หากเอ่ยถึง “โครงการหลวง”น้อยคนนักที่จะไม่รู้จักเพราะโครงการหลวงคือโครงการส่วนพระองค์ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระประสงค์เพื่อช่วยเหลือราษฎรชาวไทยภูเขาให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น โดยที่โครงการหลวงจะทำหน้าที่ส่งเสริม สนับสนุนให้ชาวเขาปลูกพืชผักเมืองหนาวและนำเอาผลผลิตที่ได้มาขายสู่ท้องตลาด

ในอดีตชาวเขานิยมปลูกฝิ่นเป็นรายได้เนื่องจากไม่ทราบว่าต้องการปลูกพืชชนิดใดเพราะฝิ่นเป็นพืชทำเงินเพียงอย่างเดียวโครงการหลวงจึงได้นำพืชพรรณเข้ามาทำการทดลองปลูกบนที่สูงหลายชนิดหลายพันธุ์เพื่อแก้ไขปัญหาที่ประสบอยู่ เพราะปัญหาเรื่องฝิ่นนั้นมิใช่เป็นปัญหาของประเทศไทยเท่านั้น แต่เป็นปัญหาของโลก

ที่หมู่บ้านดอยสะโง๊ะ มีชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่า(อีก้อ) อาศัยอยู่เป็นส่วนใหญ่ และยังมีชาวไทยพื้นราบ ชาวไทยใหญ่ อาศัยรวมอยู่บ้างซึ่งเป็นพื้นที่ที่ติดกับชายแดนอีก 2 ประเทศ คือ สปป.ลาว และเมียนมาเริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2521 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9ได้เสด็จเยี่ยมราษฎรในพื้นที่นี้ ทรงมีพระราชดำริกับหม่อมเจ้าภีศเดชรัชนี ให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องมาช่วยพัฒนาพื้นที่นี้ให้มากขึ้นและได้ทรงมีพระราชดำริอีกครั้ง เมื่อเสด็จในปี 2522 ให้หาทางช่วยเหลือชาวบ้านดอยสะโง๊ะซึ่งยังมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ยากจน เข้ามาส่งเสริมอาชีพการเกษตรเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจ ในรูปของงานอาสาพัฒนาชาวเขา ตามพระราชดำริดำเนินงานโดยมูลนิธิโครงการหลวง

เรามาดูประวัติของศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะว่ามีความเป็นมาอย่างไรกันน้า

ประวัติความเป็นมาศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะ

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะเริ่มต้นในรูปของงานอาสาพัฒนาชาวเขาตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโดยมูลนิธิโครงการหลวงและมหาวิทยาลัยแม่โจ้แต่เนื่องจากการคมนาคมไม่สะดวกเจ้าหน้าที่ต้องเดินทางโดยเฮลิคอปเตอร์เพียงเดือนละ1 ครั้ง เมื่อไม่มีเจ้าหน้าที่ประจำงานส่งเสริมของศูนย์จึงไม่เต็มประสิทธิภาพนักจนปี พ.ศ. 2522พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้เสด็จเยี่ยมราษฎรในพื้นที่และทรงมีพระราชดำรัสให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องเข้ามาดูแลช่วยเหลือชาวบ้านดอยสะโง๊ะมากขึ้นศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะจึงก่อกำเนิดศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะตั้งอยู่บ้านดอยสะโง๊ะ หมู่ที่ 7 อ. เชียงแสน จ.เชียงราย พื้นที่รับผิดชอบ 5 หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่บ้านดอยสะโง๊ะ หมู่บ้านวังลาวหมู่บ้านเวียงแก้ว หมู่บ้านป่าไม้ และหมู่บ้านป่ายางในพื้นที่ 38 ตารางกิโลเมตรหรือ 23,750 ไร่ มีทั้งเผ่าอาข่า ไทลื้อ และคนเมืองและได้ทรงหาทางช่วยเหลือชาวบ้านดอยสะโง๊ะซึ่งยังมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ยากจน

“ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโงะ” จึงจัดตั้งขึ้นในปี2522 โดยจังหวัดเชียงรายได้กันพื้นที่สำหรับดำเนินงานของโครงการประมาณ 9,000ไร่และสำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 6จังหวัดเชียงใหม่ร่วมกับสำนักงานชลประทานจังหวัดเชียงรายดำเนินการปรับพื้นที่จัดสรรพื้นที่ทำกินสร้างอ่างเก็บน้ำไว้ตามจุดต่างๆและจัดทำระบบการชลประทานให้แก่เกษตรกร โดยมหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นผู้ประสานงาน

เราตามไปศึกษาและเยี่ยมชมแหล่งท่องเที่ยวทางการเกษตรที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงดอยสะโง๊ะกันเลยค่า

