ตอบคำถามเรื่องอาชีพนักแปล
ห่างหายจากการเขียนบล็อกนานมาก เรายุ่งๆ เพราะเคลียร์งานเนื่องจากจะเดินทางสัปดาห์ที่แล้ว (14-20 มิถุนายน 2558) เราอยู่อิตาลี มีผู้อ่านเขียนอีเมลมาหาหลายคน ก็ตอบไปแล้วเหลือคนนี้ที่ยกยอดมาตอบในบล็อก (เขียนที่ลอนดอน)

“สวัสดีค่ะคุณแนท ชื่อโจ้นะคะพอดีอ่านเรื่องของคุณแล้วก็สนุกดีค่ะเเล้วก็ได้ประโยชน์มากๆ ด้วย ขอบคุณมากๆ นะคะที่ช่วยเปิดหูเปิดตาให้คนที่อยากเป็นนักแปลได้ทราบถึงเส้นทางการเป็นนักแปลว่ายากง่ายยังไงโจ้คงเป็นอีกหนึ่งคนในบรรดาหลายๆ คนที่เขียนมาหาคุณ ถ้าไม่รังเกียจขอรบกวนเวลาขอคำปรึกษาด้วยคนได้ไหมคะ(ถ้าไม่รังเกียจขอเป็น pen friend ด้วยก็ดีนะคะเพราะโจ้ไม่สบายเลยต้องอยู่บ้านไม่ค่อยได้เจอเพื่อน ก็แอบเหงาเหมือนกัน ที่สนงานแปลเพราะทำงานที่บ้านได้เนี่ยแหละค่ะเพราะบุคลิกก็เข้าสังคมไม่เก่งด้วย) 

ส่วนตัวโจ้ชื่นชมความเก่งของคุณแนทมากๆ ว่าเป็นคนมีความสามารถและสามารถทำงานแปลแบบมีมาตรฐานและสามารถรับงานแปลได้ราคาจนอยู่ได้สบายๆจากงานแปล โจ้อยากทำได้แบบคุณแนท คือตอนนี้กำลังตัดสินใจเกี่ยวกับชีวิตอะค่ะว่าจะเป็นนักแปลดีไหม เส้นทางนี้มันโอเคเปล่าสำหรับโจ้ คือส่วนตัวตอนนี้กำลังคิดว่าจะทำอะไรที่จะไปต่อยอดดี เพราะอีก 5 ปีโจ้แพลนมาอยู่อเมกากับพี่ชายเค้าเห็นโจ้ป่วยเลยจะเอามาอยู่ด้วยแต่เราก็ไม่อยากเป็นภาระเค้าอะค่ะ

โจ้จบภาษาวรรณคดีอังกฤษมาค่ะที่ธรรมศาสตร์แต่จบมานานแล้ว เคยทำงานโรงแรม แต่หลายวันที่ผ่านมาก็แปลเอกสารเกี่ยวกับวีซ่าอเมริกาเพื่อให้คุณแม่อ่านแปลจนโอเคเริ่มเข้าใจภาษาราชการนิดนึงเพราะที่บ้านมีแผนว่าจะให้คุณแม่ไปอยู่อเมกาโดยผ่านพี่ชายพอดีพี่ชายได้ citizen และโจ้ก็จะตามไปหลังจากอยู่เมืองไทย5 ปี อยากทำงานใช้ความสามารถตัวเองแบบไม่ได้ไปแนวทำร้านอาหารไทย

