Bloggang.com : SS_Sity - สกัดกลิ่นหอมจากพืช

Bloggang.com : weblog for you and your gang

Group Blog

All blogs

สกัดกลิ่นหอมจากพืช

กลิ่นหอมสดชื่นของดอกไม้นานาพันธุ์ล้วนเกิดจากน้ำมันหยดเล็กๆที่พืชหลั่งออกมา เรียกว่าน้ำมันหอมระเหย (essential oil)

พืชผลิตน้ำมันหอมระเหยด้วยเหตุผลต่างๆกัน บ้างเพื่อใช้ล่อแมลงให้มาผสมเกสร บ้างเพื่อป้องกันพวกกาฝากและสัตว์อื่นรบกวน ต้นไม้นับพันๆชนิดในโลกของเรานั้น มีเพียง 200 ชนิดเท่านั้นที่ผลิตน้ำมันหอมระเหยได้

น้ำหอมแต่ละชนิดมีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยต่างกัน บ้างก็อาจผสมน้ำมันหอมระเหยเพียงไม่กี่ชนิดไปจนถึงนับเป็นร้อยชนิด อย่างไรก็ตามน้ำหอมทุกชนิดมีองค์ประกอบที่สำคัญเพียง 3 ประการคือ “กลิ่นนำ” (top note) ซึ่งประกอบด้วยหัวน้ำมันหอมที่ระเหยง่าย ส่งกลิ่นกระทบฆานประสาทอย่างได้ผลในฉับพลัน ต่อมาคือ “กลิ่นตาม” (middle note) ซึ่งช่วยปรุงแต่งกลิ่นที่กระทบฆานประสาทในตอนแรกนั้นอีกทีหนึ่ง กลิ่นนี้เป็น “เนื้อแท้” (perfume body) ของน้ำหอม และท้ายที่สุดคือ “กลิ่นหลัก” (base note) เป็นกลิ่นที่หอมทนทาน ประทับใจยาวนาน

ชาวโรมันและกรีกโบราณผลิตน้ำหอมโดยการ แช่ดอกไม้ ใบ และราก ในน้ำมันสัตว์หรือน้ำมันมะกอก เพื่อให้ดูดซับกลิ่นหอมจากพืชนั้น น้ำมันหอมนี้ใช้กันทั้งหญิงและชาย มีราคาค่อนข้างแพง เมื่อครั้งที่พระนางคลีโอพัตราเสด็จออกต้อนรับ มาร์ค แอนโธนี ก็ทรงให้ใช้น้ำหอมชโลมผ้าสีม่วงที่ใช้เป็นใบเรือที่ประทับเพื่อความเย้ายวนใจ

นักบุญเซนต์ลุก ได้เอ่ยถึงสตรีนางหนึ่ง (ซึ่งนักปราชญ์บางท่านกล่าวว่าคือแมรี แมกดาลีน) โดยเล่าว่าเธอผู้นี้ใช้น้ำมันชนิดหนึ่งชโลมพระบาทของพระเยซูเมื่อครั้งพระองค์เสด็จเยือนบ้านของชาวฟาริซี (Pharisee) ผู้หนึ่ง น้ำมันนี้เชื่อว่าคงมีส่วนผสมของสไปก์นาร์ด (spikenard) ซึ่งเป็นน้ำมันหอมที่สกัดจากต้นลำเจียก (Indian valerian tree)

ชาวอาหรับเป็นพวกแรกที่รู้จักสกัดน้ำมันหอมด้วยวิธีกลั่น (distillation) ปัจจุบันก็ยังมีการใช้วิธีคล้ายกันนี้ กล่าวคือนำดอกหรือใบของไม้หอมมาหั่นหรือบดให้ละเอียด แล้วอบด้วยไอน้ำเพื่อให้น้ำมันหอมกลายเป็นไอ ลอยไปที่หลอดแก้ว เย็นลง และกลั่นตัวเป็นหยดน้ำ แม้จะได้ผลผลิตต่ำมาก คือปกติได้ปริมาณไม่ถึง 1/1,000 ของวัตถุดิบที่นำมากลั่น แต่ก็ได้กลิ่นหอมที่เข้มข้นมากจนแม้ผสมให้เจือจางลง 100 ก็ยังส่งกลิ่นหอมจัด

การสกัดน้ำมันหอมด้วยวิธีกลั่นไม่อาจนำมาใช้กับพืชได้ทุกชนิด เพราะความร้อนลำลายกลิ่นไม้หอมบางชนิดได้ ที่เมืองกลาสส์ซึ่งเป็นศูนย์กลางการผลิตน้ำหอมของเขตโพรวองซ์ทางตอนใต้ของฝรั่งเศส ยังคงสกัดกลิ่นหอมด้วยวิธีที่เรียกว่า “อองเฟลอราจ” (enfleurage) คือนำดอกไม้ไปโรยไว้บนไขมันสัตว์หรือไขมันหมูซึ่งบริสุทธิ์มาก แล้วจึงนำไปไว้ในห้องเย็นที่มืดสนิทเป็นเวลาประมาณ 1-3 วัน ให้ไขมันดูดซับน้ำมันหอมจากดอกไม้ ผลผลิตที่ได้เรียกว่า “โปมาด” (Pomade) จากนั้นจึงบใส่แอลกอฮอล์เพื่อละลายไขมันที่ไม่ต้องการ ผลก็คือจะได้น้ำมันหอมในสารละลายแอลกอฮอล์ พร้อมที่จะนำไปผสมทำน้ำหอมต่อไป

หัวน้ำหอม (perfume oil) มักผลิตกันแบบธุรกิจในครอบครัวตามชนบทที่ห่างไกลโดยไม่เปลี่ยนวิธีการผลิตเลยนับเป็นเวลาร้อยๆปี ประเทศบัลแกเรียยังคงผลิตหัวน้ำหอมกลิ่นกุหลาบได้ถึง 70% ของผลผลิตทั่วโลก คนงานจะมาชุมนุมกัน ณ หุบเขาแห่งเทือกเขาบัลคาลตั้งแต่ฟ้ายังไม่สางเพราะต้องเด็ดกลีบกุหลาบก่อนพระอาทิตย์ขึ้นเพื่อให้มั่นใจว่ากลิ่นหอมยังคงอยู่ กลีบกุหลาบกว่า 2,000 กลีบใช้ผลิตหัวน้ำหอมได้เพียง 1 กรัม

แหล่งผลิตตามที่ต่างๆ มักผลิตหัวน้ำหอมได้ปีละไม่กี่ตัน มีพ่อค้าคนกลางมาซื้อเพื่อนำไปขายให้แก่ผู้ส่งออกและผู้ผลิตน้ำหอม ผู้ผลิตน้ำหอมจะนำน้ำมันหอมระเหยไปปรุงแต่งเป็นกลิ่นต่างๆด้วยวิธีการอันเป็นศิลปะที่ซับซ้อนละเอียดอ่อนยิ่ง

น้ำหอมประเภทกลิ่นไม้ดอกมักผสมกลิ่นกุหลาบหรือกลิ่นดอกพุด (gardenia) เป็นสำคัญ ส่วนน้ำหอมประเภทกลิ่นอายตะวันออก กลิ่นสมุนไพรหรือกลิ่นเครื่องเทศ มักผสมกลิ่นอบเชยจากจีน พม่า และศรีลังกา หรือลูกจันทน์เทศจากอินโดนีเซียและหมู่เกาะอินดีสตะวันตก น้ำหอมหลังโกนหนวดมักมีกลิ่นเครื่องเทศ กลิ่นไม้หรือกลิ่นหนังสัตว์เป็นกลิ่นเด่น

วิธีทำให้น้ำหอมมีกลิ่นติดทนนานต้องอาศัยสารคงสภาพ (fixative) ในสมัยก่อนสกัดสารนี้ได้จากส่วนประกอบหรือผลิตผลจากสัตว์ เช่น ขี้ปลาวาฬ(ambergris)ซึ่งได้จากลำไส้ของปลาวาฬสเปิร์ม ชะมดเชียง(musk)ได้จากถุงในท้องกระจงตัวผู้ ชะมด(civet)จากสารที่หลั่งจากต่อมของตัวชะมด และคาสทอเรียม(castoreum)หรือน้ำมันละหุ่ง(castor)ที่หลั่งจากต่อมของตัวบีเวอร์ ในปัจจุบันมักผลิตสารกันระเหยด้วยวิธีสังเคราะห์ทางเคมี

น้ำหอมที่ปรุงแต่งกลิ่นเสร็จแล้วมักประกอบด้วยหัวน้ำหอมระเหยอย่างน้อยที่สุด 20-30 ชนิด หรืออย่างมากอาจถึง 300 ชนิด เมื่อปรุงเสร็จแล้วก็นำไปขายในรูปแบบต่างๆกัน น้ำหอมประเภทโคโลญ (cologne) หรือ โอ เดอ ตัวแลตต์ (eau de toilette) มีหัวน้ำหอมประมาณ 2-6 % ละลายอยู่ในแอลกอฮอล์ ส่วนน้ำหอม (perfume) มีความเข้มข้นกว่า คือจะมีหัวน้ำหอมประมาณ 10-25 % ละลายอยู่ในแอลกอฮอล์

เมื่อนักเคมีวิเคราะห์สารต่างๆที่ทำให้เกิดกลิ่นใดได้สำเร็จ เขาก็จะสังเคราะห์กลิ่นนั้นได้ กลิ่นสังเคราะห์มีราคาถูกกว่าน้ำหอมที่ผลิตจากวิธีธรรมชาติ เขาจึงนำมาใช้ปรุงแต่งกลิ่นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น สบู่ น้ำยาสระผม น้ำยาขัดเงา ฯลฯ

ที่มา : รีดเดอร์ส ไดเจสท์ รู้รอบ ตอบได้ พิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2539

Create Date : 08 ธันวาคม 2553

Last Update : 8 ธันวาคม 2553 11:34:17 น.

3 comments

Counter : 3252 Pageviews.

พวกชาวอาหรับ ชาวจีนนี่เป็นรากฐานของวัฒนธรรมหลายอย่างเลยนะคะ ^^ (รู้สึกจะนอกเรื่องน้ำหอมแระ อิิอิ) ขอบคุณสำหรับข้อมูลที่นำมาฝากกันนะคะ อ่านเพลินเลย พิมชอบพวกเรื่องสุคนธบำบัด อโรม่าแนว ๆ นี้มากเลยค่ะ

โดย: ชิฟฟอนคาปูชิโน่

วันที่: 8 ธันวาคม 2553 เวลา:12:01:18 น.

ขอบคุณสำหรับสาระดีๆ นะคะ

โดย: ดูดีในที่มืด

วันที่: 8 ธันวาคม 2553 เวลา:14:07:09 น.

อ่านแล้วไม่แปลกใจเลยว่าทำไมน้ำหอมดีๆ ถึงได้มีราคาสูงครับ

โดย: malaguena

วันที่: 8 ธันวาคม 2553 เวลา:22:46:04 น.

SS_Sity

Location :
กรุงเทพฯ Thailand

[Profile ทั้งหมด]

ฝากข้อความหลังไมค์

ผู้ติดตามบล็อก : 1 คน [?]

Friends' blogs

[Add SS_Sity's blog to your web]

Links

BlogGang.com

Pantip.com | PantipMarket.com | Pantown.com | © 2004 BlogGang.com allrights reserved.