ชื่อกลุ่มดาวไทย ฉบับพจนานุกรมของสมาคมดาราศาสตร์ไทย
ไม่มีใครในแวดวงดาราศาสตร์ไม่รู้จักกลุ่มดาว นักดูดาวก็เริ่มต้นด้วยการดูกลุ่มดาว นักดูดาวมือฉมังก็ต้องรู้จักกลุ่มดาวเพื่อใช้ในการบอกตำแหน่งของวัตถุท้องฟ้าอย่างคร่าว ๆ นักดาราศาสตร์ก็ใช้กลุ่มดาวซึ่งมีการกำหนดขอบเขตอย่างชัดเจนในการอ้างอิงถึงพื้นที่บนผืนฟ้า
กลุ่มดาวที่ยอมรับกันเป็นสากลกำหนดโดยสหพันธ์ดาราศาสตร์สากล มี 88 กลุ่ม มีชื่อเรียกสากล เป็นภาษาละติน แต่ละชาติแต่ละภาษาเมื่อนำไปใช้ ก็จะแปลงชื่อกลุ่มดาวภาษาละตินเหล่านี้ให้เป็นภาษาของประเทศตน ประเทศที่ใช้ภาษาอังกฤษ ก็ถอดไปเป็นภาษาอังกฤษ โดยใช้วิธีแปลความหมายบ้าง ทับศัพท์บ้าง เช่น Orion ก็แปลงไปเป็น Hunter, Telescopium ก็แปลงเป็น Telescope ส่วน Perseus ไม่แปลง ใช้ Perseus ตามภาษาละตินไปเลย
ของไทยเราก็เช่นเดียวกัน ชื่อกลุ่มดาวสากลเหล่านั้นก็มีชื่อไทย ๆ เหมือนกัน แต่น่าแปลกใจอยู่ไม่น้อยที่ชื่อกลุ่มดาวภาษาไทยนี้ยังไม่มีการกำหนดกันเป็นมาตรฐาน แม้แต่ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานก็ยังไม่มีบัญญัติไว้ มีเพียงชื่อกลุ่มดาวไทยเท่านั้น ที่ผ่านมาแต่ละหน่วยงานที่เกี่ยวข้องก็ต่างแปลงเป็นไทยตามความเห็นของตน นักเขียนเรื่องดาราศาสตร์หลายคนก็แปลงกันเอาเอง บางครั้งนักเขียนจากค่ายเดียวกันหรือวารสารฉบับเดียวกันก็ยังมีแนวทางการแปลงชื่อกลุ่มดาวเป็นไทยต่างกัน ไม่เว้นแม้แต่ "ทางช้างเผือก" คงต้องยอมรับกันตรง ๆ ว่าใช้กันอย่างตามอำเภอใจจริง ๆ
สมาคมดาราศาสตร์ไทยมีโครงการใหญ่โครงการหนึ่งชื่อว่า "โครงการพจนานุกรมศัพท์ดาราศาสตร์ อังกฤษ-ไทย เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542" ซึ่งได้ดำเนินการมานานหลายปีแล้ว ขณะที่เขียนบทความนี้โครงการนี้ได้ดำเนินมาราวครึ่งทาง ในพจนานุกรมฉบับนี้ จะมีทั้งศัพท์บัญญัติดาราศาสตร์กว่าสามพันคำ คำอธิบายศัพท์ พร้อมทั้งภาพประกอบแพรวพราว แน่นอนว่า ส่วนหนึ่งในศัพท์ในพจนานุกรมเล่มนี้ย่อมมีชื่อกลุ่มดาวรวมอยู่ด้วย การบัญญัติชื่อกลุ่มดาวเป็นชื่อไทยนี้ ได้มีการชำระระบบชื่อเดิม ๆ ที่เคยใช้กันมาใหม่ โดยอาศัยเหตุผลนานาประการ กลุ่มดาวหลายกลุ่มยังคงเป็นชื่อเดิมที่นักดูดาวหรือนักดาราศาสตร์คุ้นเคยดี บางกลุ่มดาวก็เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง แน่นอนว่าแต่ละชื่อย่อมมีที่มาและเหตุผล แต่ในที่นี้จะขอเสนอเพียงชื่อกลุ่มดาวให้ทราบก่อน เนื่องจากมีการนำมาใช้กันจริงบ้างแล้ว โดยเฉพาะในคอลัมน์ปรากฏการณ์ท้องฟ้าและในโฮมเพจของสมาคมดาราศาสตร์ไทย สำหรับที่มาและเหตุผลนั้น "ทางช้างเผือก" จะนำเสนอในโอกาสต่อไปพร้อม ๆ กับที่มาของศัพท์บัญญัติดาราศาสตร์อื่น ๆ ที่ปรากฏอยู่ในพจนานุกรมฉบับค่อนทศวรรษเล่มนี้ด้วย
