ประเพณีไทย

  ศาสตราจารย์เฉลิม  นาคีรักษ์  ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ด้านจิตรกรรม เกิดเมื่อวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๐ ที่อำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี บิดาชื่อ นายแดง มารดาชื่อ นางค่ำ บิดาของท่านเป็นเสมียน มารดาทำนา

ท่านได้ใช้ชีวิตในสิ่งแวดล้อมชนบทและธรรมชาติ  มีความสนใจในการวาดและเขียนภาพตั้งแต่เด็ก ไม่ปรากฏว่าพี่น้องของท่านดำเนินชีวิตอย่างท่าน  ส่วนใหญ่แล้วรับราชการหรือไม่ก็ทำนา มีท่านเพียงคนเดียวที่ศึกษาในด้านวิชาศิลปะ เป็นศิลปิน

ศาสตราจารย์เฉลิม เริ่มปฏิบัติงานด้านศิลปะอย่างจริงจัง เมื่อเข้าศึกษาที่โรงเรียนเพาะช่าง และได้ปฏิบัติงานอย่างต่อเนื่องตลอดมา ท่านทำงานทั้ง ๒ แบบ คือ แบบสากลซึ่งเป็นแบบสมัยใหม่ และแบบที่ท่านเรียกว่า แบบประเพณีประยุกต์




ขบวนเกวียนหยุดพักระหว่างทาง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๐๘
ภาพถ่ายขาวดำสะสมของอาจารย์จำนง  ฉ่ำบุญรอด

ในเรื่องเทคนิคและวัสดุนั้น ท่านเขียนสีน้ำ สีน้ำมัน และสีพลาสติก เรื่องราวที่เขียน ได้แก่ ดอกไม้ หุ่นนิ่ง ทิวทัศน์ ภาพคน ในแบบสากลสมัยใหม่  เรื่องที่เกี่ยวกับประเพณีและวัฒนธรรมไทยในชนบทนั้น ส่วนใหญ่จะเขียนในแบบประเพณีประยุกต์

ผลงานส่วนใหญ่เขียนด้วยสีน้ำและสีน้ำมัน ในด้านสีน้ำมันท่านเขียนได้ดีเป็นพิเศษ  จนได้รับคำชมเชยจากศาสตราจารย์ศิลป  พีระศรี  ท่านเป็นศิลปินและครูสอนศิลปะผู้บุกเบิกคนสำคัญคนหนึ่งของยุคสมัยใหม่ของไทยเรา  งานศิลปะแบบประเพณีประยุกต์นั้นท่านเขียนด้วยสีน้ำมันตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๐๐ โดยมีหลักการเขียนภาพ ดังนี้

๑. อุดมคติ  ศิลปะประเพณีมี ๒ มิติ คือ เส้นและสีแบน ภาพคนจะมีลีลาอ่อนช้อยและแสดงความรู้สึกด้วยท่าทาง ใบหน้าไม่แสดงความรู้สึก เน้นให้เด่นชัดและเกิดความรู้สึกด้วยการตัดเส้น ภาพคนจะมีความรู้สึกว่ามีความเป็นไปได้อย่างสมจริง ทางกายวิภาค ศิลปะสากลมี ๓ มิติ คือ เส้น สี และแสงเงา ภาพจะมีความรู้สึกว่ามีชีวิตเหมือนที่เป็นอยู่ในธรรมชาติจริง

ข้อเสนอเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรให้คง ๒ มิติ คือ เส้นและสีแบน ลีลาอ่อนช้อย เน้นความรู้สึกด้วยเส้นไว้ ให้เพิ่มการแสดงออกทางใบหน้า และบรรยากาศ อย่างแบนบาง




ประเพณีวิ่งควาย  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๐๘
บ้านศิลปิน

๒. องค์ประกอบศิลปะ  ศิลปะประเพณีไม่มีเส้นระดับตา เขียนอย่างตานก คือ มองจากบนลงล่าง ในภาพเดียวกันจัดองค์ประกอบหลายเรื่องด้วยเส้นกั้น เป็นการเขียนแบบเล่าเรื่อง  แต่ละเรื่องมีความสำคัญพอ ๆ กัน ภาพจะมีลักษณะแบบศิลปะสากล ที่ใช้เส้นระดับตา เขียนอย่างตามองเห็น มีใกล้ไกลตื้นลึกเหมือนธรรมชาติ ภาพจะมีลักษณะกลม มองเห็นได้รอบตัว จัดองค์ประกอบเพียงเรื่องเด่นเรื่องเดียว นอกนั้นลดความสำคัญลงไปตามลำดับ

