การประเคน




บางสิกขาบทไม่มีรายละเอียดที่บ่งไว้ชัดเจนสำหรับใช้ในทางปฏิบัติ ในกรณีเช่นนี้หลวงพ่อมักจะตั้งข้อวัตรให้รัดกุมเคร่งครัดยิ่งขึ้น เพื่อช่วยในการฝึกสติ เพิ่มความระมัดระวังยิ่งขึ้น เช่น ในพระวินัยไม่ได้วางหลักไว้โดยตรงว่า ในกรณีที่อาหารยังไม่ได้ประเคนแต่พระไปจับต้องเข้าจะเกิดผลในทางปฏิบัติอย่างไร หลวงพ่อจึงตั้งข้อวัตรขึ้นมาว่า ถ้าพระรูปใดจับต้องแล้วแต่ของนั้นไม่เคลื่อนไหว พระรูปนั้นห้ามฉัน แต่ถ้าเคลื่นออกจากฐานแล้ว พระทุกรูปในวัดจะฉันไม่ได้เด็ดขาด

ในสมัยก่อนที่อาหารการขบฉันยังขาดแคลน วันหนึ่งมีโยมจากอุบลฯ อุตส่าห์มาจากเมืองเอาแกงหม้อใหญ่มาทำบุญ พระรูปหนึ่งเผลอไปยกขึ้นมาตักแจกทั้ง ๆ ที่หม้อยังไม่ได้รับการประเคน หลวงพ่อเห็นแล้วก็สั่งส่งหม้อใหญ่นั้นไปให้สามเณรที่นั่งท้ายแถวฉัน เป็นบทเรียนที่เจ็บปวดพอสมควรสำหรับพระสงฆ์ ข้อวัตรเช่นว่านี้ ทำให้พระระมัดระวังตัวมากขึ้นเมื่ออยู่ใกล้อาหาร

สตรี


เรื่องผู้หญิง หลวงพ่อเข้มงวดเอากับลูกศิษย์ของท่านมาก เพราะเป็นที่ทราบกันดีว่า กามราคะเป็นมารตัวสำคัญที่ทำให้พระต้องลาสิกขา เป็นอุปสรรคอันยิ่งใหญ่ต่อการประพฤติปฏิบัติ ในพระวินัยบัญญัติก็มีสิกขาบทที่วางหลักไว้อย่างเข้มงวด เพื่อกำกับการติดต่อกับมาตุคาม ป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นก่อนที่จะสายเกินแก้ เช่น ห้ามภิกษุไปไหนมาไหนสองต่อสองกับมาตุคาม ห้ามพูดคุย สำเร็จการนอนการนั่งในที่ลับหูลับตาสองต่อสองกับมาตุคาม จนกระทั่งห้ามมีการถูกต้องสัมผัสเนื้อตัวซึ่งกันและกัน

ที่วัดหนองป่าพง แม้ว่าจะมีแม่ชีอยู่เป็นจำนวนมากก็ตาม แต่แม่ชีกับพรเหมือนอยู่กันคนละโลก โดยมีข้อวัตรที่ห้ามพระ และแม่ชีมีการติดต่อพูดคุยกัน ถ้ามีเหตุจำเป็นก็ต้องผ่านเจ้าอาวาส หลวงพ่อถือว่า พระกับชีปฏิบัติกันอย่างนี้ไม่ใช่เพราะรังเกียจกัน แต่เป็นการให้เกียรติซึ่งกันและกัน หลวงพ่อเองก็ระวังตัวมาก ใต้ถุนกุฏิท่านซึ่งใช้เป็นที่รับแขกก็โล่ง และถ้ามีแขกผู้หญิงมา ต้องมีพระหรือเณรหรือโยมผู้ชายเป็นพยานรู้เห็นสิ่งที่หลวงพ่อสนทนากับผู้หญิงอยู่ด้วยเสมอ ฉะนั้น ไม่เคยมีใครใส่ร้ายท่านในเรื่องผู้หญิงเลย และหลวงพ่อเป็นตัวอย่างที่ดีแก่สานุศิษย์อยู่ตลอดเวลา หลวงพ่อเคยเตือนพระภิกษุสามเณรอยู่เสมอว่า

