กินรี

หากพูดถึงกินรีส่วนมากเราคงนึกถึงสาวงามที่มีร่างกายท่อนบนเป็นมนุษย์ ท่อนล่างเป็นนก กินรา(ขอเรียกแบบนี้เพื่อรวมทั้งเพศ ชาย – หญิง นะคะ) มีทั้งเพศชายหญิงค่ะเพศชายเราเรียกกันว่า “กินนร” ส่วนเพศหญิงก็กินรีนั่นแหละ

วรรณกรรมที่ทำให้เราคุ้นเคยกับเหล่ากินรีมากที่สุดคงหนีไม่พ้น“พระสุธน มโนราห์” ค่ะ เรื่องนี้เล่าถึงพรานบุญที่ไปเจอนางกินรี ๗ พี่น้องที่สระอโนดาตจึงใช้บ่วงนาคบาศจับนางกินรีตนสุดท้องมาได้แล้วนำไปถวายพระสุธนมโนราห์จึงกลายเป็นมเหสีของพระสุธนค่ะ

ขอเล่าย้อนถึงนางมโนราห์ก่อนค่ะ นางเป็นธิดาองค์เล็กของท้าวทุมราชซึ่งเป็นจ้าวแห่งกินราค่ะมโนราห์มีพี่สาวอีก ๖ ตน ล้วนมีหน้าตางดงามคล้ายคลึงกันทุกตน

พอมโนราห์กลายเป็นมเหสีของพระสุธนได้ระยะหนึ่งพระสุธนก็ต้องออกไปรบค่ะ ปุโรหิตที่อยากให้พระสุธนอภิเษกกับลูกสาวของตน จึงสบโอกาสทูลพระบิดาของพระสุธนว่าบ้านเมืองกำลังวิกฤตจำต้องบูชายัญโดยการจับนางมโนราห์เผาทั้งเป็น

พอนางเอกของเรารู้เข้าก็เลยออกอุบายขอปีกและหางคืนโดยอ้างว่าจะขอร่ายรำก่อนที่ตนเองจะตายระหว่างร่ายรำอยู่นั้นเธอก็กระโจนข้ามกองไฟแล้วบินจากไป

ฝ่ายพระสุธนเมื่อกลับมาแล้วพบว่ามเหสีของตนหนีไปก็เศร้าโศกเสียใจด้วยความโมโหจึงสั่งประหารปุโรหิตเสีย แล้วออกตามหามโนราห์แทบจะทันที ระหว่างทางได้พบกับฤๅษีซึ่งนางมโนราห์ได้ฝากแหวนไว้ให้และให้พระฤๅษีบอกให้พระสุธนกลับไปเสียเพราะหนทางนั้นลำบากมากแต่พระสุธนก็ไม่ย่อท้อ พระฤๅษีจึงคอยให้ความช่วยเหลือมโนราห์

เมื่อพระสุธนไปถึงสระสระอโนดาตก็นำแหวนที่ได้จาดพระฤๅษีใส่ไว้ในคนโทพอมโนราห์เห็นแหวนก็นึกรู้ว่าคนรักตามมาถึงแล้ว จึงนำความไปบอกพระบิดา ท้าวทุมราชจึงให้จัดการทดสอบขึ้นเพื่อทดสอบความรักที่พระสุธนมีต่อมโนราห์โดยการให้พระธิดาทั้ง ๗ ออกมาร่ายรำให้พระสุธนเลือกว่านางกินรีตนไหนคือมโนราห์

พระอินทร์มาช่วยพระเอกตามฟอร์มค่ะคือแปลงร่างเป็นแมลงวันทองบินมาจับที่ใบหน้าของมโนราห์พอพระสุธนเห็นก็รู้ว่านั่นคือมเหสีของตนจึงรับดึงตัวนางมา ท้าวทุมราชจึงจัดพิธีอภิเษกให้ทั้งสองอีกครั้งแล้วทั้งคู่ก็อยู่ด้วยกันอย่างมีความสุขจนสิ้นอายุขัย

จริงๆแล้วกินรีไม่ได้มีรูปร่างแบบในเรื่องพระสุธนมโนราห์ที่เราคุ้นเคยเท่านั้นนะคะ พวกกินรียังมีรูปร่างอื่นๆอีกมากมายค่ะทั้งท่อนบนเป็นนก-ท่อนร่างเป็นคน บ้างมีรูปร่างเป็นมนุษย์สามารถถอดหางและปีกได้บ้างก็ว่ามีหน้าเป็นม้าอย่างที่เรียกกันว่า “อัศวมุข” อย่างนางมณีรัตนา นางเอกเรื่องแก้วหน้าม้าก็เข้าข่ายนี้ค่ะ

