The World is Big and Salvation Lurks Around the Corner
บ้านแห่งความทรงจำ

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 6 ธันวาคม 2552

---

หนังชื่อยาวเรื่องนี้เป็นหนังฮิตปี 2008 ของบัลแกเรีย ภายใต้งานสร้างร่วมและได้รับการสนับสนุนจากองค์กรด้านภาพยนตร์และบริษัทสร้างหนังอีก 3 ประเทศ คือ เยอรมนี ฮังการี และสโลวีเนีย ว่ากันว่านี่คือหนังร่วมสร้างที่ใหญ่ที่สุดของบัลแกเรียนับตั้งแต่สิ้นยุคคอมมิวนิสต์

สเตฟาน โคมันดาเรฟ กำกับฯและร่วมเขียนบทหนังโดยดัดแปลงจากนิยายขายดีของ อิลิยา โทรยานอฟ นักเขียนชาวบัลแกเรีย-เยอรมัน ซึ่งแต่งเติมประวัติชีวิตวัยเยาว์ของตนเองที่ต้องอพยพตามครอบครัวหนีภัยคอมมิวนิสต์จากบัลแกเรีย สู่ยูโกสลาเวีย อิตาลี ก่อนลงหลักปักฐานในเยอรมนี หนังจึงมีส่วนที่เป็นเนื้อหาหนักๆ ด้านการเมือง แต่ก็มีกลิ่นอายถวิลหาอดีตที่ให้ความรู้สึกอบอุ่นอ่อนโยนในปริมาณมากกว่า

เริ่มต้นราวปี 1975 เด็กชายอเล็กซ์ถือกำเนิดขึ้นในครอบครัวซึ่งประกอบด้วยพ่อ-แม่ชื่อ วาสโก กับ ยานา และตา-ยายใจดีชื่อ ไบดัน กับ สลาดกา การเป็นลูกและหลานคนเดียวทำให้อเล็กซ์ได้รับความรักอย่างเต็มที่จากทุกคน แต่กระนั้น บุคคลที่อเล็กซ์ดูจะเคารพชื่นชมเป็นพิเศษคือคุณตาไบดันที่มักจะพาอเล็กซ์ไปไหนต่อไหนด้วยเสมอ

ไบดันเป็นคนอารมณ์ดี บุคลิกเด็ดเดี่ยว มั่นใจในตนเอง ท่าทางทะมัดทะแมงเฟี้ยวฟ้าวราวหนุ่มๆ มีความสามารถพิเศษในการเล่นแบ็คแกมมอน เกมกระดานที่ต้องใช้ทักษะและการวางแผนเอาชนะคู่ต่อสู้ ประกอบกับอาศัยโชคในการทอยลูกเต๋า แต่ไบดันเชื่อว่าผู้เล่นสามารถเป็นนายของลูกเต๋าได้หากมีความเชื่อมั่น เช่นเดียวกับที่เขาเชื่อมั่นในตัวอเล็กซ์ และสอนให้หลานรักเล่นแบ็คแกมมอนด้วยความเชื่อมั่นเช่นกัน

ความสุขในวัยเยาว์ของอเล็กซ์สิ้นสุดลงเมื่อพ่อตัดสินใจพาแม่และเขาหลบหนีออกนอกประเทศโดยมีจุดหมายที่เยอรมนีตะวันตก หลังจากที่พ่อถูกทางการขู่บังคับให้เป็นสายรายงานความเคลื่อนไหวของไบดันเนื่องจากเคยมีพฤติกรรมต่อต้านคอมมิวนิสต์

แม้การข้ามพรมแดนบัลแกเรียจะผ่านไปด้วยดี แต่การเดินทางต่อไปยังเต็มไปด้วยอุปสรรคโดยเฉพาะเมื่อมาถึงศูนย์ผู้อพยพในอิตาลีซึ่งมีผู้คนจากชาติยุโรปตะวันออกตกค้างเป็นจำนวนมาก หลายคนอยู่นานนับปีโดยไม่มีวี่แววว่าจะได้เดินทางต่อ ทั้งยังต้องทนกับสภาพความเป็นอยู่และการปฏิบัติของเจ้าหน้าที่ราวกับเป็นผู้ต้องขัง

25 ปีต่อมา ครอบครัวของอเล็กซ์ประสบอุบัติเหตุรถคว่ำในเยอรมนี พ่อกับแม่เสียชีวิต ส่วนอเล็กซ์สูญเสียความทรงจำ ไบดันจึงต้องเดินทางจากบัลแกเรียมาจัดการเรื่องศพและเยี่ยมหลานชายที่จำคุณตาไม่ได้ เขาทำทุกทางให้อเล็กซ์รื้อฟื้นความทรงจำ เล่าเรื่องราวต่างๆ ให้ดูภาพถ่าย รวมทั้งให้เล่นแบ็คแกมมอน แต่ก็ยังไม่อาจเรียกความทรงจำกลับคืน

ในที่สุดไบดันจึงตัดสินใจพาอเล็กซ์กลับบ้านเกิด ไม่ใช่ด้วยรถไฟหรือเครื่องบิน แต่เป็นการขี่จักรยานสองตอนข้ามวันข้ามคืนเพื่อให้อเล็กซ์ค่อยๆ ทบทวนเส้นทางชีวิตของตนเอง