“ระวังเถอะผู้หญิง อย่างไปใกล้มัน ไม่ใช่ใกล้ไม่ใช่ไกล แค่สายตาไปผ่านพริบ !,,, เท่านั้นแหละ มันเป็นพิษเลย” ท่านจึงให้ระวัง และเล่าเรื่องที่พระอานนท์เคยกราบทูลถามพระพุทธองค่า

“จะให้ข้าพระองค์ประพฤติกับมาตุคามอย่างไรดี”
“อานนท์ อย่าเห็นเลยดีกว่า”
พระอานนท์ก็คิดไป เอ! มันมีตาจะไม่ให้เห็นคน จะทำอย่างไรหนอ
“ถ้าเหตุมันจะต้องได้เห็น จะให้ข้าพระองค์ปฏิบัติอย่างไร พระเจ้าข้า”
“อย่าพูดดีกว่า อานนท์”
อ้าว! พระอานนท์ก็คิดต่อไปว่า

“ถ้าเหตุจะต้องให้พูดมีอยู่ จะให้ข้าพระองค์ปฏิบัติอย่างไรพระเจ้าข้า เช่นว่าเดินทางไปไม่รู้จักทาง เราหลงทางนะ เห็นผู้หญิงเดินผ่านมา เราก็จำเป็นจะต้องถาม”
“ถ้าเหตุจะให้ถามมีอยู่ ก็ให้มีสติ”

“เห็นไหม ครั้งแรกท่านว่าไม่เห็นมันเลยดีกว่าผู้หญิงนี่ ตัดเบื้องแรก ไม่ให้เห็นดีกว่า เหตุจะต้องเห็นมีอยู่ ก็ไม่ต้องพูด เหตุจะต้องพูดมีอยู่จะทำยังไง ต้องมีสติให้มาก นี่คือการปฏิบัติต่อสตรีเพศ สายตามันประสบกันเท่านั้นแหละ ใจมันจะขาดอยู่ตั้งเดือนสองเดือน บางทีจนตายแหละ แม้แต่ที่นั่ง มันลุกไปใหม่ ๆ ตรงนั้นยังนึกอยากจะไปคลำเลย นั่นแหละตัณหาละนั่น ไปแล้วก็ยังเห็นหน้ากันอยู่ มันเป็นนิมิตอย่างนั้น เราจะไปนั่งคุยกันสองต่อสอง หนูเป็นอย่างนั้น หนูเป็นอย่างงี้ มันก็หนู ๆ อยู่นั่นแหละ ๓ ปีมันก็ยังหนู ๆ อยู่ในหู ในใจนั่นแหละ เสียหายมาก อย่าไปคลุกคลีมันเลย อันตรายของเราอันนี้”

ปวารณา




ปวารณา คือการที่ทายกทายิกาผู้มีศรัทธา ได้เชื้อเชิญให้ภิกษุขอได้ซึ่งปัจจัยสี่อันควรแก่สมณบริโภค โดยอาจจำกัดในเรื่องกาล โอกาส และสิ่งของก็ได้ ถ้าพระภิกษุได้ขอสิ่งใดมาจากคนที่มิใช่ญาติ หรือผู้ที่มิได้ปวารณาเอาไว้ก่อน ต้องนำของที่ได้มานั้นมาสละเสียแก่สงฆ์ หลวงพ่อเข้มงวดมากในเรื่องการขอของจากญาติโยม ทั้งยังห้ามการบอกบุญเรี่ยไรในทุกรูปแบบอีกด้วย เพราะท่านถือว่า การขอของหรือเรี่ยไรอย่างพร่ำเพรื่อเป็นการรบกวนญาติโยม และเป็นเหตุให้เขาอาจเสื่อมศรัทธา หลวงพ่อเองแม้จะมีญาติพี่น้องอยู่ใกล้ ๆ วัดก็ตาม ท่านก็ไม่ยอมออกปากขออะไรทั้งสิ้น แม้จะมีญาติโยมได้ปวารณาเอาไว้ คือเปิดโอกาสให้ขอได้ซึ่งปัจจัย ๔ เครื่องสมณบริโภค หลวงพ่อท่านก็มักพูดเตือนอยู่เสมอว่า

