สารคดีสั้น...จาก "คนเมือง" (3)

สวัสดีครับ...

สารคดีสั้นตอนนี้กลับมาเล่าเกี่ยวกับขนบธรรมเนียมประเพณีประจำปีในพื้นถิ่นล้านนา ที่พี่น้องชาวเหนืออายุประมาณ 40 ปีขึ้นไป (รวมผมด้วยนี่นา ฮ่าๆๆ) จะมีโอกาสได้พบ ได้เห็น มีความคุ้นเคยกับสภาพบรรยากาศในขณะนั้นนะครับ

แต่ปัจจุบันนี้ หากจะได้พบ ได้เห็น คงจะเป็นในท้องถิ่นนอกเมืองออกไป หรือไม่ก็มีการพัฒนา เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยนะครับ สำหรับเนื้อเรื่องตอนนี้ บรรยายโดยคุณ “ศิริชัย “ ซึ่งเป็นนามปากกาเช่นเคย โดยเป็นที่นิยมกันในยุคนั้น ส่วนการบันทึกภาพ เป็นฝีมือจากคุณนิคม กิตติกุล จากกองบรรณาธิการนิตยสารรายเดือน "คนเมือง" และได้นำลงพิมพ์ในปีที่ 2 ฉบับ 6 ประจำเดือน ธันวาคม 2498

เช่นเคย จะมีการเล่าเรื่องนำเสนอก่อนถึงสารคดีประกอบภาพชุด "เทศกาลของชาวพิงค์" ซึ่งอาจแตกต่างจังหวัดอื่นในภาคเหนือไปบ้าง โดยการบรรยายผมจะยังคงสำนวนและการสะกดในยุคนั้นเอาไว้ด้วย เพื่อประโยชน์ด้านการศึกษา

ลองติดตามชมได้เลยครับ...

...........................

เทศกาลของชาวพิงค์

ภาพโดย นิคม กิตติกุล
พากษ์โดย "ศิริชัย"

....................

ทุกท้องถิ่นไม่ว่าที่ไหน ก็ย่อมจะมี "เทศกาล" ของตัวเอง ผิดแผกแตกต่างกันไปบ้าง สุดแท้แต่ขนบธรรมเนียมประเพณีนิยมของท้องถิ่นนั้นๆ

เวียงพิงค์ก็เช่นเดียวกับท้องถิ่นอื่นทั่วไป ที่มี "เทศกาล" ประจำของตนเป็นงานใหญ่ประจำปี ซึ่งแสดงออกมาถึงวัฒนธรรมทางจิตใจและระเบียบประเพณีของท้องถิ่นที่ได้ถือประพฤติปฏิบัติสืบเนื่องกันมาช้านานจวบจนกระทั่งถึงปัจจุบันนี้

นครเชียงใหม่ ได้มีประวัติความเป็นมาดีเด่นมาแต่โบราณกาลทั้งในด้านวัฒนธรรม, ศาสนา, และความเจริญรุ่งเรือง ซึ่งเป็นเรื่องที่ยอมรับนับถือกันอยู่แล้ว และเพราะเหตุที่เคยเป็นศูนย์กลางแห่งการปกครองและวัฒนธรรมของลานนาไทยนี้เอง เวียงพิงค์จึงได้ชื่อว่า เป็นกลางแห่งการแสดงออกซึ่งประเพณีนิยมของคนทั่วภาคเหนือไปด้วย ทั้งในอดีตและปัจจุบันซึ่งอาจรวมอนาคตด้วย

เทศกาลของชาวเวียงพิงค์ในทุกวันนี้ ก็ได้แสดงให้เห็นร่องรอยของวัฒนธรรมที่สืบเนื่องติดต่อกันมาแต่ก่อน อันยืนยันว่า หมู่คนเมืองมิได้หันหลังให้กับกำพืดเดิมของตน