และหลังจากไปอ่านบล็อกพวกเทพๆ ในพันทิพเค้าแปลกันมาเป็น 10ๆ ปี เกิดอาการเสียselfกลัวว่าจะแปลได้ดีเหมือนคนอื่นไหมเพราะทุกคนต่างก็ใช้เวลากว่าจะเก่งกันถ้าจะทำงานแปลเกรดดีๆ จะทำได้ไหมน้า เค้าจะรับเราเปล่า แต่ก็คิดว่า สู้ๆ ละกันยังไงเราก็จบภาษามา...ยังไงน่าจะทำได้ปัดฝุ่นมันซะหน่อย ทีนี้หลังจากหาข้อมูลเกี่ยวกับวงการการแปลไทย มานิดหน่อยดูคู่เเข่งมากราคาก็ไม่น่าเอาตัวรอดได้ก็เลยกำลังวางแผนชีวิตตัวเองใหม่อยู่ถ้าจะเป็นนักแปลก็ต้องแปลเฉพาะทางใช่ไหมคะก็เลยว่าจะไปลงเรียนกฎหมายเพิ่มที่ราม  ตอนนี้กำลังเบลอๆ อยู่สับสนชีวิตเล็กน้อยคำถามอาจจะงงๆ นิดหน่อยนะคะ (ใช้เวลาประมาณ 3 วันเลยค่ะกว่าจะอ่านจบทุกบทความ ไฮเปอร์มากๆ)

1. รายได้และความมั่นคงในการประกอบอาชีพ: มีมากน้อยแค่ไหนคะ เพราะส่วนมากที่อ่านใน pantip ส่วนมาก (97%) บอกให้รับเป็นงานเสริมจนกว่าจะมีแหล่งงานที่มั่นคงน้อยมากๆ บ้างก็บอกว่าอาชีพอิสระได้ถ้าตั้งใจ ขยันก็อยู่ได้ (3%)? ปลายทางของอาชีพคุ้มค่ากับการทำงานอาชีพนี้ไหมคะ?

เคยอ่านบทความเรื่อง "ความเชื่อที่ผิดๆ10 ประการเกี่ยวกับการแปล" ของคุณแนท แต่ไม่แน่ใจว่าวงการแปลของไทยมีการเติบโตอัตราก็าวหน้า 40% แบบเมืองนอกเค้าไหม
ส่วนในบทความตลาดการแปลที่ออสเตรเลียกลับมีแนวโน้มตรงกันข้ามคือราคาลดลง คนจะเลิกแปลกัน

ตอบ: ยืนยันเหมือนเดิมว่า แนะนำให้ทำเป็นอาชีพเสริม จนกว่าฐานลูกค้าจะแน่นมีงานเข้ามาสม่ำเสมอถึงค่อยทำงานแปลเป็นงานประจำ คำว่าอาชีพอิสระ มันอิสระจริงๆ เงินก็อิสระคือ ได้บ้างไม่ได้บ้าง สำหรับคนที่มีภาระผ่อนบ้าน ผ่อนรถ เลี้ยงครอบครัว เป็นต้น ไม่แนะนำให้ทำงานแปลเป็นงานประจำเพราะจะไม่สามารถวางแผนชีวิตได้เลย รายจ่ายตายตัวแต่รายได้ไม่แน่นอน เรียกว่าเสี่ยงสูง (สิ่งหนึ่งที่เราย้ำคือปากท้องของตัวเองและคนในครอบครัวต้องมาก่อน อย่าทำตามความฝันโดยไม่ดูความเป็นจริง อย่าปล่อยให้พ่อแม่อดมื้อกินมื้อ)

เรารับงานแปลเป็นงานประจำมาตั้งแต่ปลายปี 2554 ก่อนหน้านั้นเราทำงานแปลคู่กับงานประจำมาตลอดเลยมีลูกค้าอยู่แล้ว พอมาทำงานแปลเต็มตัว ลูกค้ามาทุกทางเลยเพราะรู้ว่าเรามีเวลาทำงานให้แน่นอน  ความที่งานแปลเป็นอาชีพอิสระ มันก็มีข้อดีข้อเสียอย่างเราเดินทาง (เที่ยวหรือประชุม) ไปต่างประเทศ เราต้องเช็คเมลตลอดโทรศัพท์หาลูกค้า ทำใบเสนอราคา กลางวันไปเที่ยว ตกเย็นนั่งแปลงาน