“ทำอย่างนั้นไม่ได้นะ ถึงเขาจะปวารณาแล้วก็ต้องคิดเห็นใจเขาบ้าง เขามีครอบครัวต้องรับผิดชอบ การทำมาหากินก็ลำบาก พวกท่านไม่เคยบริหาร ท่านรู้ไหมบางครั้งบางคราวเงินสักสตางค์ก็ไม่มีในครอบครัวนั้น แม้เขาจะปวารณาก็จริง แต่ก็ต้องดูเหตุ ดูกาลเทศะ ไม่ใช่เห็นเขาปวารณาแล้วนึกอยากได้อะไรก็ไปขอเอา เรื่องที่ไม่จำเป็นก็เกิดจำเป็นขึ้นมา ไม่รู้จักเกรงใจ เป็นการทำตามกิเลสตัณหา เป็นความย่อหย่อน เป็นความวิบัติ”

“อยู่ที่ไหนให้มันเป็นวัวป่า อย่าให้เป็นวัวบ้าน วัวป่ามันอิสระไม่มีใครผูกจมูกจูงจมูก แต่วัวบ้านมันถูกผูกไว้กับหลัก ไปอยู่ที่ไหนก็อย่าให้โยมอุปถัมภ์อุปัฏฐากจนกระทั่งว่ามันติดไป ไม่ใช่ให้เขามาผูกมามัดเหมือนวัวบ้าน อยู่ให้เป็นอิสระเหมือนวัวป่า จะอยู่ก็ได้จะไปก็ได้”

ทางฝ่ายญาติโยม หลวงพ่อก็เคยเทศนาอบรมชี้แจงว่า

“เรื่องปวารณา อาตมาจะขอพูดเพิ่มให้เข้าใจ เราจะปวารณาโดยปากเปล่าก็ได้ เช่น พระพุทธเจ้าสอนว่า ข้าพเจ้าขอปวารณาปัจจัยสี่แก่พระคุณเจ้าตลอดชีวิตก็ได้ เดือนหนึ่งก็ได้ ๕ เดือนก็ได้ ๗ วันก็ได้ ปวารณาของที่สำคัญอย่างค่ารถค่าเรือ ไม่ใช่ให้ร่ำให้รวย ให้ขอได้ในปัจจัยสี่ หยูกยาอะไรต่าง ๆ เหล่านี้เพื่อบำบัดโรค ทั้งครอบครัวของกระผมนี้ขอปวารณาไว้ตลอดชีวิต แต่ต้องปวารณากับพระที่สมควร อย่าไปปวารณากับพระที่ไม่รู้เรื่อง เดี๋ยวจะมาขอเอาให้หมดตัว อะไรที่สมควรแก่สมณะแล้วให้ขอได้ทุกเวลา กระผมไม่อยู่ก็ให้ขอได้ที่แม่บ้านของผมหรือลูกผมก็ได้ การปวารณาเอาไว้อย่างนี้มันเป็นบุญอันเลิศ เป็นบุญอันประเสริฐเลยทีเดียว แม้ว่าเรานั่งอยู่เฉย ๆ ก็เรียกว่าได้บุญอยู่เรื่อย ดีมาก อันนี้ดีมาก ถ้าจะถวายใบปวารณาก็ให้เขียนใบปวารณามีใจความว่า ข้าพเจ้ามีศรัทธาถวายปัจจัยเป็นมูลค่า ๕๐ บาท หรือเท่าไรก็ตาม เมื่อพระคุณเจ้าต้องการปัจจัยอันควร จงเรียกเอาจากไวยาวัจกรเทอญ แล้วถวายใบปวารณาให้พระ ตัวปัจจัยก็มอบให้ไวยาจัจกรไปอย่างนี้ก็ได้ หรือท่านไปองค์เดียวรับเงินไม่ได้ โยมก็เก็บเอาไว้เองก็ได้ เมื่อท่านต้องการก็ให้เขียนหนังสือมา หรือส่งใครมารับก็ได้ แต่มันยากหน่อย ถ้าหากเอาตามคำสอนพระพุทธเจ้าจริง ๆ ก็ดีอย่างนี้ เพราะว่าต้องรักษาพระวินัยให้ยืนนานถาวร”

