จะแปลผลการตรวจคัดกรอง

ไวรัสตับอักเสบบี และซี

 และค่ามะเร็งตับ (AFP) อย่างไร



ต่อจากบทที่แล้วสำหรับท่านที่รักสุขภาพ

เมื่อไปตรวจเช็คตับตามโรงพยาบาลหลายแห่ง  

นอกจากจะตรวจเช็คค่าตับแล้ว มักจะตรวจค่ามะเร็งตับ

ร่วมกับคัดกรองไวรัสตับอักเสบบีและซีให้ด้วย

จะแปลผลอย่างไร

การตรวจว่ามีการติดเชื้อไวรัสบีหรือซี 

 ส่วนใหญ่ไม่มีปัญหามาก คือ ไวรัสบี (HBsAg)

ถ้าให้ผลบวกแปลว่ามีการติดเชื้อไวรัสบีอยู่ 

 ต้องไปตรวจเพิ่มเติมว่าอยู่ระยะไหนของโรค

จะต้องให้การรักษาหรือไม่

สำหรับไวรัสซี (AntiHCV  ถ้าให้ผลบวก

 แปลได้สองแบบคือ

เคยติดเชื้อมาแล้วและโรคหายไปแล้ว

หรือกำลังมีโรคอยู่

ขั้นต่อไปต้องไปตรวจเลือดเพิ่มเติม

เพื่อนับจำนวนไวรัส

(HCV RNA) เพื่อพิสูจน์ว่ามีเชื้ออยู่หรือไม่

มากน้อยอย่างไร

AFP (เอ เอฟ พี) ย่อมาจาก

คำว่า Alpha fetoprotein)

เป็นสารที่หลั่งออกมาจากเซลล์ตับปกติ

ที่กำลังแบ่งตัวเพิ่มจำนวน

หรือหลั่งออกมาจากเซลล์มะเร็งตับ

นอกจากนี้ยังหลั่งออกมาจากรกในครรภ์มารดา 

 จากเซลล์มะเร็งบางชนิดที่มีเซลล์ของตัวอ่อน

ที่เรียกว่า Germ cell tumor ซึ่งเป็นมะเร็งที่พบไม่บ่อย

เห็นอย่างนี้่การแปลผลย่อมมีความซับซ้อน

 ไม่ใช่ค่าสูงขึ้นจะต้องเป็นมะเร็งตับเสมอไป

ค่า AFP  ปกติแล้วต้องวัดระดับได้

ในคนปกติที่มีอวัยวะ

ที่เรียกว่า ตับอยู่ในร่างกาย 

 จึงไม่ใช่ให้ค่าออกมาเป็นตัวเลข 0 (ศูนย์)

โดยมากมีค่าต่ำกว่า 10 ng/mL

แต่นั่นหมายถึงคนส่วนใหญ่

(96 เปอร์เซ็นต์ของประชากร)

แต่ก็มีส่วนน้อยที่มีค่าเกิน 10 ng/mL

โดยไม่มีมะเร็งอยู่ในตับ 

เมื่อแพทย์ตรวจแล้วไม่พบว่า

มีก้อนเนื้อในตับ หรือไม่มีโรคตับแข็งซ่อนอยู่

ท่านก็เป็นคนพิเศษที่มีค่าสูงกว่าคนอื่น

ค่า AFP ที่สูงมาก เกิน 200 - 400 ng/mL มักจะบ่งว่า

มีก้อนมะเร็งตับอยู่แต่บางครั้งค่าเหล่านี้ขึ้นสูงได้

แต่มักจะสูงไม่มากนัก

ในผู้ป่วยที่กำลังมีการอับเสบของตับ

 เนื่องจากในระหว่างนั้นตับมีการสร้างเซลล์ตับใหม่

ทดแทนเซลล์ที่เสียไปก็จะทำให้ค่านี้สูงขึ้นได้

ค่า AFP อยู่ในเกณฑ์ปกติ

ไม่ได้แปลว่าไม่เป็นมะเร็งตับ

เพราะผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งตับ

ชนิดเฮปาโตมา 100 คน

จะมีผู้ป่วยที่มีค่า AFP สูงขึ้นเพียง 20 - 60 คน

ขึ้นอยู่กับขนาดของก้อน

และชนิดรูปแบบของเซลล์มะเร็ง แปลอีกแบบก็คือ

ในผู้ป่วยมะเร็งตับชนิดนี้ 100 คน

 40-80 คน ค่าของ AFP

จะอยู่ในเกณฑ์ปกติ ฉะนั้นคนที่มีโรคตับอักเสบเรื้อรัง

โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นโรคตับแข็งจากสาเหตุต่างๆ

 เช่นไวรัสตับอักเสบบี ไวรัสตับอักเสบซี

 ดื่มแอลกอฮอล์มาก

ไขมันพอกตับ โรคตับเรื้อรังอื่นๆ

ควรจะต้องตรวจ AFP ร่วมกับ

การทำอัลตราซาวนด์ของตับอย่างสม่ำเสมอ

อย่างน้อยทุกๆ 6 เดือน เพื่อดูว่าในตับมีก้อนหรือไม่

คนที่ไม่ควรได้รับการตรวจ AFP

คือ ผู้หญิงในขณะตั้งครรภ์

เพราะจะมีค่า  AFP สูงขึ้น

โดยเป็นส่วนที่สร้างมาจากรกของมารดา

ถ้าแพทย์เผลอไปตรวจเข้า

ก็จะสร้างความกังวลใจโดยใช่เหตุ

แต่ถ้าหญิงมีครรภ์ร่วมกับเป็นพาหะไวรัสบี

 อยากจะระวังเรื่องมะเร็ง

ก็ใช้วิธีทำอัลตราซาวนด์ของตับแทน

 เพื่อดูก้อนเนื้อในตับ

และไม่เป็นอันตรายกับเด็กในครรภ์มารดา

.........................

จากหนังสือรู้ทันโรคตับ 2  ตอนที่  6

ของ นพ.ดร.ปิยะวัฒน์ โกมลมิศร์

สั่งซื้อหนังสือเล่มนี้ได้ที่ ศูนย์โรคตับ

โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ตึกวชิรุณหิศ

ถนนพระราม 4  เขตปทุมวัน กรุงเทพ ฯ 10330