนกับคนด้วย

โดยความเชื่อเกี่ยวกับทิศของดาวเมืองนี้ เป็นสิ่งที่บันทึกไว้ในคัมภีร์มหาทักษา หรือ ภูมิพยากรณ์ ของศาสนาพราหมณ์ โดยทักษา หมายถึง ชื่อเรียกกลุ่มดาวอัฐเคราะห์ หรือดาวทั้งแปด

คือ อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ เสาร์ พฤหัสบดี ราหู ศุกร์ ที่จัดเข้าระเบียบเป็น บริวาร อายุ เดช ศรี มูล อุตสาหะ มนตรี และกาลกิณี เวียนขวา (ทักษิณาวรรต) ไปตามทิศทั้ง 8 คือ บูรพา อาคเนย์ ทักษิณ หรดี ประจิม พายัพ และอุดร

ทักษาเมืองเชียงใหม่นั้นกำหนดตามทิศต่างๆ ดังนี้

บริวารเมือง -ประตูสวนดอก
มูลเมือง - ประตูท่าแพ
เกตุเมือง - วัดสะดือเมือง
ศรีเมือง - แจ่งศรีภูมิ

กาลกิณีเมือง - แจ่งกู่เฮือง
เดชเมือง - ประตูช้างเผือก
มนตรีเมือง - ประตูเชียงใหม่
อายุเมือง - แจ่งหัวลิน
อุตสาหะเมือง - แจ่งขะต้ำ

แนวคิด

สำหรับแนวคิดในเรื่องวัดทักษาเมืองนั้น เกิดขึ้นในสมัยพระเจ้าติโลกราช ด้วยในสมัยนั้นทางอาณาจักรล้านนา กับอาณาจักรอยุธยาได้ทำศึกสงคราวเพื่อแย่งชิงเมืองเชลียง

ทางกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพระเถระมังลุงหลวง ชาวพุกาม มาทำลายล้างเมืองเชียงใหม่ พระเถระมังลุงหลวงได้ออกอุบายลวงพระเจ้าติโลกราชว่า ถ้าหากพระองค์มีพระประสงค์จะมีพระบรมเดชานุภาพปราบไปทั้งชมพูทวีป พระองค์ควรตัดต้นไม้ศรีเมืองและสร้างพระราชฐานบริเวณศรีเมืองนั้น

เมื่อพระเจ้าติโลกราชทรงทำตามคำยุ ตัดต้นไม้นิโครธ (ต้นไทร) อันเป็นไม้ศรีเมืองทิ้ง ก็เกิดอาเพทเหตุอุบาทว์ต่างๆ นานากับเมืองเชียงใหม่ นอกจากนี้ทางกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพวกผาสี (ชาวจีนอิสลาม) มาทำคุณไสยฝังสิ่งอัปมงคลต่างๆ ภายในทักษาเมืองเชียงใหม่

เมื่อพระเจ้าติโลกราชทรงทราบความจริง จึงทำการฆ่าพระเถระมังลุงหลวงและพวกผาสีทิ้ง ด้วยความเชื่อที่ว่าบ้านเมืองถูกกระทำคุณไสย ทำให้เป็นที่สร้างความวิตกกังวล ในหมู่ชาวเมืองและพระเจ้าติโลกราช

ดังนั้นพระเจ้าติโลกราช ได้รับสั่งให้เหล่านักปราชญ์ราชบัณฑิต พระเถระชั้นผู้ใหญ่ กระทำพิธีแก้ขึด โดยการย้ายและสร้างศูนย์กลางเมืองมาที่ใหม่คือ พระธาตุเจดีย์หลวง โดยการเปลี่ยนฐานะจากกู่ (สถูป) บรรจุอัฐิพระเจ้ากือนา มาเป็นเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ

พร้อมทั้งสถาปนาวัดเจดีย์หลวงเป็นเกตุเมือง และทรงอัญเชิญพระแก้วมรกต มาประดิษฐานที่องค์พระเจดีย์ อีกทั้งให้หมื่นด้ำพร้าคต (สีหโคตเสนาบดี) เสริมสร้างความใหญ่โตและแข็งแรง ให้แก่องค์พระเจดีย์เพื่อให้เป็นมิ่งขวัญเมือง

พร้อมทั้งสถาปนาวัด 8 วัด ซ้อนทักษาเมืองเดิมที่ถูกทำลายไป (โดยเฉพาะศรีเมือง) และนี่ก็คือที่มาของวัดทักษาเมืองทั้ง 8 ทิศของเมืองเชียงใหม่ ซึ่งประกอบด้วย

ศูนย์กลางเมือง หรือเกตุเมือง - วัดเจดีย์หลวง (โชติการาม)
มูลเมือง - วัดบุพพาราม (อารามทิศตะวันออก)
อุตสาหะเมือง - วัดชัยมงคล
มนตรีเมือง - วัดนันทาราม
กาลกิณีเมือง - วัดร่ำเปิง (ตโปธาราม)

บริวารเมือง - วัดบุปผาราม (วัดสวนดอก)
อายุเมือง - วัดเจ็ดยอด (โพธารามมหาวิหาร)
เดชเมือง - วัดเชียงยืน (ทีฆวัสสาราม)
ศรีเมือง - วัดชัยศรีภูมิ

การกำหนดอาณาเขต

ทักษาเมืองนอกจากจะเกี่ยวข้องกับดวงเมืองแล้ว ยังเป็นเครื่องหมายกำหนดอาณาเขต ของการประกอบกิจกรรมหรือการแบ่งเขตที่อยู่ ของชนชั้นต่างๆ ภายในกำแพงเมืองเชียงใหม่อีกด้วย

แนวคิดเรื่องการตั้งเวียงเชียงใหม่แบ่งออกเป็นเขตต่างๆ อาศัยความเชื่อเรื่องดวงเมืองตามคัมภีร์มหาทักษา ทักษาเวียงเชียงใหม่ตามการคำนวณของดวงเมืองเวียงเชียงใหม่นั้นจะได้แก่

อายุเมือง (ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ) - พระเจ้าแผ่นดิน
เดชเมือง (ทิศเหนือ) - การเมืองการปกครอง
ศรีเมือง (ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ) - พระเจ้าแผ่นดิน
มูลเมือง (ทิศตะวันออก) - การพาณิชยกรรม

อุตสาหะเมือง (ทิศตะวันออกเฉียงใต้) - การอุตสาหกรรม
มนตรีเมือง (ทิศใต้) - ที่พักอาศัยขุนนางเจ้าหน้าที่
บริวารเมือง (ทิศตะวันตก) - ที่พักอาศัยไพร่พลเมือง

ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

สวัสดิ์สิริภุมวารประสบ ดั่งส่องภพด้วยรังสีรุจีฉานนะคะ

Create Date : 11 มกราคม 2554

Last Update : 11 มกราคม 2554 6:47:35 น.

1 comments

Counter : 3358 Pageviews.

ผมไปดูมาครบทุกวัดแล้วครับ
แต่ละวัดเปลี่ยนแปลงไปมากมาย

โดย: กะว่าก๋า

วันที่: 11 มกราคม 2554 เวลา:8:22:50 น.