และเมื่อมาถึงแล้วเราเตรียมตัวหยิบกล้องถ่ายเก็บภาพความประทับใจกันเลยยยยยยยย

ที่ตั้งศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะ บ้านดอยสะโง๊ะหมู่ที่ 7 ตำบลศรีดอนมูล อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย

พอถึงจุดนี้เราเดินมาทางซ้ายมือของป้ายจะพบบ่อน้ำของทางโครงการหลวง

เดินไปดูทางนั้นสิ คุณป้ากางร่มทำอะไรอยู่

และแล้วก็ได้คำตอบดอกกลีบขาวๆนี้เรียกว่าดอกคาโมมายด์ คุณป้าเก็บดอกคาโมมายด์ที่โตพอที่จะนำไปทำเป็นชาเพื่อส่งขายโครงการหลวงสะโง๊ะเพื่อบรรจุภัณฑ์และแปรรูป คุณป้าเป็นหนึ่งในกลุ่มคนที่เข้าร่วมของศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะซึ่งเกษตรกรหรือผู้ที่เข้าร่วมโครงการนี้จะนำผลผลิตมาส่งให้โครงการหลวงสะโง๊ะเพื่อแปรรูปบรรจุภัณฑ์และจัดจำหน่ายต่อไปค่ะ 

ซึ่งวัตถุประสงค์ของศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะมีดังนี้ค่ะ 

1. เพื่อทดสอบและสาธิตการปลูกพืชการเลี้ยงสัตว์ และประมง

2. เพื่อส่งเสริมและพัฒนาอาชีพแก่เกษตรกร

3. เพื่อส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตแก่ราษฎรให้มีความมั่นคงในการประกอบอาชีพและตั้งถิ่นฐานอยู่อย่างถาวร

4. เพื่อฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

5. เพื่อเป็นศูนย์ฝึกงานของนักศึกษาจากสถาบันการศึกษาต่างๆและสนับสนุนหน่วยงานอื่นๆที่เข้าไปพัฒนาชุมชนชาวเขาบ้านดอยสะโง๊ะ และชุมชนใกล้เคียง

โรงเรือนตรงนั้นคืออะไรนะ ไปชมใกล้ๆกัน

เราจะพบกับโรงเรือนปลูกดอกหน้าวัวซึ่งเป็นไม้ประดับที่ขึ้นชื่อของโครงการหลวงสะโง๊ะเลยล่ะค่ะ 

และยังมีไผ่ฟิลิปปินส์ซึ่งปลูกไว้เป็นแปลงใหญ่ๆพอๆกับดอกหน้าวัวเลย

เป็นไม้ดอกไม้ประดับที่สวยงามมากค่ะ นานๆทีจะเห็นดอกหน้าวัวและไผ่ฟิลิปปินส์ที่สวยและดูมีคุณภาพอย่างนี้ จากนี้เราจะเดินออกกำลังกายเพื่อขึ้นไปชมผัก ผลไม้ และแปลงสาธิตของโครงการหลวง

ว้าว ดูละลานตาไปหมด ตรงนี้เป็นอาคารที่ทำการของโครงการหลวง

มีอะไรน่าสนใจน้า เก็บรูปแปป

ที่เห็นเป็นซุ้มอยู่นี่ คือซุ้มปลูกองุ่นนะคะแต่ว่าตอนนี้ผลองุ่นยังไม่ออกน้า และต้องบอกก่อนว่าลักษณะอากาศที่นี่มีอุณหภูมิต่ำสุด10 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุด 38 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ย28 องศาเซลเซียส และปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,431มิลลิเมตร/ปี

ข้ามถนนไปฝั่งตรงข้ามจะพบกับไม้ดอกและไม้ประดับ อาทิเช่น ดอกปทุมมาดอกกล้วยไม้ ดอกหงอนไก่ และสับปะรด

ดอกปทุมมาที่นี่มีหลายสี

ดอกหงอนไก่สีแดงฉ่ำ 

ชมไม้ดอกไม้ประดับพอสมควรแล้วเดี๋ยวเราไปดูผักที่ขึ้นชื่อของโครงการกันค่า

ลักษณะการดำเนินงาน

1. งานส่งเสริมและพัฒนาอาชีพภาคการเกษตร ได้มีการส่งเสริมอาชีพด้านการเกษตรเป็นหลักโดยแบ่งออกเป็น5 ด้าน ได้แก่ ด้านพืชผักสมุนไพร ไม้ผล ไม้ดอก และปศุสัตว์

พืชผักเขตร้อน ได้แก่ มะเขือม่วงก้านดำมะเขือม่วงก้านเขียว ฟักทองญี่ปุ่น ซูกินี มันเทศญี่ปุ่น คะน้ายอด ผักกาดกวางตุ้ง

พืชสมุนไพร ได้แก่ คาโมมายล์เก๊กฮวยเจียวกูหลาน หญ้าหวาน

ไม้ผล ได้แก่ มะม่วงอาโวคาโด องุ่นและเสาวรสหวาน

ไม้ดอก ได้แก่ หน้าวัวใบลาย ดอกเปลวเทียนไผ่ฟิลิปปินส์ ว่านสี่ทิศ ปทุมมา

ปศุสัตว์ จำนวน 3 ชนิด ได้แก่ แพะ สุกรและไก่กระดูกดำ

2. งานเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนงานพัฒนาจิตสำนึกสนับสนุนชุมชนโดยการปลูกจิตสำนึกในการรักษ์หมู่บ้านโดยการสนับสนุนการประกวดหมู่บ้านสะอาด และการดำเนินงานด้านกิจกรรมกลุ่ม กลุ่มออมทรัพย์กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มเยาวชน กลุ่มสหกรณ์การเกษตรกลุ่มอนุรักษ์และส่งเสริมการท่องเที่ยว

3. งานอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโครงการป่าชาวบ้าน ตามพระราชดำริที่ว่า ปลูกป่า 3 อย่าง ได้ประโยชน์ 4 อย่างการปลูกต้นไม้และหญ้าแฝกเพื่ออนุรักษ์ดินและน้ำรวมไปถึงการรักษาป่าแปลงเดิม

ตรงนี้เป็นแปลงของดอกเก๊กฮวยนะคะ แต่ตอนนี้ยังไม่ออกดอก

รูปเมื่อดอกเก๊กฮวยโตเต็มที่และสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้

มีแปลงทดสอบวิจัย สำหรับผู้สนใจศึกษา นักศึกษา และบุคคลทั่วไปเข้าชม

เดินชมเรื่อยๆเริ่มเหนื่อยแล้ว ขอพักสักหน่อยนะคะตรงนี้ขายผลิตภัณฑ์ของโครงการค่ะ เช่น ชาเก๊กฮวย ชาคาโมมายด์ รวมถึงชาดอกกระเจี๊ยบโดยมีบรรจุภัณฑ์สวยๆ ที่เราสามารถซื้อเป็นของฝากได้ ซึ่งราคาไม่แพงมาก  และยังมีผักเพื่อจัดจำหน่ายต่อผู้ที่สนใจด้วยนะคะ

ที่จับในอยู่ในมือคือฟักทองญี่ปุ่นค่ะ ลูกใหญ่ดูหน้ากินมากขอเลือกก่อนนะคะ เอาลูกไหนดีน้า

ข้างล่างคือซูกินีของโครงการหลวงค่ะ

ด้านซ้ายมือนี้คือโรงคัดบรรจุและห้องเย็นสำหรับผักและผลไม้ของโครงการค่ะ

เราไปชมบรรยากาศใกล้ๆศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะกันค่ะ  ถ้าเราขับรถออกไปใกล้ๆกับโครงการหลวงเราจะพบแปลงปลูกดอกคาโมมายด์จำนวนมาก เนื่องจากชาวบ้านหรือเกษตรกรในบริเวณใกล้ๆนี้ปลูกดอกคาโมมายด์เป็นอาชีพและทำเป็นแปลงขนาดใหญ่

หมู่บ้านที่ชาวบ้านเข้าร่วมกับโครงการหลวงสะโง๊ะมี 5 หมู่บ้าน คือ บ้านดอยสะโง๊ะ บ้านวังลาว บ้านเวียงแก้ว บ้านป่าไม้ และบ้านป่ายางโดยประกอบไปด้วยกลุ่มชาติพันธุ์อาข่า ไทลื้อ คนพื้นเมือง ศาสนา พุทธและคริสต์มากที่สุดบางส่วนนับถือผี

ประโยชน์จากการจัดตั้งโครงการ

1. เกษตรกรชาวไทยภูเขามีอาชีพที่มั่นคงมีถิ่นฐานอยู่อย่างถาวรไม่เคลื่อนย้ายรวมทั้งมีฐานะความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น

2. มีคุณภาพชีวิตในด้านการศึกษา ด้านสังคมและด้านสาธารณสุขที่ดีขึ้น

3. มีจิตสำนึกและมีความจงรักภักดีต่อผืนแผ่นดินไทย

4. ลดการปลูกพืชเสพติด

5. มีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมบนพื้นที่สูง

6. เป็นแหล่งเรียนรู้ แหล่งศึกษาดูงานและแหล่งทำการทดสอบวิจัย แก่นักวิจัยนักศึกษา เกษตรกรตลอดจนผู้สนใจทั่วไปทั้งภายในและต่างประเทศ

หากจะท่องเที่ยวเชิงการเกษตร ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงสะโง๊ะเป็นหนึ่งที่ที่น่าสนใจ มาเที่ยวชมบรรยากาศที่นี่กันเยอะๆนะคะ ตอนนี้ดอกคาโมมายด์กำลังสวยเลยล่ะค่ะ

นักศึกษาชั้นปีที่ 4 สาขาวิชาการพัฒนาระหว่างประเทศ สำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง