การไหว้ 5 ครั้ง


 ในวันหนึ่งกับคืนหนึ่ง ไม่ว่าเวลาไร

 ตามแต่เหมาะต้องไหว้ให้ได้ 5 ครั้ง

เป็นอย่างน้อย ในคราวเดียวนั้น

 ถ้ามีดอกไม้ธูปเทียนก็บูชา

 ถ้าไม่มีก็มือ 10 นิ้วและปากกับใจ

 ควรไหว้จนตลอดชีวิต คือ

ครั้งที่ 1 พึงนั่งกระโหย่งเท้าประณมมือว่า

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต

 สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ 3 หน

แล้วว่าพระพุทธคุณ คือ

อิติปิโส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ

วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู

อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ

สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ฯ

หยุดระลึกถึงพระปัญญาคุณ

ทรงรู้ดีรู้ชอบสิ้นเชิง

 พระบริสุทธิคุณทรงละ

ความเศร้าหมองได้หมด

 พระกรุณาคุณทรงสงสารผู้อื่น

และสั่งสอนให้ปฏิบัติตามของพระพุทธเจ้า

 จนเห็นชัดแล้วกราบลงหน 1 ฯ

ครั้งที่ 2 ว่าพระธรรมคุณ คือ

สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโน

สนฺทิฆฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก

 โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญญูหีติ ฯ

หยุดระลึกถึงคุณพระธรรม

ที่รักษาผู้ปฏิบัติตามไม่ให้ตกไปในที่ชั่ว

 จนเห็นชัดแล้วกราบลงหน 1 ฯ

ครั้งที่ 3 ว่าพระสังฆคุณ คือ

สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ

 อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ

ญายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ

สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ

ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ

อฏฐปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต

สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย

ปาหุเนยฺโยทกฺขิเนยฺโย

 อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ

ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติฯ

หยุดระลึกถึงคุณ คือ

 ความปฏิบัติดี ปฏิบัติตรง

 ปฏิบัติถูก ปฏิบัติชอบ ของพระอริยสงฆ์

 จนเห็นชัดแล้วกราบลงหน 1 ฯ

นั่งพับเพียบประณมมือ

ตั้งใจถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะ

ไม่ถือสิ่งอื่นยิ่งกว่าจนตลอดชีวิต

 ว่าสรณคมน์ คือ

พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ
ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ
สงฺฆํ สรณํ คจฺฉามิ
ทุติยมฺปิ พุทธํ สรณํ คจฺฉามิ
ทุติยมฺปิ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ
ทุติยมฺปิ สงฺฆํ สรณํ คจฺฉามิ
ตติยมฺปิ พุทธํ สรณํ คจฺฉามิ
ตติยมฺปิ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ
ตติยมฺปิ สงฺฆํ สรณํ คจฺฉามิ

ครั้งที่ 4 ระลึกถึงคุณมารดาบิดาของตน

 จนเห็นชัดแล้ว กราบลงหน 1 ฯ

ข้า ฯ ขอ กราบไหว้คุณ

ท่านบิดาและมารดา

เลี้ยงลูกเฝ้ารักษา

แต่คลอดมาจึงเป็นคน

แสนยากลำบากกายไป่คิดยากลำบากตน

ในใจให้กังวลอยู่ด้วยลูกทุกเวลา

ยามกินพอลูกร้องก็ต้องวางวิ่งมาหา

ยามนอนห่อนเต็มตาพอลูกร้องก็ต้องดู

กลัวเรือดยุงไรมดจะกวนกัดรีบอุ้มชู

อดกินอดนอนสู้ ทนลำบากหนักไม่เบา

คุณพ่อแม่มากนักเปรียบน้ำหนักยิ่งภูเขา

แผ่นดินทั้งหมดเอามาเปรียบคุณไม่เท่าทัน

เหลือที่จะแทนคุณ ของท่านนั้นใหญ่อนันต์

เว้นไว้แต่เรียนธรรม์ เอามาสอนพอผ่อนคุณ

สอนธรรมที่จริงให้ รู้ไม่เที่ยงไว้เป็นทุน

แล้วจึงแสดงคุณ ให้เห็นจริงตามธรรมดา

นั่นแหละจึงนับได้ ว่าสนองซึ่งคุณา

ใช้ค่าข้าวป้อนมาและน้ำนมที่กลืนกิน ฯ

ครั้งที่ 5 ระลึกถึงคุณ

ของบรรดาท่านผู้มีอุปการคุณแก่ตน

เช่น พระมหากษัตริย์

และครูบาอาจารย์ เป็นต้นไป

 จนเห็นชัดแล้วกราบลงหน 1 ฯ

ข้า ฯ ขอนอบน้อมคุณแด่ท่านครู ผู้อารี

กรุณาและปรานีอุตส่าห์สอนทุก ๆ วัน

ยังไม่รู้ ก็ได้รู้ ส่วนของครูสอนทั้งนั้น

เนื้อความทุกสิ่งสรรพ์ดีชั่วชี้

ให้ชัดเจนจิตมากด้วยเอ็นดู

อยากให้รู้เหมือนแกล้งเกณฑ์

รักไม่ลำเอียงเอนหวังให้แหลมฉลาดคม

เดิมมืดไม่รู้แน่เหมือนเข้าถ้ำเที่ยวคลำงม

สงสัยและเซอะซมกลับสว่างแลเห็นจริง

คุณส่วนนี้ควรไหว้ ยกขึ้นไว้ ในที่ยิ่ง

เพราะเราพึ่งท่านจริงจึงได้รู้ วิชาชาญ ฯ

.......

(บทประพันธ์สรรเสริญคุณมารดาบิดา

 และ ครูบาอาจารย์ของ ท่านอาจารย์

จางวางอยู่ เหล่าวัตร วัดเทพศิรินทราวาส

(ลิขสิทธิ์เป็นของ ท่านเจ้าคุณ

พระโศภนศีลคุณ

(หลวงปู่หลุย พาหิยาเถร)

 วัดเทพศิรินทราวาส)

.......

ต่อไปนี้ไม่ต้องประณมมือ

ตั้งใจพิจารณาเรื่อง

และร่างกายของตน

ว่าจะต้องแก่ หนีความแก่ไปไม่พ้น

จะต้องเจ็บ หนีความเจ็บไปไม่พ้น

 จะต้องตาย หนีความตายไปไม่พ้น

 จะต้องพลัดพรากจากของรัก

ของชอบใจทั้งสิ้น มีกรรมเป็นของตัว

คือ ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว

เป็นอนิจจังไม่เที่ยง ไม่แน่นอน

เป็นทุกข์ลำบากเดือดร้อน

 เป็นอนัตตา ไม่อยู่ในอำนาจ

บังคับบัญชาของตน ฯ

ครั้งพิจารณาแล้ว พึงแผ่กุศลทั้งปวง

มีการกราบไหว้เป็นต้นนี้

 อุทิศให้แก่ท่านผู้มีคุณ

มีมารดาบิดา เป็นต้น

 ตลอดจนชั้นสูงสุด คือพระมหากษัตริย์

 ทั้งเทพยดามนุษย์และสัตว์ทั้งหลายว่า

 จงเป็นสุข ๆ อย่ามีเวรมีภัย

เบียดเบียนกันและกัน

รักษาตนให้พ้นจากทุกข์ภัยทั้งสิ้นเถิด ฯ

การไหว้ 5 ครั้งนี้ ถ้าวันไหนขาด

 ให้ไหว้ใช้ 5 ครั้งในวันรุ่งขึ้น

ถ้านั่งกระโหย่งเท้าไม่ได้ ก็นั่งพับเพียบ

 ถ้าไม่ได้ ก็นอนไหว้

เมื่อยกมือไม่ขึ้น ก็ปากกับใจ

ถ้าทำได้อย่างนี้เป็นเครื่องพยุงตน

ให้เป็นคนดี ไม่ให้เป็นคนชั่ว

 และให้ตั้งอยู่ในที่ดี ไม่ให้ตกไปในที่ชั่ว

ถ้าผู้ใดประพฤติได้เสมอตลอดชีวิต

 ผู้นั้นจะอุ่นใจในตัวของตัวเอง

 มีความเจริญงอกงามไพบูลย์ยิ่ง ๆ

 ขึ้นเสมอทุกคืนทุกวัน

คุ้มครองป้องกันภยันตราย

ปราศจากความเสียหายที่ไม่เหลือวิสัย

 และ ตั้งตัวได้ในทางคดีโลก

และทางคดีธรรม เต็มภูมิเต็มขั้นของตน ๆ

 ทุกประการ จบเท่านี้ ฯ

..................

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์

 (เจริญ ญาณวรเถระ)

วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร

 ต.วัดเทพศิรินทร์ อ.ป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพฯ