Bloggang.com : สายหมอกและก้อนเมฆ - วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร สระบุรี (๒)

วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร สระบุรี (๒)

วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ที่ตำบลขุนโขลน อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ ๒๘ กิโลเมตร มีทางเลี้ยวซ้ายก่อนถึงอำเภอ พระพุทธบาท เข้าไปประมาณ ๑ กิโลเมตร สร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา ราวปี พ.ศ. ๒๑๖๗ ในรัชสมัยของพระเจ้าทรงธรรม

มณฑปพระพุทธบาท เป็นอาคารมีฐานสี่เหลี่ยม เครื่องยอดเป็นปราสาท รูปทรงแบบบุษบกแต่เป็นขนาดใหญ่ หรือทรงเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองผายออก มณฑปที่เก่าแก่ที่สุดอยู่บนยอดเขาพระพุทธฉายในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ตัวมณฑปและยอดก่ออิฐถือปูนตลอด มีทางเข้าคูหาทางเดียวคือทางด้านทิศตะวันออก แม้จะมีการบูรณะต่อมาหลายครั้งก็ยังคงรูปแบบเดิมไว้

มณฑปแรกสุดที่สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ทรงสร้างไว้เมื่อครั้งเสด็จมานมัสการพระพุทธบาทครั้งแรก ได้สร้างมณฑปยอดเดียวสวมรอยพระพุทธบาทไว้ แต่ไม่เหลือให้เห็นถึงปัจจุบัน เพราะได้มีการซ่อมสร้างสืบต่อมาอีกหลายครั้ง กล่าวคือ

ในรัชสมัยสมเด็จพระสรรเพชรที่ ๘ หรือสมเด็จพระเจ้าเสือ (พ.ศ.๒๒๔๖ - ๒๒๕๑) ได้ทรงเปลี่ยนเครื่องบนมณฑปเป็นห้ายอด

ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ (พ.ศ.๒๒๕๑ - ๒๒๗๕) โปรดฯ ให้เอากระจกบานใหญ่ ประดับฝาผนังข้างในพระมณฑป และปั้นลายปิดทองประกอบตามแนวที่ต่อกระจก

ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (พ.ศ.๒๒๗๕ - ๒๓๐๑) โปรดฯ ให้สร้างบานประตูมุก เปลี่ยนบานประตูมณฑปเดิมทั้ง ๘ บาน ปัจจุบัน ประตูพระมณฑปเป็นรูปนารายณ์ทรงครุฑ นอกจากนั้นยังให้แผ่แผ่นเงินปูลาดพื้นภายในพระมณฑปอีกด้วย

ในปี พ.ศ.๒๓๐๙ เมื่อพม่ายกทัพมาล้อมกรุงศรีอยุธยา ในรัชสมัยสมเด็จพระที่นั่งสุริยาสน์อมรินทร์ หรือพระเจ้าเอกทัศน์ (พ.ศ.๒๓๐๑ - ๒๓๑๐) พวกจีนอาสาซึ่งตั้งค่ายอยู่ที่ตำบลคลองสวนพลู จำนวน ๓๐๐ คน ได้ขึ้นไปยังพระพุทธบาทแล้วลอกทองคำที่หุ้มพระมณฑปน้อย แล้วเผาพระมณฑปเสีย

พระมณฑปถูกทิ้งร้างอยู่ ๒๐ ปี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นใหม่ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๓๐ ทำเป็นมณฑปยอดเดียว อย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ไฟเทียนบูชาได้ลามไหม้ม่านทองที่ปิดพระมณฑปน้อย แล้วลามไหม้พระมณฑปน้อยทั้งหมด พระองค์จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมณฑปน้อยขึ้นใหม่ พร้อมกับปฏิสังขรณ์พระมณฑปใหญ่ ปิดทองผนังพระมณฑป ซึ่งล่องชาดไว้ตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้ตกแต่งพระมณฑปใหญ่และพระมณฑปน้อยให้งดงามยิ่งขึ้น ทรงเปลี่ยนแผ่นเงินปูพื้นพระมณฑปเป็นเสื่อเงิน