คำว่า ถ้าตั้งใจ ขยันก็อยู่ได้นั่นก็จริง แต่มันมีปัจจัยเรื่องฝีมือเข้ามาเกี่ยว ขยัน ตรงนี้หมายถึง รับงานเยอะไม่เกี่ยงงานหรือเปล่า ถึงทำให้อยู่ได้ นั่นแปลว่า นักแปลมีชั่วโมงบินน้อยค่าแรงต่ำ ทำให้ต้องรับงานเยอะ ถ้านักแปลมีวุฒิการศึกษาที่สอดคล้องมีความสามารถและประสบการณ์ ก็ไม่จำเป็นต้องรับงานแปลเยอะแต่สามารถทำรายได้ดี

วงการแปลของไทยอัตราเติบโตเท่าไหร่ไม่รู้แต่มีการเติบโตแน่ๆ เนื่องจากตอนนี้ไทยกำลังตื่นตัวเรื่อง AEC ภาษายอดฮิตก็ภาษา AEC นี่แหละ เห็นในหน้า FB สมาคมนักแปลและล่ามแห่งประเทศไทย มีคนถามหานักแปลภาษาพม่า ภาษาลาวภาษาเขมร ภาษาเวียดนาม เรียกว่าหายากเหมือนงมเข็มในขณะที่นักแปลคู่ภาษาอังกฤษเป็นไทย และไทยเป็นอังกฤษ มีเกลื่อน

ส่วนตลาดออสเตรเลีย อันนั้นเราได้ยินมาจากคนอื่นแต่งานที่ออสเตรเลียก็เรื่อยๆ มาเรียงๆ ยังไงงานมันก็มีเพราะนักแปลภาษาอังกฤษเป็นไทยและไทยเป็นอังกฤษที่ได้รับการรับรองจาก NAATI มีแค่ยี่สิบกว่าคน ลูกค้าก็จ้างวนกันอยู่แค่นี้

2. ถ้าอยู่ไทยไปรับงานแปลจากนอกน่าจะโอเคแต่ถ้าอยู่เมกาการทำงานแปลจะพอกับค่าครองชีพรึเปล่าคะ? เพราะไม่ใช่ภาษาจำเป็นของเค้าเท่าที่อ่านตามพันทิพและที่สำคัญพอดีไปเปิด https://www.atanet.org/ เป็นเว็บของAmerican Translation Associated เค้าจะมีการสอบใบ certificateสำหรับพวกภาษาที่เค้านิยมใช้คือพวกจีน ญี่ปุ่น สเปน แต่ไม่เห็นมีไทยรึโจ้อ่านพลาดอะไรไปรึเปล่าคะ

ตอบ: ถ้าไม่มีให้สอบภาษาไทย แสดงว่าไม่ใช่ language in demand จำนวน migrants เข้าประเทศไม่ได้เยอะขนาดที่ต้องการนักแปลหรือล่ามไทย

ในรัฐวิกตอเรีย ออสเตรเลียล่ามไทยที่ได้รับการรับรองคุณวุฒิ NAATI ระดับ 3 (professional) ขาดแคลนอย่างมาก หลายคนได้รับการรับรองคุณวุฒิแค่ระดับ2 (paraprofessional) เดือนที่แล้ว เราเจอเพื่อนที่เป็นล่ามในเมลเบิร์นบอกว่าอยากให้เราไปทำงานล่ามเพราะขาดคนจริงๆ ยิ่งงานล่ามศาล นับหัวได้เลย

3. Demand& Supply จริงๆ ของอาชีพนี้ทั้งในประเทศและต่างประเทศเป็นอย่างไรบ้าง? ได้ข่าวว่าตอนนี้ไทยตลาดล้นในส่วนของอังกฤษ>ไทย แล้วที่เเนะนำกันว่าให้รับงานจากพวกเว็บต่างประเทศเช่น www.proz.com ใช่การแปลอังกฤษ >ไทย รึเปล่าคะ

ตอบ: เราไม่รู้เรื่องอุปสงค์อุปทานของตลาดต่างประเทศ  ของไทยก็ไม่ค่อยรู้หรอก ฟังเขามาอีกทีแล้วก็เดาจากหน้า FB ของสมาคมฯแนะนำให้คอยอ่านจดหมายข่าวของเอเจนท์แปลในประเทศที่สนใจเขาจะมีอัพเดทเรื่องตลาดงานแปลและล่ามเป็นครั้งคราว  ส่วนเรื่องรับงานจากเว็บต่างประเทศก็มีหลายเว็บที่คนไทยเข้าไปประมูลงาน อันนี้เราเคยเขียนไปแล้วในบล็อกเก่าว่านักแปลฝีมือดีประสบการณ์สูง ค่าแรงสูงมักจะไม่ได้งานเนื่องจากเว็บเหล่านี้เน้นจ้างนักแปลที่เสนอราคาต่ำสุด

4. อัตราค่าแปลเอกสารต่างๆราคาเท่าไหร่กันรึคะ ดูไม่มีอัตราตายตัว ตัดราคากันไปมา น้องเริ่มงงค่ะ?

ตอบ: อัตราค่าแปลก็กำหนดตามคุณวุฒิและประสบการณ์ นักแปลฝึกหัดเห็นคิดกันหน้าละ 100 บาทขึ้นไป  เดือนที่แล้วเราสั่งจ้างแปลงาน 8 ชิ้น ผ่านเว็บหนึ่งที่รวมนักแปลฟรีแลนซ์ ต้นฉบับที่จ้างแปลก็คือบล็อกของเรานี่แหละ เนื้อหาไม่ได้ยากเลย เห็นนักแปลเสนอราคามาแล้วตกใจ 6 หน้า 200 บาท เป็นต้น  เราสันนิษฐานเลยว่าต้องแปลได้ไม่ดี แล้วก็จริง ไม่ใช่แปลมาไม่ถูกใจนะ แต่มันไม่ถูกต้อง (accuracy) ไวยากรณ์ผิด (syntax) เช่น แปลประโยคเป็นวลี (ใจความไม่ครบ) นักแปลที่จ้างนี่มีจบนอกก็ยังแปลใช้ไม่ได้   แต่สุดท้าย เราเก็บไว้หนึ่งคนเพราะเห็นว่าน่าจะพัฒนาฝีมือได้   ส่วนเรื่องค่าแปล สำหรับนักแปลที่มีฝีมือคิดคำละ 2 บาท ลูกค้าไทยยังต่อกระจาย อย่างกะขายผัก แต่ถ้าตลาดต่างประเทศ ก็คำละ $ 0.10 (3 บาท) ขึ้นไป  นักแปลตัดราคากันอยู่อย่างนี้ค่าแปลถึงไม่ขึ้นเหมือนค่าแรงขั้นต่ำที่ขึ้นไปแล้วเป็นวันละ 300 บาท

5.ถ้าจะเเปลให้รวยต้องทำอย่างไรคะ? 
5.1 อันดับประเภทงานแปลทำรายได้top 10 มีอะไรบ้างคะ?
5.2 trend ปี 2558 เป็นอย่างไรเมื่อเข้า AEC?

ตอบ: เป็นนักแปลไม่รวยเท่าเป็นเอเจนท์นะ เราว่า นักแปลนี่เทียบไปก็เหมือนคนใช้แรงงานเป็นคนทำงาน แต่เอเจนท์เป็นคนกลาง กินค่าหัว ขั้นต่ำก็ 30% แล้วเช่น นักแปลเสนอราคา 1,000 บาท เอเจนท์บวก 30% เป็น 1,300 บาท แต่นักแปลยังต้องรับผิดชอบในคุณภาพของงานแปลอยู่ดี

ลองเปลี่ยนคำถามเป็น ถ้าจะรวยต้องทำอย่างไร (ไม่จำเป็นต้องทำงานแปล) ก็ใช้หลักการเก็บตังค์ รายได้ต้องมากกว่ารายจ่ายมาก
  
คาถามหารวย สำหรับนักแปล คือ ทำงานดี มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ เชิดชูลูกค้า เข้าหาอาจารย์ (ทำไมอ่านแล้วเหมือนคำขวัญวันเด็ก?)

คำถามที่ว่างานแปลทำรายได้ top 10 หรือเปล่า เราไม่รู้  รอมหาวิทยาลัยต่างๆ ทำวิจัยด้านธุรกิจการแปลและล่ามอยู่รอมาหลายปีแล้ว ถ้านิสิตนักศึกษาคนไหนจะทำวิจัยเรื่องนี้ เรายินดีช่วยเต็มที่ แต่ตามหลัก demand / supply แล้ว งานแปลสาขาที่ขาดแคลนมักจะทำรายได้ดีเสมอ เช่น งานแปลสิทธิบัตร ต่างประเทศมาจ้างคนในไทย ให้คำละ $0.18 ขึ้นไปนะ เราเคยได้ต้นฉบับมาดู โคตรยาก เรามือถือไม่ถึงเพราะไม่ได้มาทางสายนี้

ส่วน Trend ปี 2558 เมื่อเข้า AEC สมาคมฯพูดไปเมื่อเดือนเมษายน 2015 เราก็อยู่บนเวทีพูดเรื่องนี้นะแต่ลืมไปแล้ว (ความจำสั้นน่ะ ถึงไม่เหมาะจะทำงานล่าม) แนะนำให้ถามในหน้า FB ของสมาคมฯ นะ จะมีกรรมการและสมาชิกสมาคมมาตอบ

6. พอดีไม่แน่ใจเรื่องการสมัครงานกับร้านรึบริษัทแปลเอกสาร พอมีบริษัทดีๆ แนะนำไหมคะ เงื่อนไขว่าส่ง resume รึเปล่าขึ้นกับบริษัทใช่ไหมคะ (ข้อนี้เมลล์ตอบส่วนตัวก็ได้ต่ะเผื่อมีคนทราบเยอะแล้ว ตอนนี้ใจร้อนอยากเก่งไวๆ พอดีอายุ 32 แล้ว จะไปสมัครงานบริษัทเค้าจะรับไหมถ้าไปสมัครประจำแอบกังวลใจเล็กน้อยพอดีไม่สบายมาหลายปี พออ่านประสบการ์ณจากคุณแนทแล้วรู้สึกว่ากว่าจะเป็นโปรด้านนี้ได้ต้องฝ่าด่านอรหันต์เยอะมากๆ บำเพ็ญตบะอยู่นาน ไม่รู้น้องจะสตาร์ทช้าไปไหมแก่เกินเริ่มต้นชีวิตใหม่รึเปล่าT ^ T )

ตอบ: บริษัทแปลเอกสารถ้าจำไม่ผิด มักจะจ้างในลักษณะจ้างช่วง ถ้าต้องการทำเป็นงานประจำ ให้ลองสมัครของ ธนาคาร บริษัทเงินทุนทั้งหลายเพราะเขาต้องใช้นักแปลแปลเอกสารเกี่ยวกับกฎหมายการเงิน การธนาคาร และการลงทุนประกาศธนาคารแห่งประเทศไทย คณะกรรมการกำกับและดูแลตลาดหลักทรัพย์ เป็นต้น ส่วนเรื่องรายได้ลองไปถามบริษัทที่จะสมัครดู อ้อ สำนักงานกฎหมาย ก็มีเปิดรับนักแปลนะ นานๆ จะเห็นโฆษณาทีนึงแต่เข้าใจว่าต้องการนักแปลที่มีคุณวุฒิและประสบการณ์แน่นจริงๆ

7. ถ้าอยากเก่งด้านแปลกฎหมายแบบคุณแนทต้องทำยังไงถ้าลงเรียนของสมาคมนักแปลหรือของธรรมศาสตร์การแปลเพื่อกฏหมาย ก่อนได้ไหมคะแล้วค่อยๆ ทำงาน หาตังค์เรียนต่อโท

ตอบ: ทุกครั้งที่มีคนถาม เรายกคุณงามความดีให้อาจารย์ทุกท่านที่สอนการแปลรวมทั้งพี่(หรือน้อง) ทนายทุกคน ได้แก่ คุณดำเนิน ทรัพย์ไพศาล อาจารย์สุรพล อ่อนอุระ อาจารย์วิภานันท์ ประสมปลื้ม คุณปิยะพร ทองสมบัติ  คุณรุ่งจินดา สมบูรณ์สุข  และผู้มีพระคุณทุกท่านที่แก้ไขงานแปลของเราแล้วส่งมาให้เราดูทำให้เรารู้ว่าผิดตรงไหน แก้ไขยังไง