เงินและทอง




เป็นที่ทราบกันดีว่า พระสายปฏิบัติวัดหนองป่าพง มีความเคร่งครัดในสิกขาบทที่เกี่ยวกับเงินทองเป็นอย่างมาก จะไม่มีพระรูปใดที่จับเงินหรือมีปัจจัยเงินทองเป็นส่วนตัวฝากไว้ในธนาคาร ไม่ถือกรรมสิทธิ์ในเงินและทองด้วยวิธีใด ๆ ทั้งสิ้น ซึ่งตามพระวินัยบัญญัติได้มีสิกขาบทว่า

“ภิกษุรับเองก็ดี ใช้ให้ผู้อื่นรับก็ดี ซึ่งทองและเงิน หรือยินดีทองและเงินที่เขาเก็บไว้เพื่อตน ต้องนิสสัคคิยปาจิตตีย์” และ
“ภิกษุทำการซื้อขายด้วยรูปิยะ คือ ของที่เขาใช้เป็นทองและเงิน ต้องนิสสัคคิยปาจิตตีย์”

เงินทองหรือของที่ได้มาต้องนำมาเสียสละแก่สงฆ์จึงจะแสดงอาบัติตก การปฏิบัติอย่างจริงจังต่อสิกขาบทนี้มีอานิสงส์มาก เงินคืออำนาจ การงดเว้นจากการใช้เงินและทอง คือ การสละสิทธิ์ในการบังคับสิ่งนอกตัวให้เป็นไปตามใจ เป็นการทรมานกิเลสที่ดีเยี่ยม สิกขาบทนี้เป็นข้อสำคัญ ที่ทำให้วิถีชีวิตของนักบวชต่างจากของฆราวาส จึงเป็นสิ่งส่งเสริม สร้างสมณสัญญาในจิตสำนึกของพระ อนึ่งในเมื่อคนในโลกส่วนใหญ่หมกหมุ่นแต่ในเรื่องเงินและทอง พระสามารถเป็นตัวอย่างพิสูจน์ให้สังคมเห็นว่า ความสุขที่แท้จริงไม่ได้อยู่ที่วัตถุ ในแง่ของหมู่สงฆ์ สิกขาบทนี้ช่วยสร้างความสามัคคีในหมู่เพื่อนสหธรรมิก บรรยากาศของสำนักปฏิบัติก็เป็นไปอย่างราบรื่น ไม่มีการอิจฉาริษยาหรือแก่งแย่งเกี่ยวกับเอกลาภ หลวงพ่อเคยปรารภเรื่องการเก็บสะสมปัจจัยส่วนตัว ซึ่งเป็นการสรุปในเรื่องนี้ที่ดี

“ถ้าผมสิ้นไป พวกท่านทั้งหลายค้นเห็นปัจจัยเงินทองอยู่ในกุฏิผม โอ๊ย! เสียหายหมด เสียหายมาก เสียศักดิ์ศรีของพระปฏิบัติมากที่สุด”

การออกปากขอสิ่งของ หรือเรี่ยไรเงินทองจากญาติโยมทุกรูปแบบ เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่หลวงพ่อเข้มงวดมาก แม้แต่การตั้งตู้บริจาคในวัดก็ไม่มี เมื่อญาติโยมนำเงินมาถวาย ท่านก็ไม่เคยแสดงความยินดี หรือตระหนี่หวงแหน เพราะท่านถือว่าเงินทองไม่ใช่เรื่องของพระ เป็นเรื่องศรัทธาญาติโยม แม่ชีบุญยู้ได้เล่าขยายความให้ฟังว่า

“เมื่อญาติโยมมาถวายปัจจัย ท่านจะมีไวยาวัจกรเป็นผู้เก็บเอาไว้ โดยที่ท่านจะไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวด้วย ถ้าเขาจะโกงกินก็กินกันจนอาเจียนนั่นแหละ บางครั้งไวยาวัจกรไม่อยู่ ท่านก็ให้เขาเอาปัจจัยใส่ไว้ในสมุด แล้วท่านก็ไปทำธุระของท่าน ไม่ได้มาใส่ใจกับเรื่องปัจจัยนั้น กลับมาอีกครั้งปัจจัยหายไป เหลือแต่สมุดเปล่า ๆ ก็มี ท่านก็ไม่ไปโจทก์ขานซักไซร้ไล่เลียงเอากับผู้อื่นว่า ใครมาที่นี่บ้าง เห็นพระโยมมาที่นี่ไหม ท่านจะว่า เขาไม่มีเขาถึงมาเอา”

