|
ไส้เดือน ... สัตว์มหัศจรรย์
สิ่งมีชีวิตหลายชนิดทำหน้าที่ย่อยสลายสารอินทรีย์ ซึ่งหากไม่มีสิ่งมีชีวิตเหล่านี้ กระบวนการย่อยสลายจะช้าลงหรือไม่สมบูรณ์ ยกตัวอย่างเช่นรา แบคทีเรีย พืชและสัตว์บางชนิด ไส้เดือน ดูจะเป็นสัตว์ที่ดำรงชีวิตอยู่บนโลกมนุษย์อย่างไม่หวือหวา ในป่าคอนกรีตเมืองใหญ่ๆ คงหาดูมันไม่ง่าย แต่ในสังคมชนบท ไส้เดือนยังคงทำหน้าที่ของมันอย่างไม่บกพร่อง
ความจริงแล้วไส้เดือนมีหลายสายพันธุ์ หลายสกุล ปัจจุบันมีการทดลองเลี้ยงและผลิตเป็นการค้าอย่างเป็นล่ำเป็นสัน มันเป็นสัตว์ใน Phylum Annelida ซึ่งมีสมาชิกอยู่ประมาณ 1,800 species ไส้เดือนชนิดที่จะขอกล่าวถึงป็นไส้เดือนสายพันธุ์ไทยแท้ บางท่านอาจเรียกว่า ขี้ตาแร่ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pheretima peguana ไส้เดือนกินอาหารไม่เลือก ไม่เพียงเฉพาะเศษใบไม้และผัก มันยังสามารถกินแมลงและตัวอ่อนของสัตว์เล็กๆ ได้ด้วย มันจึงถูกจัดเป็นสัตว์ที่กินทั้งพืชและสัตว์ (Omnivorous) เมื่อมันกินอาหารเข้าไปแล้วจะนำไปพักไว้ที่กึ๋น ภายในกึ๋นจะมีทรายซึ่งจะทำหน้าที่บดอาหารเหล่านี้ให้ละเอียดอีกครั้งหนึ่ง สารอาหารที่ถูกย่อยจะถูกดูดซึมที่บริเวณลำไส้ ในช่วงฤดูร้อน ไส้เดือนจะขุดรูลงไปอยู่ใต้ดินที่ลึกเพราะผิวดินแห้ง มันจะกินอาหารโดยวิธีแยกอาหารที่มีอยู่ในดิน ไส้เดือนเป็นกระเทยคือมีทั้งอัณฑะและรังไข่อยู่ในตัวเดียวกัน แต่มันจะไม่ผสมตัวเองเพราะตำแหน่งอวัยวะเพศอยู่ไม่สัมพันธ์กัน มันจะประกบคู่และใช้วิธีแลกเปลี่ยน sperm ไปสู่อีกตัวหนึ่งจึงเกิดการปฏิสนธิได้ ถือเป็นการผสมแบบข้ามตัว (Cross fertilization) 
ในประเทศไทยไส้เดือนที่ผลิตเป็นการค้าคือไส้เดือนแดง วิธีสังเกตง่ายๆ คือหากจับมันขึ้นมาอยู่ในมือ มันจะดิ้นเร็วมาก และไม่เหม็นคาวเท่าไส้เดือนพันธุ์สีเทา ในธรรมชาติพบตามที่ดินที่มีอินทรียวัตถุสูง เช่นตามกองมูลสัตว์ และมักอาศัยอยู่ใกล้ผิวดิน ไส้เดือนชนิดนี้มีขนาดตัวไม่ใหญ่มาก น้ำหนัก 1 กิโลกรัมจะมี 1,200-1,300 ตัว ไส้เดือนที่มีการเพาะเลี้ยงกันเป็นธุรกิจ ส่วนใหญ่ผู้เพาะเลี้ยงอยู่ทางภาคเหนือ โดยประโยชน์ของมันช่างมากมายมายเพราะ
ก. สามารถใช้ไส้เดือนทำปุ๋ยหมัก ภาษาฝรั่งเขาเรียกว่า Vermicompost แต่ฝรั่งเขาจะใช้ชนิด Eisenia foetida ไส้เดือนสามารถแพร่พันธุ์ได้เร็วในช่วงอุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซียส กินอาหารไม่เลือก โดยให้ 2-3 วันต่อครั้ง ข้อสำคัญคือมันไม่ชอบภาวะกรดจัด ไม่ชอบแสงจ้า และทนต่อสภาวะออกซิเจนต่ำ
ข. ใช้ไส้เดือนเป็น Bio-index หรือดัชนีสิ่งมีชีวิต ซึ่งประโยชน์ข้อนี้นับว่ามีบทบาทสำคัญมากในปัจจุบัน ตัวไส้เดือนที่มีไขมันสูง ซึ่งสามารถดูดซึมเอาสารเคมีที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมเข้ามาสะสมในตัว มนุษย์จึงสามารถนำมาวิเคราะห์สารต่างๆ ในตัวของมันในห้องปฏิบัติการได้
ค. ใช้ไส้เดือนในการปรับปรุงบำรุงดิน มันจะช่วยปรับโครงสร้างดิน การกินอาหารและการเคลื่อนไหวของมันทำให้คุณสมบัติทางฟิสิกส์และทางเคมีของดินดีขึ้น นอกจากนี้ไส้เดือนยังสามารถเปลี่ยนรูปอนินทรียสารในดินให้กลายเป็นรูปที่พืชสามารถนำไปใช้ได้อีกด้วย
ง. ใช้เป็นตัวย่อยขยะและสิ่งปฏิกูล ในบ้านเรายังไม่พบการใช้ประโยชน์ด้านนี้ในขนาดใหญ่ น้ำที่เป็นส่วนเหลือทิ้งจากการย่อยมีธาตุอาหารพืชสูง สามารถนำมาใช้เป็นปุ๋ยแก่ต้นพืชได้ด้วย
จ. ใช้เลี้ยงสัตว์เศรษฐกิจ เนื่องจากไส้เดือนมีโปรตีนสูง อาจใช้เลี้ยงปลา เป็ด หรือกบก็ได้
ฉ. มีสรรพคุณทางยา ที่ประเทศจีนมีการจับตากแห้งขายอย่างเป็นล่ำเป็นสัน
| Create Date : 26 กันยายน 2548 |
|
21 comments |
| Last Update : 27 กรกฎาคม 2549 18:52:31 น. |
| Counter : 3176 Pageviews. |
|
 |
|
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 8 คน [