สรุปคือ นักแปลเก่งได้เพราะครูดี และควรพร้อมรับฟังคำแนะนำจากผู้อื่นเสมอ

คนที่ไม่มีพื้นฐานด้านการแปลแนะนำให้ไปเรียนคอร์สของสมาคมนักแปลและล่ามแห่งประเทศไทย (เราโฆษณาให้ทุกครั้ง  อีกหน่อยจะเก็บค่าคอมมิชชั่นจากสมาคมฯ) หรือเรียนปริญญาโทการแปลไปเลยเพราะบางที่จะสอนทฤษฎีการแปลด้วยเป็นข้อได้เปรียบที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งเนื่องจากสอนเรื่องเหตุและผลในการแปล

8.ใบ NAATI กับ MCIL ใช้ได้ทั่วโลกไหมคะ ถ้าใช้ได้จะได้มุมานะเรียนโทไปด้วย ทำงานไปด้วย

ตอบ: NAATI เป็นการรับรองคุณวุฒิของออสเตรเลียใช้ในประเทศออสเตรเลียเท่านั้น  ส่วน MCIL บ่งบอกถึงระดับการเป็นสมาชิกของสมาคมนักภาษาศาสตร์แห่งประเทศอังกฤษซึ่งใช้ในประเทศอังกฤษเท่านั้น   แนะนำให้เลือกก่อนว่าจะเจาะตลาดประเทศไหนถึงค่อยไปเอาคุณวุฒิประเทศนั้น คุณโจ้บอกว่าจะไปอยู่อเมริกา แนะนำให้มุ่งสอบรับใบของATA เลย ลองโทรไปสอบถามอีกทีว่ามีสอบคู่ภาษาไทยอังกฤษหรือไม่

9. จริงๆ ตัวคุณแนทเองก็มีpositioning + branding ว่าเป็นนักแปลด้านกฎหมายที่ค่อนข้างมีชื่อแล้วนะคะไม่ลองทำ E-Book หรือจัดคอร์สอบรมสัมมนาทางอินเตอร์เนตละคะแบบออกอากาศหรือแบบไม่สดก็ได้ค่ะ น่าจะเป็นประโยชน์แก่คนมากมายนะคะเชื่อว่าหลายคนคงอยากลงทะเบียนเรียนทางอินเตอร์เน็ตไม่ต้องเดินทางด้วยแถมรายได้ก็น่าจะมั่นคงและได้มากกว่าค่าแปลต่อเดือนด้วยนะคะหรือว่าถ้าการเรียนต้องเรียนเป็นระยะเวลานานๆ คุณแนทก็ลองแยกบทเรียนออกนานๆ ได้ไหมคะที่สำคัญจะได้พบปะกับลูกศิษย์และแฟนคลับมากมาย หายเหงาด้วยไม่แน่อาจจะได้เป็นอาจารย์ลิลลี่รึอาจารย์ปิงภาคการแปลก็ได้นะคะ อิอิ

ขอบคุณนะคะคุณแนทสำหรับเวลาที่อ่านจดหมาย^ ^
เป็นพระคุณอย่างสูงค่ะ

ตอบ: ขอบคุณที่แนะนำ มีคนมายุให้เปิดสอนหลายคนแล้ว แต่เราว่าคุณสมบัติเราไม่พอเหมือนอาจารย์ที่สอนในมหาวิทยาลัยให้ผู้ที่เป็นอาจารย์สอนจะดีกว่า เราเป็นได้แค่พี่เลี้ยง คือถ่ายทอดความรู้ระหว่างผู้ที่ประสบการณ์มากกว่าและเพื่อนร่วมงานที่มีประสบการณ์น้อยกว่า  ส่วนการแปลเอกสารกฎหมาย เราก็ไม่ได้แม่นเท่าทนาย  ทุกวันนี้ยังให้พี่ๆ ทนายสอนเราอยู่เลย

ปรับปรุงเนื้อหาเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2563