BlogGang.com : : a_somjai - รัฐประหารซ้ำซาก จากพ่อของพ่อ ถึงลูกของลูก (3): ผ่าซาก "ปัญญาชนและชนชั้นนำสยาม"

Link:ประชาไท / ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์: “คนไทยที่ไม่เคยอยู่กับระบอบประชาธิปไตยเลยคือ ชนชั้นกลาง”

ปาฐกถาพิเศษ เรื่อง “วัฒนธรรมการเมืองไทย” โดย ศาสตราจารย์ ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ ในโอกาสการประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 9 ประจำปี 2550 ภายใต้หัวข้อ “วัฒนธรรมการเมือง จริยธรรม และการปกครอง” ในวันที่ 8 พ.ย. ณ ศูนย์ประชุมสหประชาชาติ ถ.ราชดำเนินนอก โดยมีพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา แสดงเด็จแทนพระองค์ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร

>>>>
ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์
นักวิชาการมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน

เมื่อพูดถึงเรื่องการเมืองและวัฒนธรรมการเมืองในเมืองไทย คนส่วนใหญ่มักคิดถึงการแย่งชิงอำนาจในทางบริหารในระดับต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นในการเลือกตั้งหรือด้วยอำนาจอะไรก็ตาม ความจริงแล้วการเมืองมีความหมายมากกว่านั้น การเมืองคือการจัดแบ่งปันจัดสรรทรัพยากร เป็นกลไกที่ขาดไม่ได้ในทุกกลุ่มคน เมื่อใดก็ตามที่มีคนเกิน 1 คน เราก็จำเป็นต้องตกลงร่วมกันถึงจะบังคับกันได้ในการที่จะแบ่งปันจัดสรรทรัพยากรที่มีอยู่ ดังนั้นการเมืองจึงเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ในสังคมมนุษย์ทุกแห่งในโลก ถ้าเข้าใจถึงได้ก็จะเข้าใจถึงกระบวนการทางการเมือง ซึ่งก็คือกระบวนการที่จะเกิดการตกลงหรือการบังคับกันก็แล้วแต่เพื่อการจัดสรรแบ่งปันทรัพยากร

ทั้งนี้ พูดถึงเรื่องกระบวนการเพื่อให้เข้าใจว่าไม่ได้เกิดจากการใช้กำปั้นหรืออำนาจในการบังคับแต่เพียงอย่างเดียว แม้แต่ในซ่องโจรหัวหน้าโจรก็ไม่ได้ใช้อำนาจโดยกำบั้นในการบังคับให้เกิดการจัดสรรเพียงอย่างเดียว เบื้องหลังอำนาจของหัวหน้าโจรยังมีอำนาจในเชิงวัฒนธรรม เป็นต้นว่า หัวหน้าโจรเป็นคนที่มีคนรู้จักกว้างขวางที่สุด ภายใต้อำนาจของหัวหน้าโจรจะทำให้ซ่องโจร หรือกลุ่มโจรนั้นมีความปลอดภัยได้มากที่สุด ฉะนั้นคนที่มีกำปั้นใหญ่กว่าเขาก็จะยอมอยู่ภายใต้หัวหน้าโจร ถ้าเข้าใจอย่างนี้จะเข้าใจได้ว่าไม่มีอำนาจทางการเมืองใดในโลกนี้ ไม่ว่าจะเป็นซ่องโจรอยู่ภายใต้รัฐประหาร กลุ่มทหารเข้ามาปกครองบ้านเมือง หรืออะไรต่างๆ ที่ใช้อำนาจปืนแต่เพียงอย่างเดียว จะต้องมีอำนาจอื่นๆ เข้ามาเจือปนเสมอ

เมื่อพูดถึงเรื่องอำนาจ อยากชวนให้คิดต่อว่า อำนาจคืออะไร สรุปอำนาจคือความสามารถที่ทำให้คนอื่นทำตามความต้องการของเราได้ ความสามารถนี้มีความหลากหลายมาก หลากหลายมากกว่ากำปั้นเพียงอย่างเดียว ยกตัวอย่างคุณพ่อที่ดุเรา สักวันหนึ่งท่านก็ต้องแก่จนกำปั้นเล็กกว่าเรา แต่เราก็ยังอยู่ภายใต้อำนาจของท่าน แสดงว่าอำนาจมันไม่ได้มาจากกำปั้น แต่อาจมาจากความนับถือก็ได้ เพราะถ้าเราต่อยหน้าคุณพ่อตัวเราเองจะถูกรังเกียจในสังคม แปลว่าท่านมีอำนาจในทางวัฒนธรรมที่จะบังคับให้เราทำตามความต้องการของท่านได้

