Your Name is Justine เธอชื่อ‘ความชอบธรรม’?

Your Name is Justine
เธอชื่อ‘ความชอบธรรม’?

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 29 ตุลาคม 2549

---

หลังจากปีที่แล้ว ตัวแทนชิงรางวัลออสการ์หนังภาษาต่างประเทศโดนคณะกรรมการตัดสิทธิ์กันระนาว ด้วยเหตุผลว่าหนังเรื่องนั้นๆ ไม่ได้ใช้ภาษาที่ใช้กันในประเทศที่ส่งหนังเข้าประกวด เช่น ออสเตรียกับหนังเรื่อง Hidden ของ ไมเคิล ฮาเนเก้ ซึ่งพูดฝรั่งเศสกันทั้งเรื่อง หรือ Private ของ ซาเวริโอ คอสแตนโซ ตัวเลือกแรกจากอิตาลี ที่ถูกคณะกรรมการคัดเลือกออสการ์ตัดสิทธิ์ เพราะหนังพูดอราบิคกับฮีบรู แทนที่จะเป็นภาษาอิตาเลียน

ในเมื่อโลกปัจจุบันภาพยนตร์จำนวนมากถูกสร้างภายใต้การร่วมทุนจากหลายชาติ ทีมงานมีที่มาหลากหลาย รวมทั้งเนื้อหาซึ่งก้าวไกลไปกว่าพรมแดนทางวัฒนธรรมของตนเอง ประกอบกับทางออสการ์คงมองเห็นปัญหาน่าปวดหัวที่เกิดขึ้นเป็นประจำ รอบปีการประกวดนี้ซึ่งจะประกาศรางวัลต้นปีหน้าจึงมีการแก้ไขกฎใหม่โดยให้ตัวแทนหนังภาษาต่างประเทศไม่จำเป็นต้องใช้ภาษาที่ใช้กันในประเทศนั้นๆ

ผลคือ...เราจึงได้เห็นหนังเกี่ยวกับสังคมอินเดียย้อนยุคพูดภาษาฮินดีเรื่อง Water ของ ดีปา เมห์ทา เป็นตัวแทนประเทศแคนาดา ซึ่งหากได้รางวัลขึ้นมาคงมีคนจำนวนไม่น้อยเข้าใจผิดคิดว่าเป็นตัวแทนจากอินเดีย

Your Name is Justine หนังร่วมทุนสร้างระหว่างบริษัทจากโปแลนด์กับลักเซมเบิร์ก แม้จะมีผู้กำกับฯเป็นชาวเวเนซุเอลา มีฉากหลังเป็นโปแลนด์และเยอรมนี ตัวละครพูดภาษาโปลิช เยอรมัน และอังกฤษ แต่ก็ถือว่ามีคุณสมบัติพอจะเป็นตัวแทนลักเซมเบิร์กไปชิงออสการ์ประจำปี 2007 กระนั้น หนังกลับโดนตัดสิทธิ์โดยทันทีด้วยเหตุผลว่าใช้ภาษาอังกฤษในบทสนทนามากเกินไป

นี่ล่ะ กฎหยุมหยิมยิบย่อยซึ่งใครอยากเข้าเมืองลุงออสการ์ก็ต้องยุ่งยากวุ่นวายตามน้ำไปให้ได้

Your Name is Justine หรือ Masz na imie Justine เป็นผลงานกำกับฯของ ฟรังโก เดอ พีนา ผู้กำกับฯชาวเวเนซุเอลา ซึ่งย้ายมาอยู่ในโปแลนด์ตั้งแต่ปี 1987 เดอ พีนาเขียนบทร่วมกับ คริส เบิร์ดซา และโธมัสซ์ เคปซกี โดยต่อยอดจากร่างความคิดของตนเอง ว่าด้วยขบวนการค้ามนุษย์ที่หลอกล่อหญิงสาวไปเป็นโสเภณี

มาริโอลา หญิงสาวหน้าตาดีอาศัยอยู่กับยายในโปแลนด์ เธอทำงานโรงงานเนื้อสัตว์กับเพื่อนสนิทอีก 2 คน ชีวิตของมาริโอลาและเพื่อนๆ ไม่มีอะไรน่าสนใจมากนัก จมปลักอยู่ในเมืองเล็กๆ ใช้ชีวิตผ่านพ้นไปวันๆ และดูไม่มีความหวังอะไรให้ไขว่คว้า