พระบวรพุทธศาสนา อันเป็นหลักชัยประจำชาติทุกวันนี้ ได้เคยหยั่งรากลงลึกและได้เคยรุ่งเรืองอย่างถึงขนาดมาแล้ว เวียงพิงค์ เคยได้เป็นสถานที่กระทำฉัฎฐสังคายนาในรัชชสมัยติโลกราช (ราว ๕๐๐ ปีเศษมาแล้ว) ด้วยประการฉะนี้เอง, ชาวเวียงพิงค์จึงยึดมั่นในหลักพระพุทธศาสนาตลอดมาจนกระทั่งปัจจุบันเวียงพิงค์มีวัดวาอารามอยู่ทั่วทุกแห่งหน แต่ละแห่งก็ได้มีประวัติอันดีงามในการที่อบรมบ่มสอนพุทธมามิกชน ให้มีศรัทธาปสาทะในพระบวรพุทธศาสนา ดังนั้น, ทุกเช้าเราจึงเห็นชาวพิงค์ออกมารอคอยตักบาตรแก่เหล่าภิกษุสงฆ์ ที่ภิกขาจารไปตามท้องถนนทุกสาย

ยิ่งถ้าเป็นระยะเวลาระหว่างเข้าพรรษามีภิกษุสงฆ์มากด้วยแล้ว ชาวพิงค์ก็ถือกันเคร่งครัดว่าต้องเกื้อกูลพุทธบุตรมากยิ่งขึ้น เพื่อเป็นการสืบต่อพระศาสนาให้ยั่งยืนตลอดไป นอกจากจะตักบาตรในตอนเช้าเป็นกิจวัตรประจำวันแล้ว เมื่อถึงวันธรรมสวนะ วัดวาอารามทุกแห่งจะแน่นขนัดไปด้วยเหล่าชาวพุทธทั้งชายหญิง, คนหนุ่มสาวและเด็ก ทุกคนพากันไปวัดทำบุญสุนทานและฟังธรรมเพื่อกล่อมเกลาจิตใจของตนให้เกิดศรัทธาปสาทะจำหลักหนักแน่นยิ่งขึ้น

เทศกาลปีใหม่ (หรือสงกรานต์) ของหมู่คนเมืองอีกอย่างหนึ่ง ที่จัดเป็นงานใหญ่มาก เป็นงานที่ทุกคนสนุกสนานรื่นเริงบันเทิงใจกันเต็มที่ นอกจากจะมีพิธีการทางศาสนาแล้ว ในเทศกาลปีใหม่หมู่คนเมืองยังมีประเพณีรดน้ำดำหัวสมัครษมาผู้หลักผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ เป็นประเพณีที่แสดงถึงการรู้จักเคารพผู้ที่ควรเคารพ การรู้จักให้อภัย อันเป็นจิตใจของอารยชนโดยแท้จริง

"สงครามน้ำ" ยามสงกรานต์ของเวียงพิงค์ สนุกสนานครึกครื้นเพียงใดนั้น เห็นจะไม่จำเป็นต้องนำมากล่าว เพราะย่อมเป็นสิ่งประทับใจผู้เคยมาอยู่แล้วทุกคน และก่อนหน้าที่จะถึง "สงกรานต์" โรงแรมทุกแห่งในเวียงพิงค์ก็ถูก "จอง" ไว้หมด ย่อมจะเป็นเครื่องพิสูจน์ยืนยันว่า สงกรานต์เวียงพิงค์เป็นแม่เหล็กดึงดูดจิตใจอยู่เพียงใด !

ตลาดวโรรส แม้จะเป็นตลาดสดที่ใหญ่และทันสมัยที่สุดในภาคตะวันออกไกลของซีกโลกภาคนี้ ใหญ่กว่าตลาดสดทุกแห่งบรรดามี ไม่ว่าจะเป็นประเทศญี่ปุ่น เวียดนาม กัมพูชา ลาว มลายู พม่า แม้กระนั้น ก่อนจะถึงวันที่มี "งานเทศกาล" อาทิ เทศกาลสงกรานต์ (ปีใหม่ของหมู่คนเมือง) ตลาดใหญ่ขนาดนี้ก็ "คับแคบ" ลงไปถนัดใจ คับคั่งด้วยผู้ซื้อทุกเพศวัย จนพ่อค้าแม่ค้าต้องวางของขายล้นออกมาริมบาทวิถี ราวกับ "หาบเร่" กรุงเทพฯ เวลานี้

การที่เป็นดังนั้น ก็เนื่องมาจากเหตุที่ว่า ชาวพิงค์ไม่ยอมหันหลังให้ขนบทำเนียมประเพณีดั้งเดิมของตน ทุกบ้านเรือนต้องหาซื้อสิ่งของไปเพื่องานเทศกาลนั้น เมื่อมีผู้ต้องการซื้อมาก ก็เป็นธรรมดาอยู่เองที่ผู้ขายก็ทวีจำนวนมากขึ้นเป็นเงาตามตัว เพื่อสนองความต้องการให้สมดุลย์กัน

งานศพ อีกอย่างหนึ่งที่คนเมืองเหนือ ได้ถือเป็นประเพณีมานานช้าแล้วว่าเป็นงานที่ทุกคนต้องร่วมมือช่วยเหลือกันอย่างเต็มความสามารถ พอรู้ว่ามีใครถึงแก่กรรม ชาวบ้านก็จะบอกกล่าวกันต่อๆ ไปโดยเจ้าภาพไม่จำเป็นต้องออก "บัตรเชิญ" แล้วจากนั้น ทุกครอบครัวก็จะมา "ฮอม" ช่วยเหลืองานศพนั้นตามกำลังฐานะและอัตตภาพ

ยิ่งเป็นงานศพพระภิกษุสงฆ์ผู้ทรงศีลด้วยแล้ว ก็จัดว่าเป็น "งานใหญ่" มากทีเดียว เพราะเวียงพิงค์เป็นเมืองพุทธ

การแสดงออกซึ่งจิตใจเห็นปานนี้ นับว่าเป็นวัฒนธรรมของไทยแท้อย่างหนึ่ง ซึ่งขณะนี้กำลังจะสูญหายไปทุกทีแล้ว

ประเพณีนิยมที่ได้รับความสนใจจากอาคันตุกะผู้มาจากท้องถิ่นอื่น และแม้แต่ชาวต่างประเทศอีกอย่างหนึ่งก็คือ "การฟ้อนรำถวายเป็นพุทธบูชา" ซึ่งมีทุกคราวไม่ว่าจะเป็นกฐิน หรือผ้าป่า ทุกๆ วัดส่วนมากจะมี "นางรำ" ประจำวัดของตน ศิลปการฟ้อนและร่ายรำอันอ่อนช้อยงดงามนี้ ได้รับการถ่ายทอดกันมาหลายชั่วอายุคนแล้ว

พอพ้นพรรษาปวารณา จึงเป็นเทศกาลที่ผู้มาเยือนเวียงพิงค์จะได้พบเห็นการร่ายรำเป็นพุทธบูชาดังกล่าวแทบไม่เว้นวัน และก็ไม่เคยมีใครจะเว้นการสนใจเสียได้

หลักเมือง ซึ่งถือว่าเป็น "หลักชัย" ของบ้านเมืองที่สร้างมาแต่โบราณกาลนั้น ที่เวียงพิงค์มิได้เรียกว่า "หลักเมือง" หากเรียกว่า "อินทะขิล" ตามประวัติศาสตร์กล่าวว่าก่อนที่พ่อขุนเมงรายจะบูรณะเวียงพิงค์ขึ้นก็ได้พบ "อินทะขิล" นี้ และเห็นว่าเป็นชัยภูมิแห่งนี้เคยเป็นเมืองใหญ่มาแต่ก่อน จึงได้เร่งรัดจัดสร้าง "เวียง" ใหม่ขึ้น

การ "เข้าอินทะขิล" ซึ่งเป็นประเพณีประจำปีนั้น มีการถวายดอกไม้ธูปเทียน โดยมากผู้หญิงเป็นผู้ "ตักบาตร" ดอกไม้มากกว่าผู้ชาย เทศกาลเข้าอินทะขิลนี้ต้องจัดให้มีทุกปีขาดไม่ได้ เชื่อกันว่าจะได้อยู่เย็นเป็นสุข บ้านเมืองจะสงบเรียบร้อย

งานใหญ่อีกงานหนึ่งของเวียงพิงค์ก็คือ งานลอยกะทง เพราะทุกปีมีการแห่แหน "กะทงขนาดใหญ่"

Create Date : 29 สิงหาคม 2553		0 comments
Last Update : 11 ตุลาคม 2560 8:27:04 น.
Counter : 2939 Pageviews.
Share Tweet