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้ซ่อมผนังข้างในพระมณฑป เขียนเป็นลายทอง ส่วนบันไดนาคทางขึ้นพระมณฑปนั้น เดิมมีสองสาย โปรดเกล้าฯ ให้สร้างเติมอีกสายหนึ่งเป็นสามสาย แล้วหล่อศีรษะนาค ด้วยทองสัมฤทธิ์ไว้ที่เชิงบันได ในตอนปลายรัชสมัยของพระองค์ เครื่องพระมณฑปที่เป็นไม้ชำรุดมากต้องรื้อของเดิมออก แล้วสร้างใหม่ทั้งหมด แล้วโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระจุลมงกุฎเหนือพุ่มข้าวบิณฑ์ยอดพระมณฑป

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องสูงประดิษฐานไว้ในพระมณฑป เพื่อถวายเป็นเครื่องพุทธบูชาด้วย

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เปลี่ยนยอดพระมณฑป ซึ่งเดิมทำด้วยเครื่องไม้เป็นคอนกรีตทั้งหมด เขียนลายทองรูปพระเกี้ยวข้างในพระมณฑป เขียนรูปเสี้ยวกางที่หลังบานประตูพระมณฑป ซ่อมดาวที่เพดาน และประดับกระจกที่พระมณฑปน้อย

เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพระราชพิธี ยกพระจุลมงกุฎยอดพระมณฑป

เมื่อปี พ.ศ.๒๕๓๘ ได้มีการซ่อมพระมณฑป เพื่อแก้ไขสิ่งที่ชำรุดทรุดโทรม เป็นการเฉลิมพระเกียรติถวายพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสพระราชพิธีกาญจนาภิเษก เสด็จครองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ปี

ต่อจากตอนที่แล้วเลยนะคะ / รอยพระพุทธบาท ภายในพระมณฑป

พระมณฑปน้อย

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปลี่ยนแผ่นเงินปูพื้นพระมณฑปเป็นเสื่อเงิน

องค์พระประดับด้วยคริสตัลค่ะ

ซุ้มประตูพระมณฑปเป็นรูปนารายณ์ทรงครุฑ บานประตูพระมณฑป เป็นงานศิลปกรรมประดับมุกชั้นเยี่ยมของประเทศไทย

ฝาผนังด้านนอกประดับด้วยทองแดง และลวดลายเทพพนมบนกระจกสีน้ำเงิน

บอกไว้ตอนที่แล้ว...เราไม่ได้ขึ้นมาพระมณฑป ทางบันไดนาค ถ้าขึ้นมาเหมือนที่เค้าเดินกัน จะมาเจอศาลาตรงนี้ไหว้พระก่อนค่ะ

เค้าเข้าประตูนี้กันค่ะ แทนที่จะขึ้น เราเลยต้องลงบันไดนาคแทน

บันไดนาคแผ่พังพาน ๕ เศียร สร้างด้วยทองสัมฤทธิ์ ลำตัวนาคสร้างด้วยปูน ยาวทอดขนานไปจนสุดราวบันได

พญานาคสวมมงกุฏแผ่พังพาน ๗ เศียร เนื้อสัมฤทธิ์อยู่ตรงบันไดทางขึ้นด้านซ้ายมือของรอยพระพุทธบาท ซึ่งมีแห่งเดียวในประเทศไทย

(อัพบล็อกไปตอนที่แล้ว เราขึ้นทางฝั่งนี้ค่ะ)

เฉพาะหัวนาคสร้างมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าบรมโกศ เดิมบันไดมีเพียง ๒ สาย ต่อมาในรัชสมัยรัชกาลที่ ๕ โปรดให้สร้างเพิ่มขึ้นอีก ๑ สาย รวมเป็นบันได ๓ สาย