กระทั่งวันหนึ่ง อาร์เธอร์ เพื่อนชายของมาริโอลาที่เคยคบหากันสมัยเรียนในโรงเรียน ก่อนที่เขาจะย้ายไปอยู่ที่อื่นได้กลับมาหาเธอ เขาชวนมาริโอลาไปเที่ยวบ้านของเขาในเยอรมนีโดยจะขับรถไปกันตามลำพัง 2 คน และใช้เวลาพักผ่อนที่นั่นเป็นเวลา 3 สัปดาห์

อดีตเพื่อนชายฐานะดี มีบ้านหรูอยู่ต่างแดน และดูจะยังชอบพอเธออยู่...ราวกับว่าอาร์เธอร์คือคนที่ช่วยพามาริโอลาหลุดพ้นจากโลกแห่งความจริงน่าเบื่อหน่ายหดหู่ได้ มาริโอลาตัดสินใจตอบรับคำชวนทันทีโดยโกหกยายว่าไปเที่ยวกับเพื่อนๆ ผู้หญิง

แต่แล้วระหว่างแวะพักที่เบอร์ลินในเยอรมนี มาริโอลาก็รู้ความจริงว่าอาร์เธอร์หลอกเธอมาขายให้กับแก๊งค้ามนุษย์ที่มีชายวัยกลางคนเป็นหัวหน้า เธอถูกคนในแก๊งนั้นข่มขืนและถูกบังคับให้ยอมเป็นโสเภณี เมื่อมาริโอลาขัดขืน เธอถูกทำร้ายร่างกายและขังไว้บนชั้นสูงลิบในอพาร์ตเมนต์ร้าง รายล้อมด้วยตึกลักษณะเดียวกัน ไม่มีทางหนี ไม่มีใครมองเห็นหรือได้ยินเสียงเธอ และไม่มีอาหารครบทุกมื้อ เพื่อบีบให้มาริโอลายอมทำตามคำสั่ง ทั้งยังขู่ว่าถ้าเธอขัดขืนหรือหนีไป ยายของเธอต้องถูกฆ่า

ในสถานที่กักขังนี้มีเพียง นิโก หนุ่มมาดดีซึ่งเป็นคนเดียวในแก๊งที่ไม่ข่มขืนเธอ และดูจะเห็นอกเห็นใจเธอต่างจากคนอื่น เป็นคนคอยแวะเวียนมาดูแลและมีหน้าที่ฝึกให้มาริโอลารู้จักวิธี “ทำงาน” ภายใต้ชื่อใหม่ว่า “จัสติน”

สำหรับคนที่เคยได้ยินข่าวเกี่ยวกับการหลอกหญิงสาวมาบังคับค้าประเวณี โดยเฉพาะในบ้านเราเองมีข่าวเศร้าสลดทำนองนี้ให้ได้รับรู้อย่างต่อเนื่อง เมื่อได้ชม Your Name is Justine ย่อมรู้สึกสะเทือนใจไปกับเหยื่อและรู้ถึงความร้ายกาจของการค้ามนุษย์ลักษณะนี้ได้ทันที แม้จะเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นในยุโรป แต่แรงจูงใจ กับดักหลุมพราง หรือกระบวนการขั้นตอนความเลวร้ายต่างๆ แทบจะไม่ต่างกัน

หากมองในแง่ที่ว่า Your Name is Justine เป็นเพียงหนังที่หยิบข่าวจากหน้าหนังสือพิมพ์ขึ้นมาตกแต่งให้เห็นภาพ ขยายความ และทำเป็นเรื่องเป็นราวให้ติดตามชมก็คงได้ สำคัญคือผู้สร้างสามารถทำให้หนังแตกต่างจากภาพจำลองเหตุการณ์ในข่าวได้แค่ไหนในเมื่อทุกคนมีพื้นฐานการรับรู้เหตุการณ์ทำนองนี้อยู่แล้ว โจทย์เบื้องต้นที่ต้องตีให้แตกไม่ใช่แค่ให้ผู้ชมอยู่ฝ่ายเดียวและเอาใจช่วยตัวละครมาริโอลา หรือ “จัสติน” เท่านั้น แต่ต้องให้ผู้ชมเททั้งใจให้ตัวละครตัวนี้เพราะเธอคือเหยื่ออย่างแท้จริง

