BlogGang.com : : scimovie : แมลง 'หนอนปลอกน้ำ' ตัววัดคุณภาพน้ำในเชิงนิเวศน์

แมลง 'หนอนปลอกน้ำ' ตัววัดคุณภาพน้ำในเชิงนิเวศน์

แมลง 'หนอนปลอกน้ำ' ตัววัดคุณภาพน้ำในเชิงนิเวศน์

การประเมินคุณภาพน้ำเชิงชีวภาพนั้น นอกจาก "นักสิ่งแวดล้อม" จะใช้ปัจจัยกายภาพเคมีมาเป็นส่วนประกอบ "บ่งชี้" ถึงสภาพความสมดุลของพื้นที่นั้นๆแล้ว ยังอาศัยสิ่งใกล้ตัวที่มีอยู่ตามธรรมชาติโดยเฉพาะ "แมลงน้ำ" มาใช้ประเมินร่วม ว่ามีปัญหาหรือความสมบูรณ์ในด้านใด

...อย่างล่าสุด น.ส.เพ็ญศรี บรรลือ นักศึกษาปริญญาเอก ด้านความหลากหลายของแมลงหนอนปลอกน้ำ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ น.ส.อรอุมา ศุภศรี นักศึกษาปริญญาโท ด้านแมลงน้ำและคุณภาพน้ำ สาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสิ่งแวดล้อม คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน

ร่วมกันศึกษาชนิด แมลงหนอนปลอกน้ำ สู่การตรวจสอบคุณภาพน้ำเชิงชีวภาพ โดยโครงการพัฒนาองค์ความรู้และศึกษานโยบายการจัดการความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย (โครงการ BRT) ให้การสนับสนุนทุน

น.ส.เพ็ญศรี เล่าให้ "หลายชีวิต" ฟังว่า การติดตามตรวจสอบน้ำเพื่อรักษาคุณภาพให้อยู่ในเกณฑ์ที่มนุษย์ สามารถใช้ประโยชน์ยังเป็นเรื่องที่จำเป็น โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับประเทศที่มีการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ซึ่งการตรวจสอบคุณภาพมีหลากหลายรูปแบบ ทั้งการวัดค่าทางฟิสิกส์ เช่นความขุ่น-ใสของน้ำ รวมทั้งการใช้ "แมลงน้ำ" ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีจำนวนและชนิดมากที่สุด

พวกมันสามารถอยู่อาศัยได้ในแหล่งน้ำทุกรูปแบบ มีความทนทานต่อสภาวะมลพิษได้แตกต่างกัน จากการที่พวกมันเกาะอยู่กับที่หรือเคลื่อนที่ได้ไม่ไกลนักนี่เอง จึงกลายเป็นเครื่องมือประเมินผลกระทบที่เกิดขึ้นในแต่ละพื้นที่ได้ดีเยี่ยม ซึ่งบางชนิดมีวัฏจักรชีวิตที่ยาวนาน ทำให้เห็นความแตกต่างของปัญหามลพิษที่มีต่อสิ่งมีชีวิตในช่วงเวลาที่ต่างกัน

สำหรับ "หนอนปลอกน้ำ" (caddisfly) ปัจจุบันสามารถจำแนกชนิดที่พบทั้งหมดในประเทศไทยได้ ถึง 1,000 ชนิด และกว่า 75% เป็นชนิดที่ค้นพบใหม่โดยสมาชิกในหน่วยวิจัยติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม ที่นำโดย รศ.ดร.พรทิพย์ จันทรมงคล ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ แล้วรวบรวมเพื่อสร้างฐานข้อมูลให้สามารถนำไปใช้ติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อมและการอนุรักษ์

...หนอนกลุ่มนี้ เป็นแมลงที่มีวงจรชีวิตสมบูรณ์ ประกอบด้วยไข่ ตัวอ่อน ดักแด้ และตัวเต็มวัย อาศัยอยู่ได้ในแหล่งน้ำทุกชนิด ทั้งน้ำจืดและน้ำเค็ม ซึ่ง ตัวอ่อน มีลักษณะคล้ายหนอนมีขา 3 คู่ บางพวกสร้างปลอกจากวัสดุที่แตกต่างกันไปแต่ละชนิด เพื่อพรางตัวและป้องกันอันตรายจากผู้ล่า พวกปลอกสร้างจากหิน เช่น หนอนปลอกน้ำก้นหอย หนอนปลอกน้ำโป่งข่าม หนอนปลอกน้ำโอดอน หนอนปลอกน้ำกินใบ หอนปลอกน้ำซองแว่น จะมีความทนทานต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมน้อยมาก

และ...พวกที่ใช้ ใบไม้และเศษไม้สร้างปลอก มีความทนทานกว่าพวกแรกทนอยู่ได้ใน น้ำที่มีคุณภาพพอใช้ เช่น หนอนปลอกน้ำเข็ม หนอน ปลอกน้ำแคระ และ หนอน ปลอกน้ำแบบไม่สร้างปลอก จะมีความทนทานมากกว่าสองพวกแรก เช่น หนอนปลอกน้ำปากบาง หนอนปลอกน้ำรังแผนที่ หนอนปลอกน้ำขาสั้น หนอนปลอกน้ำรังดิน และหนอนปลอกน้ำรังไหม พวกใช้เส้นไหม ที่คล้ายๆกับไหมของหนอนผีเสื้อ กลุ่มนี้จะก่อตัวเป็นดักแด้ควบคู่กับการสร้างตาข่ายเพื่ออยู่อาศัยและดักจับอาหารที่ถูกพัดพามากับกระแสน้ำ

ส่วน ตัวเต็มวัย มีปีก ลักษณะคล้ายกับผีเสื้อกลางคืนแต่ปากไม่ได้เป็นแบบหลอดดูด และไม่มีเกล็ดปกคลุมร่างกาย ในวัยนี้พวกมันจะย้ายขึ้นมาอาศัยอยู่บนบกบริเวณพืชริมฝั่ง ใกล้ๆกับแหล่งน้ำ ในช่วงกลางวันจะเกาะพักปีกพับเป็นรูปสามเหลี่ยมอยู่ เหนือลำตัว แต่ปากไม่เป็นท่อยาว ม้วนได้เหมือนผีเสื้อ ออกบินตอนกลางคืนเพื่อบินหาคู่ผสมพันธุ์ ช่วงนี้ชีวิตของพวกมันจะอยู่ในสภาวะทั้งการขยายเผ่าพันธุ์ ควบคู่กับสุ่ม เสี่ยงต่อการกลายเป็นอาหารของนก ค้างคาวและสัตว์กินแมลงอื่นๆ

...จากการที่พวกมันชอบอาศัยในน้ำที่มีออกซิเจนละลายน้ำสูง ชอบอยู่ในแหล่งน้ำมีคุณภาพ ทนต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม มันจึงถูกเลือกให้เป็นตัวชี้วัดคุณภาพน้ำเชิงนิเวศน์นั่นเอง!!...

ที่มา
ไทยรัฐออนไลน์

Create Date : 11 พฤษภาคม 2553

Last Update : 14 พฤษภาคม 2553 13:36:10 น.

0 comments

Counter : 2533 Pageviews.