ตารางข้างล่างนี้แสดงชื่อกลุ่มดาวภาษาละติน ภาษาอังกฤษ และกลุ่มดาวภาษาไทยตามการบัญญัติใหม่ กลุ่มดาวบางกลุ่มมีมากกว่าหนึ่งชื่อ โดยเฉพาะกลุ่มดาวจักรราศี ซึ่งจะมีทั้งชื่อทั่วไปและชื่อที่มาจากราศีประจำกลุ่มนั้นด้วย ลำดับของชื่อไทยมีนัยสำคัญ โดยปรกติจะใช้ชื่อแรกไปใช้มากกว่าชื่อหลัง และเมื่อมีการสร้างคำประสมที่มีชื่อกลุ่มดาว ก็มักนำเพียงชื่อแรกไปประสมเท่านั้น
หวังด้วยเหตุผลที่สนับสนุนอยู่จะทำให้ชื่อกลุ่มดาวชุดนี้เป็นทางเลือกที่ดีทางหนึ่ง ส่วนจะได้รับการยอมรับและเป็นที่นิยมมากเพียงใด หรืออาจจะตายไปในวังวนของภาษา ผู้ใช้เท่านั้นที่จะเป็นผู้ตัดสิน
รายชื่อกลุ่มดาว 88 กลุ่ม ชื่อภาษาละติน ชื่อภาษาอังกฤษ ชื่อภาษาไทย
Andromeda Andromeda กลุ่มดาวแอนดรอเมดา
Antlia Air Pump กลุ่มดาวเครื่องสูบลม
Apus Bird of Paradise กลุ่มดาวนกการเวก
Aquarius Water Carrier กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ, กลุ่มดาวกุมภ์
Aquila Eagle กลุ่มดาวนกอินทรี
Ara Altar กลุ่มดาวแท่นบูชา
Aries Ram กลุ่มดาวแกะ, กลุ่มดาวเมษ
Auriga Charioteer กลุ่มดาวสารถี
Boötes Bean Driver กลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์
Caelum Chisel กลุ่มดาวสิ่ว
Camelopardalis Giraffe กลุ่มดาวยีราฟ
Cancer Crab กลุ่มดาวปู, กลุ่มดาวกรกฎ
Canes Venatici Hunting Dogs กลุ่มดาวหมาล่าเนื้อ
Canis Major Great Dog, Big Dog กลุ่มดาวหมาใหญ่
Canis Minor Little Dog, Lesser Dog กลุ่มดาวหมาเล็ก
Capricornus Sea Goat กลุ่มดาวแพะทะเล, กลุ่มดาวมกร
Carina Keel กลุ่มดาวกระดูกงูเรือ
Cassiopeia Cassiopeia กลุ่มดาวแคสซิโอเปีย
Centaurus Centaur กลุ่มดาวคนครึ่งม้า
Cepheus Cepheus กลุ่มดาวซีฟิอัส
Cetus Sea Monster, Whale กลุ่มดาวซีตัส,กลุ่มดาววาฬ
Chameleon Chameleon กลุ่มดาวกิ้งก่าคะมีเลียน
Circinus Compasses กลุ่มดาววงเวียน
Columba Dove กลุ่มดาวนกเขา
Coma Berenices Berenice s Hair กลุ่มดาวผมเบเรนิซ
Corona Australis Southern Crown กลุ่มดาวมงกุฎใต้
Corona Borealis Northern Crown กลุ่มดาวมงกุฎเหนือ
Corvus Crow กลุ่มดาวนกกา
Crater Cup กลุ่มดาวถ้วย
Crux Southern Cross, Cross กลุ่มดาวกางเขนใต้
Cygnus Swan กลุ่มดาวหงส์
Delphinus Dolphin กลุ่มดาวโลมา
Dorado Swordfish กลุ่มดาวปลากระโทงแทง
Draco Dragon กลุ่มดาวมังกร
Equuleus Little Horse กลุ่มดาวม้าแกลบ
Eridanus River กลุ่มดาวแม่น้ำ