อย่างไรก็ตาม แม้ตัวละครดังกล่าวจะอยู่ในสายตาผู้ชมแทบจะตลอดเวลากว่า 90 นาทีของหนัง แต่ผู้กำกับฯเดอ พีนา ไม่อาจทำให้มาริโอลาเป็นเหยื่อที่ผู้ชมพร้อมเทใจโอบอุ้ม หากเป็นเหยื่อที่เราไม่อาจเข้าใจว่าเธอกำลังคิดอะไร หรือต้องการทำอะไร (นอกจากฉากสุดท้ายซึ่งสื่อความหมายและอารมณ์ได้อย่างยอดเยี่ยม) จนเป็นเหตุให้มีระยะห่างระหว่างมาริโอลากับผู้ชมตลอดเวลา


ประเด็นนี้ส่วนหนึ่งอาจจะเป็นเพราะหนังปูบุคลิกของมาริโอลาว่าเป็นคนจิตใจเข้มแข็ง เห็นได้จากฉากในโรงงานเนื้อสัตว์ในช่วงต้นเรื่องที่เธอจัดการกับอวัยวะชิ้นใหญ่โดยไม่สะทกสะท้าน ขณะที่เพื่อนถึงกับอาเจียน แต่ถึงอย่างไร ตัวละครเข้มแข็งก็ใช่ว่าจะได้ใจจากผู้ชมแบบเต็มๆ ไม่ได้ หากแต่หนังเรื่องนี้ทำเช่นนั้นไม่ได้เท่านั้นเอง

หนังใช้ความแตกต่างของฉากหลังช่วยขับเน้น “สภาพ” ของตัวละคร เริ่มจากเมืองเล็กๆ ซึ่งมาริโอลาและเพื่อนๆ ชอบไปเดินเล่นกันในสวนป่า แวดล้อมด้วยต้นไม้ร่มครึ้ม บึงน้ำ ใบไม้ร่วงรายรอบบริเวณ สู่เมืองใหญ่ที่เต็มไปด้วยตึกสูง ยวดยานพาหนะ อันเป็นสถานที่ที่มาริโอลากำลังถูกกระทำ กระทั่งฉากจบเป็นชายทะเลลมพัดแรง ขณะที่ฉากอพาร์ตเมนต์ซึ่งเป็นสถานที่กักขัง สภาพภายนอกที่เป็นตึกสูงไร้สีสันดูแข็งกระด้างไม่ต่างจากกำแพงโอบล้อม ส่วนภายในมืดทึบ มีเพียงแสงส่องผ่านจากช่องเล็กๆ มองแล้วไม่ต่างจากคุกดีๆ นี่เอง

นอกจากไร้ซึ่งอิสระแล้ว การที่มาริโอลาต้องตกค้างอยู่ในต่างแดน มีชื่อใหม่ และถูกบังคับให้พูดภาษาอังกฤษ ทำให้เธอไม่เหลือ “ตัวตน” ใดๆ อีก แต่มีสถานะเป็นเพียงทรัพย์สินของแก๊งค้ามนุษย์ เท่านั้น

ที่น่าขมขื่นใจอีกอย่างหนึ่งคือ ชื่อใหม่ว่า “จัสติน” ที่มาริโอลาถูกบังคับให้ใช้ มีความหมายตามรากศัพท์ว่า “ความถูกต้องชอบธรรม” หรือ “ความซื่อตรง” ราวกับเธอถูกบีบให้ยอมรับว่าสิ่งเลวร้ายที่เกิดกับเธอนั้นเป็นเรื่องที่ถูกต้องเหมาะสม

เพราะเหตุนี้ด้วยกระมัง...เราจึงได้เห็นมาริโอลาดิ้นรนต่อสู้ถึงที่สุด ไม่ยอมทำตามความต้องการของแก๊งค้ามนุษย์ง่ายๆ

Create Date : 20 ธันวาคม 2549		3 comments
Last Update : 24 ธันวาคม 2549 2:11:06 น.
Counter : 1692 Pageviews.
Share Tweet