ที่มาของเหล่ากินรานั้นก็มีอย่างหลากหลายเช่นเดียวกันแต่ที่รู้จักกันมากที่สุดคงมาจากเรื่อง “อิลราชคำฉันท์” ค่ะ

เรื่องมีอยู่ว่าท้าวอิลราชและบริวารได้พลัดหลงเข้าไปในเขตของพระศิวะซึ่งตอนนั้นพระศิวะท่านกำลังสวีทอยู่กับพระแม่อุมาเทวีพระศิวะท่านได้สาปบริเวณนั้นไว้ว่าถ้ามีผู้ใดแอบเข้ามาจะต้องกลายเป็นสตรีทั้งหมดทีนี้พวกท้าวอิลราชก็กลายเป็นหญิงตามที่พระศิวะท่านสาปเอาไว้ โดยท้าวอิลราชกลายเป็นสาวงามชื่อ“นางอิลา”

ต่อมาเมื่อนางอิลาไปพบกับพระพุธในป่าพระพุธเมื่อเห็นนางอิลาก็ต้องใจอยากได้นางมาเป็นชายาแต่ติดที่รำคาญเหล่าบริวารเหลือเกิน จึงออกปากว่า “เจ้าทั้งหลายจงกลายเป็นกินรีและอาศัยในเขตเขานี้เถิดกูจะหามูลผลาอาหารมาให้กิน มิให้อดอยาก...” (สรรพสัตว์ในหิมพานต์, ๒๕๔๕, น.๑๐)เหล่านางบริวารจึงกลายเป็นกินรีนับแต่นั้นมา

ตามคัมภีร์“ปรมัตถโชติกะ” นั้นกล่าวว่า กินรามีถึง ๗ ประเภทแต่บางประเภทก็ไม่ได้อธิบายลักษณะไว้นะคะ คืออธิบายไว้เพียง ๓ ชนิดนอกนั้นก็ไม่ได้อธิบายไว้ กินราทั้ง ๗ ประเภทได้แก่

๑. เทวกินรา

เทวกินราหรือที่เราเรียกกันว่า “เทพกินนร”โดยมักจะวาดเป็นภาพเป็นกินราสวมชฎาแบบเทวดาไทยๆค่ะ

๒. จันทกินรา

เราคงคุ้นเคยกับจันทกินราจาก“จันทกินนรชาดก” ซึ่งมีผู้นำมาแต่งเป็นทั้งคำฉันท์ลิลิตเป็นต้น โดยชาดกเรื่องนี้กล่าวถึง ความรักที่มั่นคงของจันทกินรี(พระนางพิมพายโสธรา)ที่มีต่อจันทกินนร(เจ้าชายสิทธัตถะ) โดยชาดกเรื่องนี้บรรยายลักษณะของจันทกินรีและจันทกินนรไว้ว่ามีลักษณะเหมือนมนุษย์มีปีกเหมือนนกกินนรค่ะ นอกจากนี้ยังระบุว่ากินราเหล่านี้อาศัยอยู่ที่จันทรบรรพต

๓. ทัณฑมาณกินรา

กินราประเภทนี้น่าจะหมายถึงนกทัณฑมาค่ะ นกชนิดนี้เองจะมีปากยาวตัวค่อนข้างเล็กจึงสามารถยืนปนใบบัวได้บ้างก็ว่านกประเภทนี้มีร่างกายเป็นมนุษย์ด้วย

๔. โกนตกินรา

๕. สกุณกินรา

๖. ทุมกินรา

๗. กัณณปาวรุณกินรา

มีผู้รวบรวมบรรดานิทานที่มีเค้าโครงเรื่องที่คล้ายคลึงกับเรื่อง“มโนราห์” (สัตว์หิมพานต์,๒๕๕๒, น.๗๓)ของเราไว้ จนพบว่ากินราไม่ได้ปรากฏที่ไทยที่เดียวเท่านั้นนะคะ แต่ยังพบที่ชวา ลังกา ญี่ปุ่น หรือแม้กระทั่งกรีกโบราณด้วยค่ะ

กินรีของญี่ปุ่นค่ะ

นกอรหันค่ะ เห็นว่าจะมีหน้าเป็นมนุษย์

กินราของลังกา ซึ่งมีลักษณะคล้ายคลึงกับนกอรหัน

ไซเรน และฮาร์ปิส สัตว์ในตำนานของกรีกโบราณมีลักษณะคล้ายกับ

กินราและนกอรหันของบ้านเราค่ะ