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรคงการวางภาพแบบตานกไว้ ให้เพิ่มความสำคัญของการวางภาพประธาน ให้ชัดเจนยิ่งกว่าแต่ก่อน เรื่องรองลงมาให้ลดความสำคัญลง

๓. การจัดสี  ศิลปะประเพณีใช้สีแบนเรียบ สดใส ในภาพคนและสัตว์ ภาพสิ่งก่อสร้าง ฉากหลังที่ประกอบด้วยธรรมชาติจะมืดหรืออ่อนปิดทองในภาพ ที่ต้องการเชิดชูศิลปะสากล ใช้สีสดใส อ่อนแก่ ใกล้ไกล ตื้นลึก กลมกลืน เน้นให้เด่นด้วยคุณค่าของสี มีบรรยากาศ

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ให้คงสีแบบสดใสฉากหลังมืดหรือสว่าง จะมีปิดทองหรือไม่ก็ได้ ให้เพิ่มสีอ่อนแก่ และบรรยากาศแบน ๆ

๔. ภาพคน  ศิลปะประเพณี ภาพคนมีลีลาอ่อนช้อย  แสดงความรู้สึกด้วยอาการและท่าทาง รูปร่าง ส่วนสัดสมจริงทางกายวิภาค ไม่แสดงความรู้สึกทางใบหน้า  ศิลปะสากลภาพคนสัตว์ ท่าทางความรู้สึกเป็นไปอย่างธรรมชาติ รูปร่างส่วนสัดกล้ามเนื้อถูกต้องตามหลักกายวิภาค การแสดงออกทางใบหน้าชัดเจน

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรคงความอ่อนช้อยของลีลา แสดงความรู้สึกด้วยอาการและท่าทางรูปร่าง สัดส่วน ที่สมจริงทางกายวิภาค ให้เพิ่มความรู้สึกของใบหน้าขึ้น




ขี่ม้า  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๐๙
ภาพถ่ายสะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์

๕. บรรยากาศ  ศิลปะประเพณี ไม่แสดงความรู้สึกทางบรรยากาศ คงเป็นลักษณะสีแบนสดใส แสดงสีอ่อนแก่ ตื้นลึก มีบรรยากาศใกล้ไกล และรอบ ๆ ตัวเหมือนที่ปรากฏในธรรมชาติ

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ควรเพิ่มบรรยากาศผสมเข้าไปบ้าง เพื่อให้ภาพดูนุ่มนวลขึ้น แต่ให้คงสภาพสีแบนสดใสไว้ ตัดเส้นด้วยสีอ่อนแก่

๖. ความซาบซึ้งในความงาม  ศิลปะประเพณี ความประทับใจในความงามจะไม่ดึงดูดความรู้สึกทันทีที่พบเห็น ความซาบซึ้งจะค่อย ๆ ทวีขึ้น  เมื่อได้พิจารณาถึงส่วนประกอบต่าง ๆ อย่างละเอียด

เริ่มจากการจัดวางภาพซึ่งเป็นแบบตานก การจัดวางสี การลำดับเรื่องราวซึ่งเริ่มจากบนลงล่าง หรือจากซ้ายไปขวา ประธานของภาพจะเป็นสิ่งก่อสร้างหรือภาพคน  ซึ่งเป็นตัวแปลความหมายของเรื่อง

ภาพสัตว์หรือธรรมชาติอื่น ๆ เป็นส่วนหนุนภาพที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นชั้นเยี่ยม จะอยู่ที่มาตรฐานและฝีมือการเขียนรูปคนและสัตว์ ซึ่งจะเป็นทั้งให้ความซาบซึ้ง และนำทางของความเข้าใจในเรื่องราว เช่น พิจารณารูปร่าง ส่วนสัด หน้าตา ท่าทาง ลีลาอ่อนช้อย

เหมาะกับสภาพความรู้สึกนั้น ๆ การตัดเส้นเฉียบขาด ถ้ารูปคนและสัตว์อยู่ในขั้นมาตรฐาน ส่วนประกอบอื่น ๆ ก็ย่อมมีมาตรฐานดีด้วย  เมื่อทำความเข้าใจในส่วนต่าง ๆ ดังกล่าวแล้ว เชื่อได้ว่าความซาบซึ้งในความงามจะบังเกิดขึ้น