ก่อนที่หลวงพ่อจะออกปฏิบัติ ท่านก็ยังจับเงินอยู่ ท่านเล่าให้ฟัง ถึงคราวที่ตัดสินใจเลิกใช้เงิน อย่างเด็ดขาดว่า

“เรื่องพระวินัยนี้ ถ้าหากว่ามันไม่เห็นในใจของตน มันก็ยาก ในเวลาก่อนมาอยู่วัดป่าพงหลายสิบปี ผมก็ตั้งใจจะทิ้งเงิน ตลอดทั้งพรรษา ๒ เดือนกว่า ยังตัดสินใจไม่ได้ จวนจะออกพรรษาแล้ว จับเงินในกระเป๋ามีอยู่หลายร้อยเหมือนกัน ตกลงใจว่าวันนี้จะต้องเลิก เมื่อมันทะลุปุ๊บตกลงว่ามันจะเลิกเท่านั้น เลยสบาย ตอนเช้าถือกระเป๋าสตางค์มาพบเพื่อนองค์หนึ่ง เป็นมหาเปรียญ ท่านกำลังล้างหน้าอยู่ ผมโยนกระเป๋าสตางค์ให้แล้วว่านิมนต์เถิดท่านมหา เอาไปเถิด เอาไปเรียนหนังสือ ไม่ต้องห่วงผมหรอกผมเลิกแล้ว ตกลงกันแล้วเมื่อคืนนี้ ตกลงกันแล้ว ช่วยเป็นพยานให้ผมด้วย ถ้าผมยังมีชีวิตอยู่ ผมจะไม่แตะต้องเงินทองเป็นอันขาด ตั้งแต่วันนั้นมาผมยังไม่เคยทำอะไรเลย ไม่เคยซื้อ ไม่เคยแลกไม่เคยเปลี่ยน มีแต่ปฏิบัติทั้งนั้นแหละ อะไรต่าง ๆ ก็สำรวมอยู่”

หลวงพ่อเคยพูดถึงการใช้เงินครั้งหนึ่งว่า

“เอาเงินค่ารถหมกไว้ซ่อนไว้ไม่ให้ใครรู้ แต่ตัวเราก็รู้ พระอื่นไม่รู้แต่พระเรานี่ก็รู้ เพราะเราก็เป็นพระเหมือนกัน ร้อนระอุอยู่อย่างน้น อย่างวัดป่าพงเราไปไหนก็ไม่มีค่ารถ แต่เขาก็ให้ไป มันดีกว่าเราต้องมาหอบสตางค์เสียอีก”

“ความจริงไม่มีเงินไม่ใช่ว่าจะไปไหนไม่ได้ ยิ่งไปได้ดีกว่าเก่า ค่ารถไม่มีก็เดินเอา ทำจริง ๆ เสีย เดี๋ยวเขาก็นิมนต์ขึ้นรถเอง”

หลวงพ่ออธิบายว่า ถ้าเรารักษาสิกขาบทข้อนี้ ก็เป็นการสร้างบารมี ญาติโยมเห็นแล้วก็เลื่อมใส มีจิตศรัทธาที่จะช่วยเหลือ สำคัญที่เราไม่ขอ พร้อมที่จะอดอยู่เสมอ เป็นสิกขาบทที่ช่วยสร้างความมักน้อยสันโดษเป็นหลักชีวิต

เคยมีพระรูปหนึ่งมาต่อรองกับท่านในเรื่องการถือปัจจัยเงินทอง ว่าจะใช้แบบไม่ยึดมั่นถือมั่น หลวงพ่อได้ให้คำตอบเรียบ ๆ ว่า

“ถ้าท่านกินเกลือหมดกะทอไม่เค็ม ท่านก็อาจทำได้”