คุ่น - แมลงริ้นดำ ดูดกินเลือดจากคนหรือสัตว์เลี้ยง

รู้ไปโม้ด
โดย...น้าชาติ ประชาชื่น nachart@yahoo.com

คุ่น เป็นชื่อที่แถบภาคเหนือใช้เรียก แมลงริ้นดำ ซึ่งข้อมูลจากพิพิธภัณฑ์แมลง องค์การสวนพฤกษศาสตร์ อธิบายว่า แมลง ริ้นดำ (black fly) คนเหนือเรียกว่า คุ่น ส่วนชาวกะเหรี่ยงเรียกตัวเต็มวัยว่า ผะบอ (คุ่นเหลือง) คะซู (คุ่นดำ) ตัวหนอนเรียก ก่อก๊อบ เป็นแมลงในอันดับดิพเตอร่า (order diptera) วงศ์ Simuliidae มีขนาดเล็ก ตัวเต็มวัยมีอกปล้องแรกโค้งนูนขึ้นชัดเจน (หลังค่อม)

แมลงริ้นดำทั่วโลกพบแล้ว 2,132 ชนิด ประเทศไทยมีรายงาน 89 ชนิด เฉพาะที่อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์มีความหลากหลายของชนิดมากที่สุดประมาณ 2 ใน 3 (58 ชนิด)

การอยู่อาศัยแมลงริ้นดำ ระยะไข่ ตัวหนอน และดักแด้ อาศัยในน้ำไหลทั้งชั่วคราวและถาวร ในลำธารบนภูเขาหรือในเขตชนบท ตัวเต็มวัยเพศเมียบางชนิดเป็นปรสิตภายนอก ดูดกินเลือดจากคนหรือสัตว์เลี้ยงเพื่อใช้ในการเจริญและพัฒนาการของไข่ บางชนิดไม่จำเป็นต้องกินเลือดไข่ก็เจริญได้ ส่วนตัวผู้จะดูดกินเฉพาะน้ำหวานจากดอกไม้

ภัยจากแมลงริ้นดำ เพศเมียบางชนิดที่เป็นปรสิตภายนอก ชอบกัดและดูดกินเลือดคนหรือสัตว์เลี้ยง ก่อความรำคาญ เช่น ที่อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ ดอยผ้าห่มปก บ้านม้งดอยปุย โดยทั่วไปแล้วจะเข้ากัดมาก 2 ช่วงเวลาใน 1 วัน คือช่วงเช้า และเย็น ประมาณเวลา 07.00-08.00 น. และ 16.00-17.00 น.

ส่วนตอนสายๆ จนถึงบ่าย พบน้อย ทั้งนี้อาจเปลี่ยนแปลงเวลาเข้ากัดเล็กน้อยตามฤดูกาล การกัดทำให้เกิดอาการคัน อักเสบ บริเวณที่โดนกัดมีอาการบวมโต เป็นตุ่ม หรือแผลอักเสบ หรือในบางรายมีอาการแพ้รุนแรงจนเป็นไข้ เรียกว่าไข้ริ้นดำ ซึ่งจะมีอาการปวดหัว คลื่นไส้และอาจมีอาการหอบหืด

ในต่างประเทศมีรายงานพบแมลงริ้นดำเป็นพาหะนำโรค ที่เกิดจากพยาธิฟิลาเรีย แต่ไม่มีรายงานการพบโรคนี้ที่ประเทศไทย

โรคที่เกิดจากพยาธิฟิลาเรียทำให้เกิดก้อนใต้ผิวหนังบริเวณลำตัว ไหล่และศีรษะ ภายในก้อนมีพยาธิตัวเต็มวัยอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก และจะมีอาการผิวหนังอักเสบ เมื่อตัวอ่อนพยาธิเคลื่อนเข้าไปยังลูกตา จะทำให้ตาอักเสบและบอดในที่สุด พบมากในผู้ที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำ แหล่งระบาดของโรคนี้พบที่แอฟริกา อเมริกากลางและใต้ คาบสมุทรอาระเบียในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ ส่วนประเทศอื่นๆ ในเอเชีย ไม่มีรายงานการพบโรค

แมลงชนิดนี้กัดคนตรงบริเวณข้อเท้า หรือบริเวณอื่นๆ ที่เสื้อผ้าคลุมไม่ถึง โดยหลังจากที่ดูดกินเลือดอิ่มแล้ว ตรงแผลที่โดนกัดจะมีหยดเลือดไหลออกมาเล็กน้อยและมีอาการคัน ถ้าไม่เกาสะเก็ดแผลจะยุบหายไปภายใน 2 สัปดาห์หรือมากกว่านั้นเล็กน้อย

การใช้ประโยชน์ พบชาวกะเหรี่ยงบ้านแม่แอบ อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ นำก่อก๊อบมาปรุงเป็นยำกินแกล้มกับสุราพื้นบ้านในโอกาสพิเศษ เช่น หลังการเก็บเกี่ยวข้าว

การหาตัวหนอนริ้นดำมาทำยำ จะใช้พุ่มไม้หรือใบตองมากันเพื่อชะลอการไหลของน้ำ จากนั้นใช้มือลูบคลำบนบริเวณที่ตัวหนอนเกาะอยู่ ตัวหนอนจะติดขึ้นมาตามฝ่ามือ ลูบจนได้ตัวหนอนมากพอแล้วก็ล้างโดยใช้น้ำสะอาดล้างหลายๆ รอบ เพื่อให้ ทรายที่ติดมากับตัวหนอนหลุดออกจนหมด

ส่วนการปรุงมีเครื่องปรุงง่ายๆ ได้แก่ พริกแห้ง (ย่างไฟก่อนใช้) ถั่วเน่า หอมแดง หอมหัวใหญ่ เกลือ และมะนาว นำมาคลุกเคล้าและชิมรสตามชอบ

หน้า 24

ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์

รู้ไปโม้ด - น้าชาติ ประชาชื่น

สิริสวัสดิ์ภุมวารค่ะ    

Create Date : 06 พฤษภาคม 2557		0 comments
Last Update : 6 พฤษภาคม 2557 11:41:44 น.
Counter : 8248 Pageviews.
Share Tweet