บัวหลวงเป็นพรรณไม้น้ำประเภทพืชล้มลุก มีลำต้นและหัวอยู่ในดินใต้น้ำ
การเจริญชูก้านใบและดอกขึ้นมาบนผิวน้ำ ใบมีลักษณะกลมกว้างใหญ่ ผิวใบเรียบ
สีเขียวขอบน้ำตาล ดอกเป็นกลีบซ้อนกันหลายชั้น มีสีขาว ชมพู เหลือง

สำหรับบัวหลวง คนไทยถือเป็นไม้มีตระกูล ดอกบัวเป็นสัญลักษณ์ทางพุทธศาสนา จึงเป็นดอกไม้สำหรับบูชาพระ และใช้ในงานพิธีกรรม แต่เพราะคนไทยใกล้ชิดกับบัว เราจึงใช้ประโยชน์จากบัวทุกส่วนเป็นทั้งอาหารและเป็นยา

ฝักบัว นอกจากเนื้อในเมล็ดนอกจากจะหวานอร่อยแล้ว ยังใช้เป็นยาชูกำลังอีกด้วย แต่ถ้าจะให้อร่อยดีต้องกินเมล็ดบัวจากฝักที่เก็บมาใหม่ ๆ จึงจะหวาน หากทิ้งไว้นานน้ำตาลในเมล็ดถูกใช้หมดไปจะเหลือแต่แป้ง

เกสรบัวก็ถือเป็นยาชูกำลัง และยาบำรุงหัวใจ เกสรบัวถือเป็นหนึ่งในเกสรทั้งห้า ซึ่งได้แก่เกสรดอกไม้หอม ห้าชนิดคือ พิกุล บุนนาค มะลิ สารภี และบัวหลวง หมอยาไทยนำเอาเกสรดอกไม้หอมทั้งห้ามาทำยาหอม ยาลมแก้อาการหน้ามืด เวียนศีรษะ เรายังเอาเกสรทั้งห้ามาผสมในสมุนไพรอบตัว ซึ่งจะทำให้การไหลเวียนของเลือดดีขึ้น

เหง้าบัวหรือรากบัว คนไทยใช้ทำอาหาร ใช้รักษาอาการร้อนใน แก้กระหาย รักษาน้ำดี รักษาเสมหะ สมัยก่อนเวลาเด็กท้องเสียหรือธาตุไม่ปกติ คนสมัยก่อนจะให้กินรากบัวเพื่อปรับธาตุ



ดีบัว ซึ่งเป็นต้นอ่อนในเมล็ดบัว มีรสขมจัด ถือเป็นยาดี ปัจจุบันเรารู้ว่ามันมีอัลคาลอยด์หลายชนิด มีฤทธิ์บำรุงถุงน้ำดีและขยายหลอดเลือดหัวใจได้

ขนาดก้านบัว สมัยก่อนเราเอามาใช้ประโยชน์ ทำไส้ตะเกียง

กลีบบัวก็ยังถูกนำมาใช้มวนยาเส้น เป็นบุหรี่กลีบบัว