Fornax Furnace กลุ่มดาวเตาหลอม
Gemini Twins กลุ่มดาวคนคู่, กลุ่มดาวมิถุน, กลุ่มดาวเมถุน
Grus Crane กลุ่มดาวนกกระเรียน
Hercules Hercules กลุ่มดาวเฮอร์คิวลีส
Horologium Clock กลุ่มดาวนาฬิกา
Hydra Sea serpent, Monster กลุ่มดาวงูไฮดรา
Hydrus Water Snake กลุ่มดาวงูไฮดรัส
Indus Indian, American Indian กลุ่มดาวอินเดียนแดง
Lacerta Lizard กลุ่มดาวกิ้งก่า
Leo Lion กลุ่มดาวสิงโต, กลุ่มดาวสิงห์
Leo Minor Little Lion, Lion Cub กลุ่มดาวสิงโตเล็ก
Lepus Hare กลุ่มดาวกระต่ายป่า
Libra Scales กลุ่มดาวตาชั่ง, กลุ่มดาวตุลย์
Lupus Wolf กลุ่มดาวหมาป่า
Lynx Lynx กลุ่มดาวแมวป่า
Lyra Lyre กลุ่มดาวพิณ
Mensa Table Mountain กลุ่มดาวภูเขา
Microscopium Microscope กลุ่มดาวกล้องจุลทรรศน์
Monoceros Unicorn กลุ่มดาวยูนิคอร์น
Musca Fly กลุ่มดาวแมลงวัน
Norma Rule กลุ่มดาวไม้ฉาก
Octans Octant กลุ่มดาวออกแทนต์
Ophiuchus Serpent Bearer กลุ่มดาวคนแบกงู
Orion Hunter กลุ่มดาวนายพราน
Pavo Peacock กลุ่มดาวนกยูง
Pegasus Winged Horse กลุ่มดาวม้าบิน
Perseus Perseus กลุ่มดาวเพอร์ซิอัส
Phoenix Phoenix กลุ่มดาวนกฟีนิกซ์
Pictor Painter กลุ่มดาวขาตั้งภาพ
Pisces Fishes กลุ่มดาวปลา, กลุ่มดาวมีน
Pisces Austrinus Southern Fish กลุ่มดาวปลาใต้
Puppis Poop, Stern กลุ่มดาวท้ายเรือ
Pyxis Compass กลุ่มดาวเข็มทิศ
Reticulum Net กลุ่มดาวตาข่าย
Sagitta Arrow กลุ่มดาวลูกศร
Sagittarius Archer กลุ่มดาวคนยิงธนู, กลุ่มดาวธนู
Scorpius Scorpion กลุ่มดาวแมงป่อง, กลุ่มดาวพิจิก
Sculptor Sculptor กลุ่มดาวช่างแกะสลัก
Scutum Shield กลุ่มดาวโล่
Serpens Serpent กลุ่มดาวงู
Sextans Sextant กลุ่มดาวเซกซ์แทนต์
Taurus Bull กลุ่มดาววัว, กลุ่มดาวพฤษภ
Telescopium Telescope กลุ่มดาวกล้องโทรทรรศน์
Triangulum Triangle กลุ่มดาวสามเหลี่ยม
Triangulum Australe Southern Triangle กลุ่มดาวสามเหลี่ยมใต้
Tucana Toucan กลุ่มดาวนกทูแคน
Ursa Major Great Bear, Big Bear กลุ่มดาวหมีใหญ่
Ursa Minor Little Bear กลุ่มดาวหมีเล็ก
Vela Sail กลุ่มดาวใบเรือ
Virgo Virgin กลุ่มดาวหญิงสาว, กลุ่มดาวกันย์
Volans Flying Fish กลุ่มดาวปลาบิน
Vulpecula Fox กลุ่มดาวหมาจิ้งจอก
ขอบคุณที่มา สมาคมดาราศาสตร์ไทย
| Create Date : 06 มีนาคม 2555 |
| Last Update : 6 มีนาคม 2555 13:46:17 น. |
|
2 comments
|
| Counter : 1850 Pageviews. |
 |
|
|
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 1 คน [
เอาบุญมาฝากจ้าน้อง
เจิมมมมมมมมมบอกจ๊ะ