BlogGang.com : : moonfleet : เรื่องไร้สาระคดี : มกรคายนาค (มะ-กะ-ระ คาย พญานาค)

เรื่องไร้สาระคดี : มกรคายนาค (มะ-กะ-ระ คาย พญานาค)

เรื่องไร้สาระคดี : มกรคายนาค (พญานาค)

มีสัตว์ในจินตนาการชนิดหนึ่งที่ค่อนข้างแปลก เนื่องจากเราจะพบเป็นปูนปั้นหรือภาพจำหลัก ตลอดจนในงานจิตรกรรม พบมากทางแถบภาคเหนือของประเทศไทยปัจจุบัน เราอ่านว่า มะ-กะ-ระ หรือ มะ-กอน

มกรคายนาคสามเศียรแห่งพระวิหาร วัดสันดอนมูล (บ้านแคว) ต.ท่ากว้าง อ.สารภี จ.เชียงใหม่

มกรคายนาคสามเศียรแห่งบันไดพระวิหาร วัดสันดอนมูล (บ้านแคว) ต.ท่ากว้าง อ.สารภี จ.เชียงใหม่

"มกร" นี้เป็นสัตว์ที่อยู่ในจินตนาการ นัยว่า เป็นสัตว์ในป่าหิมพานต์เชิงเขาพระสุเมรุ ลักษณะจะผสมกันระหว่างจระเข้กับพญานาค กล่าวคือ มีลำตัวยาวเหยียดคล้ายกับพญานาค แต่มีขายื่นออกมาจากลำตัว และส่วนหัวที่คายพญานาค ออกมานั้นเป็นปากจระเข้ คนโบราณจึงมักนำไปเฝ้าอยู่ตามเชิงบันไดวัด สำหรับวัดในแถบภาคกลางจะเป็นราวบันไดนาค แต่ทางภาคเหนือส่วนใหญ่จะเป็นราวบันไดรูป "มกรคายนาค"

มีผู้คนถามกันมามากมายว่า แล้วตกลงมันคือตัวอะไรแน่ แล้วทำไมจึงต้องคายนาค ไม่คายอย่างอื่น จริงๆ แล้วสัตว์ตัวนี้ไม่ได้มีเฉพาะบ้านเรานะครับ ในเขมร ลาว พม่า ก็มี เขาเรียกว่า "ตัวสำรอก" ก็คือ ตัวที่คายอะไรต่อมิอะไรออกมา ดังนั้น เวลาไปเที่ยววัดให้สังเกตบันไดพญานาคให้ดีว่าเป็นบันไดนาคหรือเป็นบันไดมกรคายนาคกันแน่ วิธีสังเกตก็ให้ดูที่ "คอพญานาค" ว่ามีหน้าสัตว์คล้ายๆ จระเข้อ้าปากอยู่หรือเปล่า ถ้ามีก็ใช่เลย แล้วจะเห็นขาของเจ้าตัวมกรซ่อนอยู่ตามเกล็ดพญานาคด้วย

มกรคายนาคเจ็ดเศียรแห่งบันไดทางขึ้น วัดพระพุทธบาทสี่รอย อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่

มกรคายนาคเจ็ดเศียรแห่งบันไดทางขึ้น วัดพระพุทธบาทสี่รอย อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่

ในความเป็นจริงแล้ว "มกร" มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งซึ่งมีมาแต่โบราณว่า "เหรา" อ่านว่า เห-รา

เหรา นี่ไม่ใช่หมายถึง แมงดาทะเล แต่เป็นสัตว์ในจินตนาการ มีหน้าที่เฝ้าสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ อาทิ พระธาตุ โบสถ์ วิหาร ที่สื่อว่าเป็นเขาพระสุเมรุ ตามคติจักรวาลวิทยาแบบไตรภูมิ ดังนั้น จึงต้องมีสัตว์ในป่าหิมพานต์เฝ้าอยู่เชิงเขาพระสุเมรุ ไม่ให้คนขึ้นไปรบกวนทวยเทพและสิ่งศักดิ์สิทธิ์บนสวรรค์

ส่วนคำว่า "มกร" นั้น เข้าใจว่าคงได้รับอิทธิพลมาจาก "มังกร" ของจีน เพราะเราเคยเห็นแต่พญานาคที่ไม่มีขา พอมาเห็นตัวที่มีหัวเป็นพญานาคหรือสำรอกพญานาค และมีขาด้วยก็เลยเรียกตามจีนไป