ถ้าเข้าใจในความซับซ้อนของอำนาจนี้ กล่าวคือ วิธีการที่จะใช้อำนาจมีอยู่ 2 อย่างคือ ใช้ผ่านการจูง ส่วนอีกอย่างเป็นการใช้ผ่านการบังคับ แต่ในความเป็นจริงต้องเข้าใจว่ามันไม่ได้แบ่งเป็นสองอย่างเด็ดขาด ทุกครั้งที่เราใช้อำนาจ เราใช้ทั้งสองอย่างพร้อมๆ กัน ไม่ได้ใช้อำนาจอย่างใดอย่างหนึ่งแต่เพียงอย่างเดียว สรุปก็คือว่า เมื่อเราพูดถึงอำนาจ ไม่ว่าจะเป็นอำนาจอะไรมันไม่ได้ตั้งอยู่โดดเดี่ยว แต่มีอำนาจอื่นเสริมอยู่ด้วย และการใช้อำนาจก็เป็นเรื่องที่มีความซับซ้อน ไม่ได้เป็นเรื่องของการใช้ตำแหน่งหน้าที่ตัวเอง ใช้ความสำเร็จจากการเลือกตั้ง ใช้ผลสำเร็จจากการเป็น ผบ.ทบ.หรือใช้ผลสำเร็จจากการเป็นหัวหน้าซ่องโจรใดซ่องโจรหนึ่ง มันต้องใช้หลายอย่างซับซ้อนมากกว่าหนึ่ง

ผมจะขอพูดถึง “อำนาจอื่น” ที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับอำนาจทางการเมือง เป็น 2 อย่างที่มีความสำคัญ อันที่หนึ่งก็คือ “อำนาจทางเศรษฐกิจ” หมายถึงคนที่เข้าถึงทรัพยากรทางเศรษฐกิจได้มากกว่าคนอื่น เมื่อเข้าถึงได้มากกว่าคนอื่นจะสามารถใช้อำนาจที่ตนครอบครองแบ่งปันทรัพยากรนั้น หรืออนุญาตให้คนมาใช้ทรัพยากรได้ อำนาจทางเศรษฐกิจนี้สามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็น “อำนาจทางการเมือง” ได้ เปลี่ยนแปลงเป็น “อำนาจทางวัฒนธรรม” ได้

อีกอันหนึ่งที่มีความสำคัญ คือ “อำนาจทางวัฒนธรรม” พ่อเรามีอำนาจเหนือเราไม่ใช่เพียงเพราะอำนาจของกำปั้น แต่ท่านมีอำนาจทางวัฒนธรรม อำนาจทางสังคม และอีกร้อยแปดที่หนุนอำนาจของพ่อ เมื่อถามว่า “อำนาจทางวัฒนธรรม” นี้สามารถเปลี่ยนไปเป็น “อำนาจทางการเมือง” ได้ไหม ก็คือได้เลย ดังนั้นอำนาจทางการเมืองมันจึงมีความสลับซับซ้อนมาก มีอำนาจหลายสิ่งหลายอย่างแฝงอยู่ในอำนาจการเมือง ในการใช้อำนาจทางการเมืองก็ใช้วิธีสลับซับซ้อน ไม่ได้ใช้วิธีใดวิธีหนึ่งล้วนๆ ทุกสังคมก็เหมือนกันรวมทั้งสังคมไทยในข้อนี้

>>>

Link:ประชาไท / ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์: “คนไทยที่ไม่เคยอยู่กับระบอบประชาธิปไตยเลยคือ ชนชั้นกลาง”

>>ต่อ >>

มาดูในระบบที่เล็กลงบ้างคือ ในระดับที่เล็กลงมาในระดับชุมชน หมู่บ้าน และตำบล ในท้องถิ่นนั้น ในระดับชุมชนนั้นเราจะพบสิ่งสำคัญอยู่ 3 สิ่ง

