ถ้าพูดถึงงานโลหะที่ใช้กับงานตกแต่งบ้าน ทำรั้ว ประตู หน้าต่าง ราวบันได ราวระเบียงกันตก เฟอร์นิเจอร์สนาม เฟอร์นิเจอร์เหล็ก ข้าวของเครื่องใช้ ของตกแต่งเล็กๆ น้อยๆ ภายในบ้านแล้ว มีโลหะอยู่หลายชนิดให้เลือกกัน ทั้งอัลลอยด์ สเตนเสล และเหล็กดัด

งานโลหะที่ให้ทั้งความรู้สึกอุ่นใจปลอดภัย ดูภูมิฐานสง่างามให้กับตัวบ้านทั้งภายในและภายนอก หลายคนเทใจให้เหล็กดัดอิตาลีหรือเหล็กดัด wrought iron 

แต่ก็มีอีกหลายคนที่ยังชั่งใจอยู่ว่าจะเลือก wrought iron หรือไม่ เพราะราคาค่อนข้างสูง บางคนไม่แน่ใจว่าเจ้า wrought iron หรือที่เรียกกันติดปากว่าเหล็กดัดอิตาลี มันต่างจากเหล็กดัดทั่วไปอย่างไร  อย่างที่เคยคุยไว้ใน comment  เรื่อง บ้านน่าอยู่ ประตูรั้วน่ามอง  ว่าเหล็กดัดอิตาลี ไม่ได้หมายความว่าเหล็กนำเข้ามาจากอิตาลี  แต่ที่เรียกอย่างนั้นเพราะชาวอิตาลี เป็นคนมาบุกเบิกตลาดนี้ในเมืองไทย  และถึงแม้คำว่า wrought iron เมื่อแปลตรงตัวแล้วจะหมายถึง เหล็กดัด  ซึ่งเป็นเหล็กหน้าตาธรรมดาลวดลายธรรมดา ต่างจาก wrought iron หรือเหล็กดัดที่ใช้กันทั่วไปในยุโรปทั้งในเรื่องของตัวเหล็กเองและความสวยงาม

 Wrought iron อ่อนนอก เหนียวใน 
เหล็กดัดอิตาลีที่เราได้ยินกัน มันก็คืองานโลหะชนิดหนึ่งที่ใช้เหล็กกล้าคาร์บอนต่ำเนื้อเหล็กจะเป็นสีเทาๆ ในเนื้อเหล็กมีคาร์บอนน้อย ทำให้เป็นสนิมยาก (แต่ก็ยังเกิดสนิมได้) ผสมแร่ธาตุบางอย่างเข้าไป ทำให้เนื้อเหล็กอ่อนแต่เหนียว ขึ้นรูปได้ง่ายไม่แตก หัก ทนแรงบิด ดึง ดัด ม้วนได้ดี  ทนความร้อนได้สูง เชื่อมง่ายซึ่งเหล็กธรรมาดให้ไม่ได้ เนื้อเหล็กทนทาน อายุการใช้งานยาวนาน อยู่ได้เป็นร้อยปี 

Wrought iron ใช้กันทั่วไปและเป็นที่นิยมในยุโรปด้วยความแข็งแรงทนทาน  ยุคแรกๆ ที่นำเหล็ก wrought iron มาใช้กันจะนิยมนำมาทำอาวุธใช้ในสงคราม จากนั้นก็พัฒนามาเป็นข้าวของเครื่องใช้ในบ้าน ของประดับตกแต่งภายในบ้านต่างๆ เชิงเทียน เฟอร์นิเจอร์ ราวบันได ราวกันตก โคมไฟทำประตูรั้ว ป้ายซุ้มทางเข้า ป้ายร้าน เลขที่บ้าน หรือเฟอร์นิเจอร์สนาม เครื่องใช้สำนักงาน หรือแม้แต่ชิ้นส่วนรถยนต์ ฯลฯ 

 รู้มั้ย เหล็กตีขึ้นรูป เหล็กหล่อขึ้นรูป เหล็ดดัดขึ้นรูปต่างกันตรงไหน 

อีกเรื่องหนึ่งเจ้าของบ้านไม่ค่อยรู้กันก็คือ วิธิผลิตเหล็กดัดมีให้คุณเลือกถึง 3 เทคนิค ขึ้นอยู่ว่าคุณมีงบมากน้อยแค่ไหน และต้องการงานที่ให้รายละเอียดและคุณภาพงานมากน้อยแค่ไหน 

-  เหล็กตีขึ้นรูป  เป็นเทคนิคคลาสสิคใช้มาตั้งแต่ดั่งเดิม ให้ชิ้นงานที่สวยงาม ดูมีชีวิต รายละเอียดสูง ชิ้นงานจะมีน้ำหนักมาก และทำยากที่สุด ใช้เวลาผลิตนานที่สุด และราคาแพงที่สุด มีคนแนะนำมาว่า ถ้าเป็นงาน wrouhgt iron ทางตะวันตก ขนาดของเหล็กจะดูใหญ่ ลวดลายสวยงามตามสไตล์ศิลปะตะวันตก  ในเมืองไทยมักจะไม่ใช้เหล็กขนาดใหญ่เท่าทางตะวันตก จะด้วยเรื่องราคาหรืออะไรก็แล้วแต่ ลวดลายก็จะมีความอ่อนช้อยมากกว่า

ส่วนเรื่องราคาค่าตัวที่พูดกันว่า งาน wrought iron สูง  นอกจากเรื่องปริมาณเหล็กที่ใช้แล้ว ถ้าคุณได้ไปเห็นกรรมวิธีผลิตของเขาก็จะเข้าใจว่าทำไมราคาของงาน wrouhgt iron ถึงได้สูง  เริ่มจากช่างต้องเอาเหล็กใส่เตาเผาจนร้อน เนื้อเหล็กเปลี่ยนเป็นสีแดง แล้วค่อยๆ ตีขึ้นรูปทีละนิดๆ จนได้เหล็กที่บิด ม้วน ได้ลวดลาย รูปทรงที่ต้องการ  (นึกภาพ ช่างตีดาบสมัยก่อนที่เคยดูในหนัง )  ว่ากว่าจะได้เหล็กดัดออกมา ช่างต้องใช้เวลาและฝีมือขนาดไหนเพื่อให้ได้เหล็กดัดในแบบที่ต้องการ  ช่างที่ทำงานเหล็กตีได้ดีจึงไม่ได้เป็นแค่ช่างที่มีความรู้งานโลหะอย่างเดียวเท่านั้นแต่ยังใส่ความเป็นช่างฝีมือ ศิลปะ ความเป็นศิลปินในตัวลงไปในชิ้นงานด้วย 

-  เหล็กหล่อขึ้นรูป เปลี่ยนจากการตีขึ้นรูปมาเป็นการหล่อในแม่พิมพ์ (cast iron) ช่างใช้เหล็ก wrought iron เหมือนกันแต่เปลี่ยนสถานะจากเหล็กเป็นแท่งๆ เป็นของเหลว เทใส่แม่พิมพ์ แกะออกจากพิมพ์ก็นำไปประกอบชิ้นส่วนเข้ากับโครง ส่วนที่เป็นโครงอาจจะใช้เหล็กเนื้อกลวงแทน เพื่อเป็นการลดต้นทุน เทคนิคนี้ช่วยย่นระยะเวลาการผลิตลงได้มาก และผลิตได้ในจำนวนมากๆ แต่ก็จะมีเสียงติงว่า ความอ่อนช้อย สวยงาม ความบึกบืน แข็งแรง การเก็บรายละเอียดของชิ้นงานได้ไม่เท่าเหล็กตีขึ้นรูปทำได้  ในเมืองไทยลวดลายเหล็กดัดสำเร็จพวกนี้ ก็มักจะเป็นลายเถาองุ่น ลายใบไม้  

ช่างบางคนเลยแก้ปัญหาด้วยการผลิตงานที่ผสมระหว่างงานเหล็กตีผสมงานเหล็กหล่อเข้าด้วยกัน โดยตัวที่เป็นโครงยังใช้เหล็ก wrought iron เนื้อตัน ส่วนที่เป็นงานตกแต่งชิ้นเล็กๆ เพื่อความรวดเร็วก็จะหล่อจากแม่พิมพ์ แล้วนำมาประกอบเป็นลวดลายแล้วเชื่อมติดกัน เทคนิคนี้ นอกจากจะผลิตได้เร็วขึ้นแล้ว เจ้าของบ้านก็จะได้งานที่ดูใกล้เคียงกับเทคนิคเก่าแก่ ในราคาที่ต่ำลง  เวลาที่เปรียบเทียบราคาของเหล็กดัดอิตาลีแต่ละเจ้า ถ้าจะให้มั่นใจ ก็ควรจะเปรียบเทียบว่าใช้เหล็กที่ผลิตด้วยวิธีเดียวกันมั๊ย ถ้าใช้ จำนวนเถาองุ่น หรือใบไม้ที่จะให้ ให้เท่ากันหรือไม่  การเปรียบเทียบแต่ราคาอย่างเดียวอาจจะไม่ได้แปลว่าเจ้าที่ถูกกว่าจะคุ้มค่ากว่าเสมอไป

-  เหล็กดัดขึ้นรูป ในทีนี่หมายถึงเหล็กดัดที่ใช้เหล็กธรรมดาที่เห็นอยู่ทั่วไปตามบ้านพักอาศัย ใช้เหล็กขนาดต่างๆ ตัดเป็นท่อนแล้วนำไปเผาไฟให้ร้อน จนเนื้อเหล็กอ่อนตัวลง แล้วดัด บิด เชื่อมให้กลายเป็นลวดลายต่างๆ  เข้ากับโครงเหล็กทีอาจจะใช้เหล็กเนื้อกลวง แล้วทาสีทับ  งานเหล็กดัดประเภทนี้ ช่างที่มีความรู้แต่เฉพาะงานโลหะก็สามารถทำได้  รูปร่างหน้าตาก็อาจจะไม่สวยงาม อ่อนช้อยเท่าไหร่ ลวดลายหรือแบบก็จะมีไม่มากนัก   เส้นสาย ลวดลายต่างๆ ก็จะดัดโค้ง บิดได้มากนัก  ที่สำคัญเป็นสนิมเร็วกว่าเหล็ก wrought iron

 เหล็กดัดอิตาลี คุณค่าหรือมูลค่า 
นอกจากความหรูหรา โอ่อ่า สร้างความภูมิฐานให้กับตัวบ้าน สะท้อนรสนิยมและฐานะของเจ้าของบ้านได้เป็นอย่างดีแล้ว ในแง่ของศิลปะ งานเหล็กดัด wrought iron  ยังได้ชื่อว่าเป็นงานศิลปะที่มีคุณค่าไม่แพ้มูลค่าในตัว ที่เปลี่ยนโลหะที่แข็ง กระด้างที่สุดชนิดหนึ่งของโลกให้กลายเป็นงานศิลปะที่ดูมีชีวิตชีวา  ที่สำคัญ ทุกกระบวนการผลิต ไม่ได้ใช้เครื่องจักรเลย

ยิ่งถ้าได้ช่างที่เก่งงานโลหะแล้วมีหัวทางศิลปะด้วย wrought ironที่ตีขึ้นรูปจะออกมาดูเหมือนมีชีวิตจริงๆ รายละเอียดของลวดลายต่างๆ แต่ละชิ้นใกล้เคียงกันแต่ไม่ซ้ำกัน  จะต้องออกแบบลวดลายอย่างไรถึงจะเกิดความสวยงาม กลมกลืน ช่องไฟแต่ละช่องควรจะเว้นแค่ไหนถึงจะออกมาสวยงามลงตัว ต้องออกแรงตีเหล็กหนักเบาแค่ไหนถึงจะเปลี่ยนเหล็กเผาไฟจนแดงเป็นรูปร่างต่างๆ ได้ 

ตรงนี้เองที่เป็นจุดต่างระหว่าง wrought iron แบบตีขึ้นรูปกับ wrought iron แบบหล่อพิมพ์ เพราะถ้าเป็นงานเหล็กหล่อ จะไม่สามารถให้รายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ พวกนี้ได้เลยหรือทำได้น้อยมาก เพราะว่าชิ้นส่วนหล่อขึ้นมาเป็นชิ้นๆ จะมาแต่งเพิ่มเติมภายหลังไม่ค่อยได้ ส่วนเหล็กดัดทั่วไป ก็อย่างที่รู้กันว่าเน้นการผลิตเร็ว ผลิตได้จำนวนมากไว้ก่อน ส่วนเรื่องรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ความหรูหราสู้งานที่เป็น wrought iron ไม่ได้เลย

 บำรุงรักษาเหล็กดัดอิตาลี 
เรื่องการดูแลรักษาเหล็กดัดอิตาลี ต้องดูแลมากน้อยแค่ไหนนั้นขึ้นอยู่กับหลายๆ อย่าง ถ้าเป็นงานคุณภาพดี ใช้เหล็กที่ได้มาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก.) เหล็กเนื้อตัน ใช้สีที่ใช้ในในการพ่นเคลือบรถยนต์ซึ่งเป็นเกรดดีกว่าสีอุตสาหกรรมทั่วไป ชิ้นงานจะมีความมันวาวสูง การอบสีตามมาตรฐานหรือเป็นการอบแบบคุณภาพสูง สีก็จะยึดเกาะกับเนื้อเหล็กได้ดี ไม่สีจางหรือลอกล่อนง่ายๆ อายุการใช้งานของเหล็กก็จะอยู่ได้ 4-5 ปี

แต่ถ้าเหล็กไม่ผ่านมาตรฐาน สีคุณภาพต่ำ วิธีการอบไม่ได้มาตราฐาน เจ้าของบ้านก้อาจจะต้องขัดสนิม-ทำสีกันทุก 1-2ปี แทน ซึ่งก็คงไม่ค่อยมีใครชอบสักเท่าไหร่ เพราะทำสีใหม่ครั้งหนึ่งค่าใช้จ่ายก็ไม่ถูกเท่าไหร่  ทั่วๆ ไปถ้าเป็นงานคุณภาพก็จะอยู่ที่ 2500บ/เมตร

แต่ถ้าเป็นการบำรุงรักษาเบื้องต้น เจ้าของบ้านก็สามารถทำได้เอง เช่น เกิดสนิมเล็กๆ น้อยๆ ใช้กระดาษทรายเบอร์หยาบแล้วค่อยไล่ไปหาเบอร์ละเอียดๆ ขัดสนิมออก แล้วแต้มสีทับลงไปก็ได้ แต่ถ้าสนิมกินเป็นวงกว้างหรือสีที่เคลือบไว้กระเทาะหลุดออกจากเนื้อเหล็ก ลุกลามเป็นวงกว้าง ก็อาจต้องขัดแล้วทำสีใหม่เท่านั้น

 ถึงเวลาต้องเลือก 

คงพอได้คำตอบกันแล้วว่า ทำไมเหล็กดัดอิตาลี (wrought iron) ถึงได้เป็นของที่มีราคา  สำหรับคนที่คนที่มองคุณค่าของงาน นิยมงานศิลปะ ชื่นชอบความหรูหรา มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว และพร้อมในเรื่องของงบประมาณ การลงทุนกับเหล็กดัด wroght iron ดีๆ คุณภาพสูงสักชิ้น wrought iron ก็จะตอบโจทย์ในเรื่องรสนิยมความชอบส่วนตัว

ส่วนคนที่มีงบประมาณจำกัดแต่ชอบเสน่ห์ของเหล็กดัดอิตาลี  การเลือกใช้ wrought iron ที่ใช้งานเหล็กขึ้นรูปเสริม ก็อาจจะเป็นอีกทางออกหนึ่ง

อ่านบทความต้นฉบับและดูรูปตัวอย่างงานเหล็กดัดอิตาลีสวยๆ ได้ที่นี่   //community.akanek.com/th/node/2901