กรณีธัมมชโย ธรรมกาย เป็นปัญหาที่ร้ายแรงในตัวมันเอง ขณะเดียวกันก็เป็นภาพสะท้อนปัญหาที่ร้ายแรงยิ่งกว่าของวงการพุทธศาสนาไทย

ประการแรกกรณีดังกล่าวไม่เพียงชวนตั้งคำถามกับคุณธรรม และวิจารณญาณของกรรมการมหาเถรสมาคมเป็นรายบุคคลเท่านั้น หากยังบ่งชี้ถึงข้อบกพร่องของระบบการปกครองคณะสงฆ์ไทยในปัจจุบัน

โดยเฉพาะการรวมศูนย์อำนาจมาไว้ที่คนเพียง ๒๐ คน โดยไม่มีกลไกการตรวจสอบภายใน ไม่ต้องรับผิด (accountability) กับผู้ใด อีกทั้งขาดความโปร่งใส จึงเปิดโอกาสให้มีการวิ่งเต้นใช้เส้นสาย หรือผลประโยชน์เพื่อชักจูงโน้มน้าวกรรมการมหาเถรสมาคม

 นำไปสู่การละเลย ไม่ใส่ใจ ต่อการประพฤติผิดพระธรรมวินัยของพระที่ร่ำรวยหลายรูป หรือถึงกับสนับสนุน รู้เห็นเป็นใจให้กับพระเหล่านั้นครั้งแล้วครั้งเล่า (รวมทั้งเลื่อนสมณศักดิ์) จนบุคคลอย่างธัมมชโยสามารถแผ่อำนาจและเครือข่ายไปอย่างกว้างขวาง

ประการต่อมา การที่ธัมมชโย/ธรรมกายได้รับความนิยมจากผู้คนอย่างต่อเนื่องเป็นลำดับ สาเหตุสำคัญเป็นเพราะชาวพุทธจำนวนมาก มีความเข้าใจน้อยมากในหลักธรรมทางพุทธศาสนา แม้กระทั่งเรื่องพื้นฐาน เช่น บุญ ก็มีความเห็นที่ผิดพลาดคลาดเคลื่อน

เช่น เชื่อว่าบริจาคเงินมากเท่าไรก็ได้บุญมากเท่านั้น หรือทำบุญเพื่อเอา มิใช่ทำบุญเพื่อละ (ยังไม่ต้องพูดถึงหลักธรรมขั้นสูง เช่น นิพพาน)

 ดังนั้นจึงง่ายที่จะคล้อยตามและหลงใหลศรัทธาในธัมมชโย/ธรรมกาย และพร้อมที่จะปิดหูปิดตาต่อพฤติกรรมที่ไม่ชอบมาพากลของธัมมชโย/ธรรมกาย กล่าวอีกนัยหนึ่ง กรณีดังกล่าวสะท้อนถึงความล้มเหลวในการเผยแผ่ธรรมของชาวพุทธไทย โดยเฉพาะคณะสงฆ์ ซึ่งโยงไปถึงความล้มเหลวของการศึกษาคณะสงฆ์อย่างชัดเจน

เหตุผลอีกประการหนึ่งที่ทำให้ธัมมชโย/ธรรมกายได้รับความนิยมจากผู้คน โดยเฉพาะคนชั้นกลางก็คือ พฤติกรรมที่ไม่น่าศรัทธาของพระจำนวนมาก ซึ่งไม่เพียงปรากฏเป็นข่าวอื้อฉาวเป็นประจำ หากยังพบเห็นได้ทั่วไปบนท้องถนน

ปรากฏการณ์ดังกล่าวชักนำให้คนชั้นกลางจำนวนไม่น้อย หันไปศรัทธาชื่นชมพระธรรมกาย ซึ่งดูเรียบร้อยกว่า มีความสงบเสงี่ยมมากกว่า

(โดยหาได้ตระหนักไม่ว่าผู้นำสำนักนี้มีพฤติกรรมที่เสียหายแต่แนบเนียนกว่า ร้ายแรงกว่า และส่งผลกระทบกว้างไกลกว่า)

 คนเหล่านี้จึงไม่เห็นด้วยเลยหากว่ามหาเถรสมาคมจะลงโทษธัมมชโย/ธรรมกาย แต่กลับปล่อยให้พระอลัชชี (กลุ่มอื่น)ลอยนวล

อย่างไรนั่นไม่ใช่ประเด็นสำคัญในที่นี้ ประเด็นที่สำคัญกว่าก็คือคำถามว่าอะไรทำให้พระที่มีพฤติกรรมไม่น่าศรัทธามีอยู่เต็มบ้านเต็มเมือง คำตอบนั้นไม่ได้อยู่ที่ความไร้ประสิทธิภาพของผู้ปกครองสงฆ์ โดยเฉพาะมหาเถรสมาคมเท่านั้น

 หากยังอยู่ที่ตัวระบบการปกครองคณะสงฆ์ ที่ก่อให้เกิดปัญหาตามมามากมาย รวมทั้งการมีพระประพฤติผิดพระธรรมวินัยมากมาย

 จะว่าไปแล้วการที่ระบบการปกครองคณะสงฆ์ เป็นอย่างทุกวันนี้ย่อมทำให้คณะสงฆ์มีผู้ปกครองระดับสูงสุด ที่อ่อนแอ ไร้ประสิทธิภาพ และมีข้อกังขาในทางคุณธรรมอย่างหลีกเลียงได้ยาก

พระไพศาล วิสาโล

ขอบคุณ มติชนออนไลน์

กราบนมัสการขอบพระคุณ พระไพศาล วิสาโล

สวัสดิ์สิริชีววารค่ะ