ความรู้สึกแน่นอนในศิลปะสากล ความประทับใจในความงามของศิลปะสากล อันมีรากฐานมาจากการมองเห็น สำนึกและซาบซึ้งในความงามของธรรมชาติ ซึ่งมนุษย์คุ้นเคยอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน จะทำให้ประทับใจและซาบซึ้งในความงามได้โดยอัตโนมัติ

การจัดวางภาพก็ไม่สลับซับซ้อนและสร้างปัญหา จะแสดงเรื่องใดก็จัดวางภาพ จัดวางสี เรื่องนั้นให้เด่นเฉพาะ เรื่องอื่น ๆ เป็นส่วนประกอบจัดให้เป็นรองลงไป จึงดูไม่สับสนเข้าใจง่าย




รดน้ำสังข์  สีโปสเตอร์บนกระดาษ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๓
ปฏิทินโรงงานยาสูบ

ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาของท่าน คือ ศิลปะประเพณี มีอุดมคติการจัดวางภาพแบบตานก และเล่าเรื่องจากบนลงล่าง หรือซ้ายไปขวา ซึ่งขัดกับความรู้สึก และธรรมชาติของการมองเห็น จึงทำให้สับสน และเข้าใจซาบซึ้งความงามในศิลปวัฒนธรรมของเราได้ไม่รวดเร็ว

ควรประยุกต์บางส่วนที่สับสนให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น เช่น การจัดวางภาพที่เป็นประธานของเรื่องให้เด่นกว่าภาพส่วนอื่น ๆ  ส่วนรองลงไปให้จัดเป็นส่วนส่งเสริมและสนับสนุนให้ภาพประธานเด่นขึ้น และให้คงรักษาการจัดภาพแบบตานกไว้ ให้เพิ่มความมีชีวิตชีวาขึ้นบ้าง




แห่เทียนพรรษา  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๒



ลอยกระทง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๙
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ



หนุ่มสาวเก็บบัว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



สาวเก็บบัว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๘
งานศิลปกรรมธนาคารกสิกรไทย



เก็บบัว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๘
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ



แข่งเรือยาว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๗
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



สงกรานต์หนุ่มสาว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๘
ศูนย์ศิลปะสยาม ดิเอ็มโพเรี่ยม



ขี่ม้าก้านกล้วย  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๓๔
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ



งูกินหาง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๕
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



สงกรานต์  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. -
SOMBAT GALLERY คุณสมบัติ  วัฒนไทย



ตลาดน้ำยามเช้า  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๖
Private Collection U.S.A.



ครกกระเดื่อง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  ๔๗ x ๕๙ ซม.  พ.ศ. ๒๕๒๔
ศูนย์ศิลปะสยาม คุณวิรัช  ธรรมถาวรวนิช



แห่นาคไปบวช  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. -
SOMBAT GALLERY คุณสมบัติ  วัฒนไทย



ตลาดนัดสนามหลวง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  ๔๗.๕ x ๖๐ ซม.  พ.ศ. ๒๕๑๖
ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)



ตลาดนัดสนามหลวง  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๗
ผลงานสะสมของคุณประสาน-กัลยาณี  ทะรักษา



นาเกลือ  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๖
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



สาวตำข้าว  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. -
โปสเตอร์สะสมของคุณมานพ  ศุภนาม



งานบุญแห่บั้งไฟ  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๖
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



ทำบุญขึ้นปีใหม่  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๑๘
ภาพโปสเตอร์สะสมของอาจารย์ปัญญา  เพ็ชรชู



เล่นว่าวสนามหลวง สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๒
งานศิลปกรรมธนาคารกสิกรไทย



ขี่ม้าก้านกล้วย  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  ๖๐ x ๘๘ ซม.  พ.ศ. ๒๕๒๒
ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)



เด็กตีวงล้อ  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๔
Private Collection U.S.A.



ก่อพระเจดีย์ทราย  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



ถวายพุ่มดอกไม้  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๒
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



ชนไก่  สีน้ำมันบนผ้าใบ  ขนาด  -  พ.ศ. ๒๕๒๗
ภาพสไลด์สะสมของอาจารย์วิวัฒน์  กุลจันทร์



เรียบเรียงจากหนังสือ ๘๔ ปีชาตกาล ศาสตราจารย์เฉลิม  นาคีรักษ์ ศิลปินแห่งชาติ

Create Date : 10 มีนาคม 2557		0 comments
Last Update : 10 มีนาคม 2557 11:34:52 น.
Counter : 4069 Pageviews.
Share Tweet