อันที่ 1 คือ คนไทยส่วนใหญ่ดำรงชีพอยูในเศรษฐกิจเพื่อเลี้ยงตัวเอง แปลว่าเขาใช้ทรัพยากรอยู่ในระดับเดียวกันหรือใกล้เคียงกัน โอกาสที่จะเกิดความขัดแย้งจึงมีน้อย แต่ก็ไม่ใช่ว่าไม่มีเลย

อันที่ 2 ต่อมาคำว่าเศรษฐกิจพึ่งตัวเองนั้น ไม่ได้หมายความว่าการต่างคนต่างเพาะปลูกของตัวเองในไร่นาโดยไม่ยุ่งเกี่ยวกัน ตรงกันข้าม ในการเพาะปลูกให้พอเพียงต้องใช้ทรัพยากรกลางของชุมชนหลายต่อหลายอย่าง เช่น เหมืองฝาย ที่ไม่ได้เป็นของใคร การทำนาในที่นาของตนต้องอาศัยเหมืองฝายซึ่งเป็นของส่วนรวม นอกจากนั้นในระบบการผลิตเพื่อเลี้ยงตนเองต้องการการช่วยเหลือกันเยอะมาก ฉะนั้นโดยวิถีการผลิตมันบังคบให้ชุมชนแต่ละแห่งต้องมีนโยบายร่วมมือแก่กันและกันพอสมควร ไม่เหมือนในปัจจุบันที่ต่างตนต่างอยู่และต้องมีอำนาจบังคับ

อันที่ 3 ที่มีความสำคัญคือ ถึงแม้หลักโบราณคนก็ไม่ได้อยู่โดยเท่าเทียมกัน มีคนรวย คนจน หรือจะพูดอีกอย่างคือมันมีคนที่เข้าถึงทรัพยากรได้ต่างกัน คนบางคนเข้าถึงทรัพยากรได้มากกว่าบางคน ฉะนั้นความสัมพันธ์ของคนกลุ่มนี้ในหมูบ้านคือความสัมพันธ์ที่เรียกว่า “ระบบอุปถัมภ์”

เมื่อพูดถึง “ระบบอุปถัมภ์” เรามักคิดกันว่ามีใครบางคนที่ใหญ่ ที่รวยและอีกบางคนที่ทำอะไรไม่ได้ต้องพึ่งพาเขาร้อยเปอร์เซ็นต์ ต้องรอความช่วยเหลือจากคนที่ใหญ่ที่รวย แต่ว่าแท้จริงแล้ว “ความสัมพันธ์เชิงอุปถัมภ์” ในทางวิชาการมันก็คือ “ความสัมพันธ์เชิงแลกเปลี่ยน” คนรวยกว่าต้องให้คนจนที่อยู่ในอุปถัมภ์ของตนเองได้ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในตัว ในขณะเดียวกันก็แลกโดยการให้คนนั้นมาเป็นลูกน้อง มาเป็นแรงงาน หรือเอาทรัพย์สินเงินทองมาบำเรอตัวก็ตาม แต่สรุปมันเป็น “ความสัมพันธ์เชิงแลกเปลี่ยน” ซึ่งมันเปิดโอกาสที่สำคัญให้มีการต่อรองในการใช้ทรัพยากรได้ เพราะมันอยู่ในความจำเป็นที่ต้องร่วมมือกัน คนที่รวยมีที่นาใหญ่ปลูกข้าวมากจะบังคับให้ได้ใช้น้ำคนเดียวไม่ได้เพราะต้องการกำลังในการเก็บเกี่ยวให้หมด ต้องให้คนอื่นมาเป็นกำลังช่วยในการเกี่ยวข้าว แปลว่าคนรวยต้องพึ่งพาอาศัยคนจน ดังนั้นคนจนก็มีโอกาสต่อรองในการจัดสรรทรัพยากรด้วย