มกรคายนาคแห่งบันไดทางขึ้นพระวิหาร วัดข่วงสิงห์ อ.เมือง จ.เชียงใหม่

มกรคายนาคแห่งบันไดทางขึ้นพระวิหาร วัดข่วงสิงห์ อ.เมือง จ.เชียงใหม่

ต่อข้อถามว่า ทำไม? มกรต้องคายนาค ในลักษณะของการสำรอก นั้น อาจวิเคราะห์ได้ในแง่ของประวัติศาสตร์ศิลปะคือ "พญานาค" จะเป็นตัวแทนของกลุ่มเมือง หรือชนเผ่าทางตอนเหนือของประเทศไทย ที่เรียกสืบทอดมาถึงปัจจุบันว่า "โยนก" เมืองโยนกเชียงแสนเดิมของพระเจ้าสิงหนวัติกุมาร ต้นตระกูลของพระเจ้าพรหมมหาราช ก็มีตำนานเกี่ยวพันกับพญานาค เรียกว่ามีพญานาคมาสร้างเมืองชื่อโยนกนาคพันธ์สิงหนวัติ หรือโยนกนาคนคร และเมื่อเมืองนี้ล่มจมหายก็เพราะผู้คนพากันกินปลาไหลเผือก ซึ่งเชื่อว่าเป็นตัวแทนของพญานาคนั่นเอง ส่วนสัตว์น่ากลัวเช่น "จระเข้ เหรา" จะเป็นตัวแทนของพวก "พยู" หรือพุกามอันได้แก่พม่า การที่พบศิลปะแบบมกรคายนาคในแถบภาคเหนือ พอจะอนุมานได้ว่า เป็นการแสดงออกถึงการหลุดพ้นจากอิทธิพลของงานศิลปะและการเมืองของพุกามหรือพม่าที่ครอบงำล้านนาอยู่ถึง 200 ปีนั่นเอง

บันได มรกคายนาคห้าเศียรแห่ง วัดบุพพาราม อ.เมือง จ.เชียงใหม่

วัดบุพพาราม
ชือของวัดหมายถึง วัดทางทิศตะวันออก

บันได มกรนาคคายมกรคายนาคแห่งวัดบุพพาราม อ.เมือง จ.เชียงใหม่

วัดบุพพาราม
ชือของวัดหมายถึง วัดทางทิศตะวันออก

ศิลปะมกรคายนาคแพร่หลายในบ้านเรา ที่น่าสนใจ เช่น ซุ้มเรือนแก้วองค์พระพุทธชินราช วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จ.พิษณุโลก ก็จำหลักเป็นรูปมกรคายพวงอุบะ และทำเป็นลำตัวนาคเลื้อยลงมาแต่ตอนปลายไม่ยักเป็นเศียรนาค แต่ทำเป็นสัตว์ที่คล้ายคชสีห์แต่ตัวเล็กกว่าแทน ตัวนี้เราเรียกว่า "ทักทอ" อ่านว่า ทัก-กะ-ทอ ครับผม

8397. มกรคายมกรคายนาค แห่ง วัดบุพพาราม อ.เมือง จ.เชียงใหม่

8398. มกรคายมกรคายนาค แห่ง วัดบุพพาราม อ.เมือง จ.เชียงใหม่

3403. มกรคายนาคแห่งพระวิหาร วัดเกาะกลาง ม.8 ต.ป่าแดด อ.เมือง จ.เชียงใหม่

3404. มกรคายนาคแห่งพระวิหาร วัดเกาะกลาง ม.8 ต.ป่าแดด อ.เมือง จ.เชียงใหม่

2367. มกรคายนาคแห่งบันไดพระวิหารวัดพระสิงห์วรวิหาร อ.เมือง
จ.เชียงใหม่

2392. มกรคายนาคแห่งบันไดหอไตรวัดพระสิงห์วรวิหาร อ.เมือง
จ.เชียงใหม่

2393. มกรคายนาคแห่งบันไดหอไตรวัดพระสิงห์วรวิหาร อ.เมือง
จ.เชียงใหม่

ข้อมูลจาก://www.itti-patihan.com

-----------------------------------------------------------------------------

กุหลาบเวียงพิงค์
นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ นครแห่งชีวิตและความมั่งคั่ง

Create Date : 30 มกราคม 2554

Last Update : 30 มกราคม 2554 21:37:19 น.

3 comments

Counter : 18019 Pageviews.

ตัวมกร จะเป็นตัวแทนของความไม่รู้ หรือ อวิชชา ที่คายนาคออกมา เพื่อจะก้าวเข้าสู่วิชา

โดย: ตัวมกร (moonfleet

) วันที่: 30 มกราคม 2554 เวลา:15:39:14 น.

ตามมาชม พญานาค ครับ

โดย: Kavanich96

วันที่: 31 มกราคม 2554 เวลา:10:17:19 น.

ขอบคุณครับ

โดย: jack IP: 110.171.153.30 วันที่: 11 กันยายน 2556 เวลา:19:38:12 น.