พระมณฑปพระพุทธบาท

ปัจจุบัน ประกอบด้วย เครื่องยอดรูปมณฑปเจ็ดชั้น มุงกระเบื้องเคลือบสีเขียว มีซุ้มบันแถลงประดับทุกชั้น มีเสาหานย่อมุมไม้สิบสอง ปิดทองประดับกระจกโดยรอบ ที่ปลายเสาประดิษฐ์เป็นบัวจงกล และบัวคอเสื้องดงามมาก ฝาผนังด้านนอกประดับด้วยทองแดง และลวดลายเทพพนมบนกระจกสีน้ำเงิน มีพุ่มข้าวบิณฑ์ที่ยอดพระมณฑป ที่ชายคามีกระดิ่งใบโพธิ์ห้อยประดับเรียงราย ซุ้มประตูพระมณฑปเป็นรูปนารายณ์ทรงครุฑ บานประตูพระมณฑป เป็นงานศิลปกรรมประดับมุกชั้นเยี่ยมของประเทศไทย

ด้านนอกประดับเป็นลวดลายพระนารายณ์ทรงครุฑ พระพรหมทรงหงส์ พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ และลวดลายกนกต่างๆ งดงามมาก ด้านหลังบานประตูพระมณฑปปิดทองล่องชาดเป็นรูปท้าวจตุโลกบาล ที่ผนังด้านในเป็นรูปพระเกี้ยว

ในปีหนึ่งๆ จะมีประชาชนทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ เดินทางไปนมัสการด้วยความเลื่อมใสศรัทธา ได้กำหนดให้มีการจัดงานนมัสการปีละ ๒ ครั้ง ครั้งที่ ๑ เริ่มตั้งแต่วันขึ้น ๑ ค่ำ ถึง ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ รวม ๑๕ วัน ครั้งที่ ๒ เริ่มตั้งแต่วันขึ้น ๘ ค่ำ ถึง ๑๕ ค่ำ เดือน ๔ รวม ๘ วัน

ศาลาเปลื้องเครื่อง ตั้งอยู่ตรงเชิงบันไดนาค ก่ออิฐถือปูนหลังคามุงกระเบื้อง มีช่อฟ้าใบระกา หางหงส์ ชนิดศาลาโถง แบบไทยมุขประเจิดในสมัยโบราณ

ก่อนที่พระเจ้าแผ่นดินจะเสด็จขึ้นนมัสการรอยพระพุทธบาททรงเปลี่ยนฉลองพระองค์ที่ศาลาเปลื้องเครื่องนี้ เจ้าพนักงานภูษามาลาจะต้องเตรียมตกแต่งเป็นที่ประทับ และกั้นม่านบังไว้ทั้งสี่ด้าน ม่านที่กั้นศาลานี้ เรียกเป็นสามัญว่า "ม่านปักวันทอง"

พระวิหารหลวง หรือ พิพิธภัณฑสถานแห่งพระพุทธบาท

เดินวนเกือบรอบ... ปิดค่ะ

หน้าบัน

ซุ้มประตู

บานประตู หน้าต่าง มีตราประจำ ๔ รัชกาล เหมือนพระอุโบสถค่ะ

ทางขึ้น เขาโพธิ์ลังกา ขวามือ เป็นศาลาฤาษีจำลอง *** พยายามบรรยาย แต่ไม่แน่ใจ

เขายนต์ *** ไม่แน่ใจค่ะ , ประตูสีแดง "ถ้ำกบ"

พระวิหารพระพุทธบาทสี่รอย อยู่ริมประตูทางเข้า ด้านประตูเสด็จ สันนิษฐานว่าสร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง แห่งกรุงศรีอยุธยา

ในสมัยพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้บูรณะปฏิสังขรณ์ใหม่ เปลี่ยนหลังคาเป็นกระเบื้องเคลือบสี ในปี พ.ศ. ๒๔๙๗

รอยพระพุทธบาทโลหะทำซ้อนกันสี่รอย หมายถึง การเสด็จอุบัติของพระพุทธเจ้า ๔ พระองค์ คือ

พระกกุสันธพุทธเจ้า พระโกนาคมพุทธเจ้า พระกัสสปพุทธเจ้า พระโคตมพุทธเจ้า