ว่าด้วย ‘รากหญ้า’ และ ‘บิ๊ก ๆ’ ในการเมืองไทย

ในคำปาฐกถาพิเศษเปิดสัมมนา “ปฏิรูปการศึกษาสร้างอนาคตประเทศไทย” 

ตอนหนึ่งท่านบอกว่า

“...วันนี้ ขออนุญาตใช้มาตรา 44 ไม่ให้ใครในประเทศนี้ ห้ามเรียกคนเหล่านี้ว่ารากหญ้า 

ให้เรียกว่าคนมีรายได้น้อย มีการศึกษาน้อย ต้องยกระดับพวกเขามาให้เท่าเทียม 

อย่าไปเรียกว่าเป็นรากหญ้า วันนี้ บ้านเมืองไม่มีการแบ่งแยกชนชั้นแล้ว 

ไม่มีอำมาตย์ ไม่มีอะไรทั้งสิ้น อำมาตย์ก็คือข้าราชการ 

เป็นตัวแทนของพระบาทสมเด็จประเจ้าอยู่หัว จะมาดูแลประชาชน...”

คำว่า “รากหญ้า” ถูกใช้ไปในความหมายทางการเมืองอย่างไรเป็นการตีความของแต่ละคน 

แต่ที่มาของคำนี้คือ grassroots ในภาษาอังกฤษ

แรกเริ่มคำนี้ไม่ได้เกี่ยวกับคนกลุ่มที่มีรายได้น้อยหรือมาก 

เป็นคำที่สะท้อนถึงพลังของคนชุมชนท้องถิ่นที่รวมตัวกัน

เพื่อสร้างอำนาจต่อรองกับระดับชาติ

อีกความหมายหนึ่งของ grassroots movement 

คือขบวนการสังคมชุมชนท้องถิ่นที่เกิดขึ้นอย่างธรรมชาติ 

เป็นการรวมตัวของคนในชุมชนที่มีความรู้สึกร่วมกันเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของชุมชนตนเอง

แตกต่างไปจากความเคลื่อนไหวของกลุ่มการเมืองที่มีการ “จัดตั้ง”

ที่มีคนบางกลุ่มหรือบางคนหนุนหลังอยู่

อีกนัยหนึ่ง คำว่า “ความเคลื่อนไหวระดับรากหญ้า”

หมายถึงความใกล้ชิดกับคนท้องถิ่น ชาวบ้านธรรมดาที่แตกต่าง

ไปจากคนหรือกลุ่มคนที่มีอำนาจหรือมีตำแหน่งแห่งหนหรือมีฐานะที่ดีกว่าคนอื่น

แต่เมื่อนักการเมืองไทยเอานโยบาย “ประชานิยม” 

มาใช้ก็หยิบเอาคำว่า “รากหญ้า” มาประกบ 

ทำให้ตีความว่าเป้าของการหว่านเงินเพื่อประโยชน์ในการหาความนิยมของพรรคการเมือง 

นั้นคือคนที่ยากจนแร้นแค้นและพึ่งพาตนเองไม่ได้

เพราะความผิดเพี้ยนนี้ คำในการเมืองไทยคำว่า “ประชานิยม”

กับคำว่า “รากหญ้า” จึงถูกนำมาใช้ในความหมายที่แบ่งแยก

ระหว่างคนมีอำนาจและมีเงิน กับคนที่ต่ำต้อยไม่มีทั้งเงินและไม่มีทั้งอำนาจต่อรอง

ทั้งที่ความจริงแล้วรากศัพท์ของ “รากหญ้า” มีความหมายตรงกันข้าม 

เพราะ “ความเคลื่อนไหวรากหญ้า” คือกลุ่มคนที่รวมตัวกันต่อรองกับอำนาจทางการเมือง

ระดับชาติ หรือหนุนเนื่องการเมืองระดับนโยบายให้สามารถเคลื่อนไหวไปในทิศทาง

ที่คนในท้องถิ่นต้องการ 

จะว่าไปแล้ว หากตีความคำว่า “รากหญ้า” ให้ถูกต้อง 

พลังจากชุมชนที่เรียกว่า grassroots movement อยู่ตรงกันข้ามกับการเมือง

แบบประชานิยมด้วยซ้ำไป

ดังนั้น คำว่า “รากหญ้า” จึงไม่ได้มีความหมายเหมือน “คนมีรายได้น้อย” เสมอไป 

ยกเว้นเสียแต่ว่าเราจะกลายเป็นเหยื่อของวาทกรรมการเมืองที่ก่อให้เกิดความขัดแย้งถึงทุกวันนี้