The World is Big and Salvation Lurks Around the Corner คือเรื่องราวรำลึกนึกย้อนวันวัยอันไร้เดียงสาโดยใช้การเมืองตึงเครียดเป็นฉากหลังเช่นที่เห็นในหนังมาแล้วหลายเรื่อง อาทิ ยุคฟาสซิสม์ของอิตาลีในเรื่อง Malena (2000) ยุคเผด็จการทหารทศวรรษ 1970 ของบราซิลในเรื่อง The Year My Parents Went on Vacation (2007)

แต่หากเจาะจงไปที่ประเทศที่เคยปกครองระบอบคอมมิวนิสต์ การรำลึกอดีต(หรือเป็นหนังย้อนยุคที่ใช้เด็กเป็นตัวละครนำ) จากช่วงเวลาปัจจุบันที่มีอิสระเสรีมักจะเป็นการทบทวน-ค้นหาวันเวลาที่สูญหายไปกับระบบที่บังคับเข้มงวด แนบท้ายด้วยห้วงอารมณ์แห่งการปลดปล่อยตนเองเป็นอิสระ เช่นเรื่อง Kolya (1996) ยุคเชโกสโลวะเกียยังไม่ปลดแอกจากโซเวียต Good Bye Lenin! (2003) ยุคกำแพงเบอร์ลินยังไม่ล่มสลาย และ The Way I Spent the End of the World (2006) ยุคเชาเชสกูแห่งโรมาเนีย

The World is Big… ที่มีต้นเรื่องมาจากนิยายซึ่งดัดแปลงจากประวัติชีวิตวัยเยาว์ของนักเขียนสมัยที่บัลแกเรียยังเป็นชาติสลาฟที่ภักดีต่อโซเวียตมากที่สุดก็มีเรื่องราวและห้วงอารมณ์ไม่ต่างกัน นั่นคือการมองย้อนไปในอดีตด้วยความคิดเปิดกว้างในฐานะของคนที่ไม่มีอะไรติดค้างอยู่ในใจ

จากพื้นฐานดังกล่าว The World is Big… จึงกลายเป็นหนังที่ผสมกันระหว่างสัญจรภาพยนตร์ว่าด้วยเรื่องราวระหว่างการเดินทางของตากับหลาน กับหนังรำลึกอดีตที่เคยงดงาม รายละเอียดที่แต่งเติมลงไปจึงมีทั้งบทตอนสนุกสนาน อบอุ่น ซาบซึ้ง และทัศนียภาพสวยๆ ตลอดเส้นทาง กระทั่งอารมณ์โดยรวมคือหนังที่ให้ความรู้สึกดีๆ และสร้างความประทับใจได้ไม่ยาก สำหรับรายละเอียดทางการเมืองถูกใช้เป็นแรงขับของเรื่องราวเพียงเล็กน้อย ไม่ได้ถูกขยายให้เป็นสาระสำคัญ

จุดเด่นคือการเล่าเรื่องโดยตัดสลับระหว่างอดีตกับปัจจุบันโดยสอดคล้องไปกับเนื้อหาและแก่นสารของหนังได้อย่างดี อดีตเริ่มต้นจากวันที่อเล็กซ์ลืมตาดูโลก อยู่ในครอบครัวที่อบอุ่น ผูกพันกับคุณตา จนถึงช่วงเวลาเดินทางหลบหนีจากบัลแกเรียสู่เยอรมนีตะวันตก ส่วนปัจจุบันเริ่มต้นจากอุบัติเหตุในเยอรมนีที่ทำให้อเล็กซ์สูญเสียความทรงจำ กระทั่งไบดันพาหลานขี่จักรยานข้ามประเทศกลับบัลแกเรีย

เห็นได้ว่าเส้นทางของอดีตกับปัจจุบันสวนทางกัน อดีตคือจังหวะก้าวที่ค่อยๆ ห่างไกลจากบ้าน ปัจจุบันคือการพาตนเองกลับไปสู่แผ่นดินที่จากมาเนิ่นนาน

เป็นการพาตนเองกลับบ้านด้วยสภาพของคนที่ไม่ใช่แค่สูญเสียความทรงจำ แต่ตัวตนก็หล่นรายตามระยะทางและวันเวลาจนว่างเปล่า แผนการเดินทางกลับบ้านโดยยืดระยะให้นานออกไปของไบดันจึงเปรียบได้กับการสะสมไมล์ตามเส้นทางการย้อนทวนชีวิตเพื่อให้อเล็กซ์ปะติดปะต่อภาพความทรงจำขึ้นมาอีกครั้ง

ถึงตรงนี้เกมแบ็คแกมมอนที่คุณตามอบเคล็ดลับในการเล่นให้หลานเข้ามาเติมเต็มการย้อนทวนชีวิต เคล็ดลับที่ให้เชื่อว่าโชคชะตาอยู่ในมือของเรา ไม่ใช่ให้ใครชี้นำหรือกดขี่บังคับ

ดังนั้น เมื่ออเล็กซ์ย้อนทวนมาถึงจุดเริ่มต้น เส้นทางชีวิตครั้งใหม่จึงถูกกำหนดด้วยตัวเขาเอง

Create Date : 24 สิงหาคม 2553
Last Update : 24 สิงหาคม 2553 4:08:08 น.		5 comments
Counter : 1719 Pageviews.
Share Tweet