หัวใจของระบอบการปกครองที่ใช้อยู่ในปัจจุบันอย่างระบอบประชาธิปไตย คือทุกกลุ่ม ทุกฝ่าย มีโอกาสต่อรองใกล้เคียงกัน จึงจะเรียกได้ว่าเป็นประชาธิปไตย และคนไทยในชนบทมาแต่โบราณนั้นส่วนใหญ่ก็เคยชินกับระบบที่ทุกกลุ่มทุกฝ่ายมีโอกาสต่อรองใกล้เคียงกัน ฉะนั้นการที่เชื่อมาตลอดเวลาว่าระบอบประชาธิปไตยมาจากต่างประเทศ คนไทยไม่เคยมีจึงไม่สามารถสร้างประชาธิปไตยในเมืองไทยได้ ผมคิดว่ามันผิด จริงๆ แล้วคนไทยส่วนใหญ่เคยชินกับการอยู่ในระบอบประชาธิปไตย

คนไทยที่ไม่เคยอยู่กับระบอบประชาธิปไตยเลยคือ “ชนชั้นกลาง” ที่ไม่เคยทำงานเลี้ยงตนเองเลย และอยู่ในระบบอุปถัมภ์แบบชนิดที่ไม่มีการต่อรอง คนเหล่านี้ต่างหากที่มาสร้างความเชื่อให้คนไทยว่าระบอบประชาธิปไตยเป็นของต่างด้าว เป็นของที่เราไม่เคยเห็น เราจึงอยู่กับมันไม่ได้ ทั้งที่คนส่วนใหญ่มี แต่เมื่อชนชั้นกลางเป็นกลุ่มคนที่มีอำนาจในทางวัฒนธรรมสูงสุดจึงสถาปนาความเชื่อนี้ครอบให้กับชาวบ้าน ทั้งที่ในสมัยปู่ย่าตายายเองอยู่ในระบบที่มี “ความสัมพันธ์ในเชิงประชาธิปไตย” ที่จะเรียกการระบอบอะไรก็แล้วแต่ แต่มันมีความสำคัญในเชิงประชาธิปไตยอย่างยิ่ง

เพราะฉะนั้นหากจะสร้างประชาธิปไตยต่อไป จะต้องสร้างอำนาจที่ทุกฝ่ายทุกกลุ่มมีอำนาจในการต่อรองอย่างเท่าเทียมกัน แต่ตรงกันข้ามในการรัฐประหารกลุ่มต่างๆ ที่เขามายึดอำนาจในประเทศไทยนั้น จะทำตรงกันข้าม คือตัดโอกาสการต่อรองทั้งในกรอบและนอกกรอบออกไปหมด และพยายามสร้างความสงบเรียบร้อยขึ้น คนไทยเชื่อว่าความสงบเรียบร้อยจะเกิดขึ้นได้เมื่อทุกฝ่ายมีการตกลงต่อรองกัน ถ้าไม่มีการต่อรอง มีหรือความสงบเรียบร้อยจะเกิดขึ้นได้ แต่ทหารกลับคิดตรงกันข้ามด้วยการสัญญาว่าจะสร้างความสงบเรียบร้อย แต่กลับตัดกระบวนการการต่อรองทั้งในและนอกกรอบออกไปหมด เพราะคิดว่าการต่อรองคือความเดือดร้อน อันเป็นเรื่องความคิดที่มาจากวัฒนธรรมทางการเมืองของชนชั้นกลางไทยที่ให้ชนชั้นกลางไทยเป็นผู้ถืออำนาจ

ในระบอบประชาธิปไตยหมู่มากแบบไทย “อำนาจ” จะเป็นอำนาจที่มีความหลากหลาย หมายถึงอำนาจทางวัฒนธรรม หมอผีมีอำนาจ อำนาจที่ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าเมืองก็มีอำนาจ พระก็มีอำนาจ หมอช้าง หมอตำแย หมออะไรก็แล้วแต่ที่มีอยู่ก็ต่างมีอำนาจ ซึ่งสามารถจะนำอำนาจเหล่านี้มาคานกันได้ตลอดเวลา สรุปก็คือว่า ถ้าคุณต้องการเป็นประชาธิปไตย คุณต้องมีอำนาจที่มีฐานมาจากความหลากหลาย เมื่อไรก็ตามที่คุณมีอำนาจมาจากฐานเดียว ไม่ว่าจะเป็นจะกำลังอาวุธ หรือจากการเลือกตั้ง หรืออะไรก็แล้วแต่ การเป็นประชาธิปไตยมันเกิดขึ้นไม่ได้ ประชาธิปไตยจะอยู่ได้ถ้ามีฐานอำนาจที่หลากหลาย ซึ่งสามารถเอาอำนาจนั้นมาคานอำนาจได้ แต่น่าเสียดายที่ประชาธิปไตยแบบไทยเหล่านี้มันไม่มีโอกาสได้พัฒนา