เพราะหากเราเรียกใครกลุ่มหนึ่งว่าเป็น “ผู้มีรายได้น้อย”

ก็จะเกิดคำถามต่อไปว่า “รายได้น้อย” ที่ว่านั้นคือเท่าไหร่ 

และ “รายได้ปานกลาง” คือเท่าไหร่ อีกทั้ง “เศรษฐี” หรือ “เจ้าสัว”

ที่เราได้ยินบ่อย ๆ นั้นจะต้องมีรายได้และทรัพย์สินเท่าไหร่

จึงจะตรงความหมายที่เราสื่อสารกันในสังคมไทย

ความจริง ที่เราควรจะต้องถกแถลงกันว่าคำไหนควรใช้หรือไม่ควรใช้

เพื่อไม่ให้เกิด “คนหลายชนชั้น” ในสังคมไทยยังมีอีกหลายคำนัก

ไม่ว่าจะเรียกนายทหารว่า “บิ๊ก” เพื่อสื่อความหมายว่ามีอำนาจบารมีมากกว่าคนอื่น

หรือคำว่า “เจ้าสัว” ที่ตอกย้ำว่ามีคนกลุ่มหนึ่งที่ร่ำรวยมหาศาล 

แต่ไม่แน่ชัดว่ามีส่วนช่วยสังคมให้เกิดความเป็นธรรมมากขึ้นเพียงใดหรือไม่

ส่วนคำว่า “อำมาตย์” กับ “ไพร่”

นั้นกลายเป็นประวัติศาสตร์แห่งวาทกรรมการเมืองของความขัดแย้งไปโดยสมบูรณ์แล้ว 

มิอาจจะนำมาวิเคราะห์ด้านภาษาและนัยของความหมายดั้งเดิมได้เลยแม้แต่น้อย/จบ

..................................................................................................................................

ขออนุญาตนำข้อมูลจากกรุงเทพธุรกิจรายวัน รวบรวมไว้เพื่อการศึกษา ดังนี้

อย่างไรคือ ‘ประชานิยม’?/สุทธิชัย หยุ่น

//www.bangkokbiznews.com/blog/detail/635488#sthash.QKYr17Et.dpuf

การฉีดเงินเข้าสู่ประชาชนชนบท เพื่อกระตุ้นอำนาจการซื้อ และแก้ปัญหาเศรษฐกิจเซื่องซึมระยะสั้น 

ถือเป็น “ประชานิยม” หรือไม่?

“ประชานิยม” นิยามอย่างไร?

ทำไม “ประชานิยม” กลายเป็นคำที่มีความหมายทางลบในการเมืองไทย?

คำตอบมีง่ายนิดเดียว นั่นคือหากการกระทำใด ๆ ของรัฐบาลมีเป้าหมายเพื่อพุ่งเป้าไปที่ประชาชน ที่ต้องการความช่วยเหลือโดยที่ไม่ได้หวังจะได้ “คะแนนนิยม” เพื่อการเลือกตั้งในทุกระดับก็ไม่เข้าข่าย “ประชานิยม” ในความหมายนั้น

เพราะคำนี้มาจาก populist policy ในหลายประเทศที่นักการเมืองเอางบประมาณแผ่นดินและภาษีประชาชน ไปแจกประชาชนเพื่อสร้างความนิยมชมชอบ ให้เลือกตนเองหรือพรรคของตน กลับมามีอำนาจทางการเมืองต่อไปยาวนาน

“ประชานิยม” ในความหมายนี้ยังหมายถึงการหว่านเงินไปตามโครงการต่าง ๆ โดยไม่มีกลไกหรือมาตรการการวัดผลว่ามีประโยชน์อย่างแท้จริง ต่อประชาชนหรือเศรษฐกิจโดยรวมหรือไม่อย่างไร

“ประชานิยม” ในความหมายนี้ยังมีความหมายด้วยว่า การแจกจ่ายเงินทองของนักการเมืองผู้มีอำนาจนั้น มีผลสร้างให้เกิดปรากฏการณ์ “พึ่งพา” ให้กับประชาชนบางส่วนที่เกิดความเชื่อว่ารัฐบาลจะเข้ามาอุ้มชูในทุกเรื่อง และชุมชนเองไม่ต้องสร้างความรู้หรือภูมิต้านทานของตนแต่อย่างไร ทุกอย่างหวังพึ่ง “บิ๊กบอส” ที่นั่งอยู่ที่ทำเนียบรัฐบาลให้มาแก้ไขทุกปัญหาที่เกิดขึ้น

ตัวอย่างความเหลวแหลกของ “ประชานิยม” ที่สร้างความเสียหายให้กับบ้านเมือง ก็มีให้เห็นมาแล้วมากมายไม่ว่าจะเป็นนโยบาย “จำนำข้าว” หรือ “รถคันแรก” หรือ “บ้านเอื้ออาทร” หรือแม้การแจกแทบเล็ทให้เด็กประถม 1 เป็นต้น

ดังนั้น หากรัฐบาลจะกระตุ้นการใช้จ่ายในชนบทก็จะต้องตั้งมาตรฐานของ “การช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อย” ใหม่ ด้วยการตั้งกติกาที่ชัดเจนว่า

1. ไม่มีวาระทางการเมืองเพื่อสร้างความนิยมให้กับผู้มีอำนาจ

2. ต้องมีวินัยการคลัง คือไม่ใช่การตั้งโต๊ะแจกเงิน

3. ต้องมีกลไกและมาตรการคัดกรองผู้ที่จะได้รับเงิน

4. ต้องสร้างอำนาจซื้อให้กับชาวบ้านอย่างแท้จริง

5. ต้องส่งเสริมความแข็งแกร่งให้เกิดกับชุมชนท้องถิ่น

6. ต้องไม่นำไปสู่ “วัฒนธรรมพึ่งพา”

ทั้งหมดนี้ย่อมแปลว่ารัฐบาลมีหน้าที่จะต้องดูแลความผาสุกของประชาชน ด้วยการใช้ภาษีของประชาชนในการเสริมสร้างอำนาจต่อรองของประชาชน

การทำหน้าที่ของรัฐบาลที่สำคัญคือสร้างความเป็นธรรมในสังคม อันหมายถึงการที่จะต้องไม่ให้เกิดช่องว่าง ระหว่างคนมีกับคนไม่มีมากจนกลายเป็นความเหลื่อมล้ำ ที่นำไปสู่ความขัดแย้งและความรุนแรง อย่างที่เราเห็นมาแล้วทั้งในสังคมไทยและต่างประเทศ

การกำหนดให้มีความเป็นธรรมในสังคมย่อมหมายความว่าคนรวยจะต้องช่วยคนจน และเป็นหน้าที่ของผู้อาสามาบริหารบ้านเมือง จะต้องมีมาตรการให้คนรวยเสียสละเพื่อให้คนจนลืมตาอ้าปากได้ และสามารถอยู่ร่วมในสังคมโดยไม่เกิดการเผชิญหน้าที่สร้างความเสียหายให้กับประเทศชาติ

การสร้าง “ความนิยมชมชอบ” ของนักการเมืองในการบริหารประเทศเป็นเรื่องถูกต้องและสมควรจะทำ แต่ต้องไม่ใช่ด้วยวิธีมักง่ายและ “กินตามน้ำ” อย่างที่เราเห็นในประเทศไทย

การสร้างความนิยมหรือ popularity ไม่ใช่ความผิด แต่การสร้างความชื่นชอบทางการเมือง ด้วยการใช้เงินภาษีผิดลู่ผิดทาง และส่อไปในทางสร้างประโยชน์ให้กับตน มากกว่าเพื่อความถูกต้องของสังคมเรียกว่า populism

ข้อแรกคือ “ความนิยมที่ชอบธรรม”

อย่างหลังคือ “ความชื่นชอบที่มีวาระซ่อนเร้น”/จบ

..................................................................................................................................

Create Date : 28 สิงหาคม 2558		0 comments
Last Update : 19 กันยายน 2558 3:00:17 น.
Counter : 1471 Pageviews.
Share Tweet