ภายใต้ “ระบอบจักรวรรดินิยม” ที่ครอบงำประเทศไทยมาตั้งแต่เมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว สิ่งที่เกิดขึ้นมาตอบสนอง “ระบอบจักรวัรรดินิยม” ไม่ใช่การพัฒนาประชาธิปไตย แต่มันกลับเป็นการพัฒนาระบบที่เรียกว่า “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” โดยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ได้ถูกสถาปนาขึ้นตั้งแต่ประมาณปี 2436 ในสมัยรัชกาลที่ 5 ถึงวันนี้มันเปลี่ยนแปลงการเมืองไทยไปอย่างไรบ้าง สิ่งสำคัญมันก็คือคนในรุ่นหลังเกิดการรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง

เวลาเราพูดถึงการรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางเราก็คิดถึงแต่พื้นที่ทางภูมิศาสตร์ คือการรวมภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคใต้ หรืออะไรก็แล้วแต่เข้ามาอยู่ในการปกครองของรัฐ แต่สิ่งที่สำคัญไม่น้อยกว่าพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ คือการรวมพื้นที่ทางวัฒนธรรมเข้าไปด้วย แปลว่าครั้งหนึ่งคุณเคยมีอำนาจทางศาสนาที่แยกออกต่างหากจากอำนาจกลาง คุณเคยมีอำนาจของท้องถิ่นที่แยกจากส่วนกลาง คุณเคยมีอำนาจของนักวิชาการ ซึ่งนักวิชาการคือนักวิชาการในท้องถิ่น นักวิชาการหลายสำนัก ยกตัวอย่างเช่น ตำราแพทย์หมอดู ไม่มีตำราทางการแพทย์เหล่านี้ แต่มันมีตำราของสำนักเชลยศักดิ์ เมื่อมีการรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางมันทำให้สำนักแพทย์อื่นๆ หายไป นักวิชาการทางแพทย์ศาสตร์เหลือแต่สำนักที่รัฐบาลกลางให้การรับรอง เพราะฉะนั้นการรวมอำนาจสู่ศูนย์กลางมันไม่ใช่การรวมพื้นที่เพียงอย่างเดียว แต่มันรวมพื้นที่ทางวัฒนธรรมด้วย แปลว่าอำนาจศูนย์กลางมันครอบครองทุกอย่าง รวมถึงกบาลเราด้วย ทำให้คุณไม่สามารถคิดอะไรออกจากข้อจำกัดตรงนี้ได้

สิ่งที่เกิดขึ้นของการเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงที่สำคัญก็คือว่า ทั้งหมดมันกระจุกตัวอยู่ตรงกลาง ทั้งหมดไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ หรือความคิดของคนเรา โดยอาศัยการสร้างระบบราชการแบบใหม่ ที่เป็นระบบราชการซึ่งมีสายที่เป็นเอกภาพขึ้นมา อันที่จริงระบบราชการแบบใหม่เกิดขึ้นในรัฐแบบใหม่ทั่วทุกแห่งในโลกก็ว่าได้ ตัวระบบราชการแบบใหม่เป็นตัวอันตราย เพราะมันเป็นตัวดึงอำนาจที่ครั้งหนึ่งเคยอยู่ในมือประชาชนเข้ามารวมศูนย์ แล้วบอกว่าคุณควรจะจัดการป่าอย่างไร กำหนดการใช้ที่ดินอย่างไร เพราะฉะนั้นมันจึงอันตรายต่อในทุกสังคม แต่ในบางสังคมขณะที่มีการพัฒนาระบบราชการแบบใหม่ก็มีการพัฒนาสถาบันประชาธิปไตยขึ้นมาจึงเกิดการคานอำนาจกันระหว่างระบบราชการที่เข้ามายึดกุมทรัพยากรกับอีกสถาบันหนึ่งที่เป็นตัวแทนทางการเมืองเข้ามาคานอำนาจในการจัดสรรแบ่งปันทรัพยากร แต่ในระบบการปกครองที่ผ่านมา รวมทั้งระบอบอาณานิคม ไม่สามารถสร้างพัฒนาสถาบันประชาธิปไตยขึ้นมาคานอำนาจกับระบอบราชการแบบใหม่ ผลก็คือว่าระบบการแบ่งปันจัดสรรทรัพยากรตกไปอยู่ในมือของระบบราชการแบบใหม่โดยที่ไม่มีใครสามารถเข้าไปปนได้เลย

ทางเดียวที่คนไทยจะสามารถคานอำนาจระบบราชการได้ สรุปก็คือการกบฏ คุณต้องกบฏ ถ้าคุณไม่กบฏก็จะถูกราชการควบคุม ตั้งแต่เราสร้างระบบราชการใหม่ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 6 หันไปดูประวัติศาสตร์แบบไม่เข้าข้างตัวเองประเทศไทยเต็มไปด้วยการกบฏ เพราะเป็นช่องทางเดียวที่จะเข้าไปถ่วงดุลอำนาจของรัฐได้ เพราะเราไม่ได้พัฒนาสถาบันประชาธิปไตยขึ้นมาคานอำนาจได้เข้มแข็งพอ ฉะนั้นการกบฏหรือการปฏิวัติ หรือจะเรียกว่าอะไรก็แล้วแต่มันมีมาตั้งแต่ปีแรกๆ ทีมีการแปรรูประบบราชการ

อำนาจทางเศรษฐกิจ อาจจะเป็นอำนาเดียวที่ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไม่สามารถแย่งชิงมันมาได้ เพราะอยู่ในมือฝรั่ง ฝรั่งเป็นผู้ลงทุนให้เรา เป็นระบบเศรษฐกิจแบบใหม่ภายใต้อำนาจของฝรั่ง แต่อย่างไรก็ตามมันก่อให้เกิด “ชนชั้นกลาง” ภายใต้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ อันหนึ่งคือมันก่อให้เกิดพ่อค้าคนจีน ซึ่งมีความแปลกประหลาดมาเพราะเป็นคนที่ได้รับประโยชน์จาก “ระบอบจักรวรรดินิยม” ปลดปล่อยพ่อค้าคนจีนให้มีเสรีภาพในการค้าขายระดับหนึ่ง เพราะฉะนั้นพ่อค้าคนจีนย่อมไม่เป็นศัตรูกับฝรั่ง นอกจากเป็นมิตรกับฝรั่งแล้วก็ยังเป็นมิตรกับชนชั้นปกครองไทยเองด้วย เป็นมิตรกับ “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” ด้วย เพราะร่วมกันหาประโยชน์ทางการค้า

กลุ่มที่ 2 ต่อมาก็คือชนชั้นกลางมีการศึกษาสูงขึ้นมาและเป็นกลุ่มข้าราชการ ซึ่งคนกลุ่มนี้เป็นกลุ่มพันธมิตรที่แนบแน่นกับ “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” เพราะระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้นคือส่วนระบบราชการแบบใหม่ สร้างคนกลุ่มนี้ขึ้นมาอย่างแนบแน่นกับระบบการปกครอง

ชนชั้นกลางไทยแม้จะเป็นพ่อค้าก็จริง แต่ก็เป็นพ่อค้าที่มีความเกี่ยวข้องกับตัวอำนาจค่อนข้างมาก หรืออีกทีก็คือมีความเกี่ยวข้องกับการเมือง ส่วนการเมืองของกลุ่มข้าราชการ ก็เป็นการเมืองของชนชั้นกลางเพื่อแย่งทรัพยากรให้มาอยู่ในมือของหน่วยงานตนเองหรือตนเองให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ เช่น งบประมาณ หรืออะไรก็ตาม ซึ่งผลของการกระทำนี้มันทำให้เกิดความแตกแยกกันเองในระบบราชการ โดยเฉพาะในกลุ่มชนชั้นนำในระบบราชการที่มีเยอะมาก เสนาบดีทั้งห้าคนคุมอำนาจในส่วนต่างๆ มันแตกแยกในระดับข้างบนลงมาถึงระดับล่าง และยังจะพบความแตกแยกของระบบราชการสืบต่อมาอย่างยาวนานมาก ภายใต้ระบอบเผด็จการสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ภายใต้ระบอบเผด็จการทั้งร้อยแปด ภายใต้ความสัมพันธ์ ความจริงมันมีอะไรอิงมาเยอะแยะมากที่มันมีมาในระบบราชการตั้งแต่ “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” แล้ว

อีกจุดหนึ่งที่มีความสำคัญก็คือ ตัวระบบราชการสอนให้เก่งเฉพาะด้าน เช่น การสอนให้เป็นทนายความ สอนให้เป็นหมอ สอนให้เป็นนักการข่าว สอนให้เป็นนักการเผยแพร่ จนทำให้คิดว่าสิ่งที่ถูกสอนและงานที่ได้ทำอยู่นั้นมีความสำคัญที่สุดในโลก คำว่า “สำคัญที่สุดในโลกนี้” แปลว่าสำคัญยิ่งกว่า “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” จะเห็นได้ว่าตั้งแต่มีการเริมระบบราชการแบบใหม่ไม่นานเท่าไหร่ก็มีการกบฏต่อผู้นำของระบบปกครอง สั่นคลอนความเป็นประมุขของฝ่ายบริหารของพระมหากษัตริย์ใน “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” เริ่มจากกลุ่มตุลาการที่ลาออกประท้วงในสมัยรัชกาลที่ 5 และกบฏของกลุ่มกองทัพหน้าที่ป้องกันชาติในรัชกาลที่ 6 ซึ่งมีความคิดที่ว่าการป้องกันชาติสำคัญยิ่งกว่าระบบการปกครอง

ทั้งสองจุดนี้คือที่มาของการเปลี่ยนแปลง 2475 คือในยุค 2475 ไม่ใช่ไปดูแต่โต๊ะกาแฟในกรุงปารีสแต่เพียงอย่างเดียว ต้องเข้าไปใน “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” ที่อ่อนแอในการปกครองประเทศ ที่ก่อให้เกิดการปฎิวัติรัฐประหารเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24 มิถุนายน 2475

อีกข้อหนึ่งที่เป็นข้อที่น่าสังเกต คือ ในระบบการเมืองของระบบราชการไม่เกี่ยวกับประชาชน ประชาราษฎรไม่เกี่ยวกับการแย่งชิงทรัพยากรของระบบราชการ ข้อที่สองต่อมาคือมันแยกชนชั้นกลางพ่อค้ากับราชการออกจากกัน ระบอบราชการไม่เคยคิดว่าจะไปหากลุ่มพันธมิตรจากพ่อค้าจริงๆ พ่อค้าเองก็ไม่คิดหาพันธมิตรที่เป็นระบบราชการ เพราะทั้งสองกลุ่มมีความไม่ไว้วางใจซึ่งกันและกันมากเกินกว่าที่จะรวมกันได้ ฉะนั้นวัฒนธรรมการเมืองมันเป็นการรวมกันของชนชั้นนำ ไม่ใช่การรวมกันของคนทั้งประเทศ ประชาชนถูกกันออกจากการตัดสินใจทั้งหลาย

สุดท้าย เมื่อพูดถึงวัฒนธรรมทางการเมืองของไทยในวันนี้ จุดที่น่าสนใจที่สุดไม่ใช่วัฒนธรรมการเมืองของชาวบ้าน แต่มันเป็นวัฒนธรรมการเมืองของชนชั้นกลาง เพราะชนชั้นกลางคุมสื่อ คุมการศึกษา คุมทุกอย่าง เป็นผู้ที่ผลักวัฒนธรรมไปให้กลุ่มอื่นๆ รับต่อไป ดังนั้นพลังอำนาจของชนชั้นกลางจึงเป็นสิ่งสำคัญ คนที่จะเข้าใจวัฒนธรรมทางการเมืองไทยได้ต้องเข้าใจวัฒนธรรมทางการเมืองของชนชั้นกลาง ซึ่งไม่ใช่วัฒนธรรมการเมืองของคนไทยทั้งประเทศ แต่คาดการณ์ได้ว่าในอนาคตจะเป็นของคนไทยทั้งประเทศ

>>>>>>