วันที่ 24 ตุลาคม เป็นวันครบรอบ 1 ปี นับแต่วันสิ้นพระชนม์ของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ขณะเมื่อเกิดเหตุสิ้นพระชนม์นั้น ผมรับราชการอยู่ในตำแหน่งปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี 

 มีหน้าที่เกี่ยวข้องอยู่กับการเตรียมและการจัดงานพระศพ ประกอบกับเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราชพระองค์นั้น ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ในคราวเมื่อผมอุปสมบทเป็นพระภิกษุนาคหลวงเ มื่อพุทธศักราช 2538

ผมจึงอยู่ในฐานะเป็นสัทธิวิหาริกของพระองค์ท่านด้วยผู้หนึ่ง สิ่งที่ได้ปฏิบัติหรือพบเห็นเมื่อปีที่แล้ว แม้เป็นประสบการณ์ส่วนตัว แต่ก็น่าจะเป็นประโยชน์ หากจะได้บันทึกเหตุการณ์ประวัติศาสตร์นี้ไว้สำหรับผู้สนใจ จะได้สืบค้นในภายภาคหน้านี้ 

ผมจึงเรียบเรียงบันทึกนี้ขึ้น เพื่อทบทวนความจำของตนเอง และหวังว่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านตามสมควร

เจ้าประคุณสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก มีพระชันษาครบร้อยปี เมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2556 แต่ในการฉลองโอกาสสำคัญครั้งนั้น พระสุขภาพพลานามัยไม่เอื้ออำนวยให้สามารถเสด็จออกจาก ณ ตึกวชิรญาณสามัคคีพยาบาร โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทยที่ประทับอยู่แล้วนานปีได้

แม้จะรู้อยู่แก่ใจว่าพระชันษาอยู่ในเขตที่ทรงชรามากแล้วก็ตาม แต่หัวใจของชาวพุทธทุกคนก็ย่อมปรารถนาที่จะให้ดำรงพระชนม์ยืนยาวที่สุด เพื่อเป็นมิ่งขวัญและเป็นหลักที่พึ่งทางจิตใจแก่พุทธศาสนิกชนทั้งปวงอีกช้านาน

อีกทั้งธรรมเนียมไทยของเรา การตระเตรียมความพร้อมในเรื่องงานศพงานเมรุก็เป็นเรื่องที่ถือกันเคร่งครัดว่า ไม่ควรแม้แต่จะคิด เว้นแต่มีเหตุจำเป็นจนถึงที่สุดเท่านั้น

ดังนั้น การเตรียมการเผื่อล่วงหน้าสำหรับกรณีการสิ้นพระชนม์ ของเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราชจึงอยู่นอกเหนือการดำเนินการของผู้ใดทั้งสิ้น

ถึงแม้ว่าใจของเราจะปรารถนาให้วันเวลาแห่งความสูญเสียอย่าเพิ่งเข้ามาใกล้เพียงไรก็ตาม แต่สามัญลักษณะที่เป็นไปตามธรรมดาของโลก ก็ไม่สามารถหยุดยั้งความเปลี่ยนแปลงทั้งหลายได้

ผมได้ยินข่าวอยู่เป็นระยะๆ ว่าพระสุขภาพและพระอาการของเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราชอยู่ในลักษณะที่อ่อนพระกำลังลงโดยลำดับ กระทั่งเช้าวันพฤหัสบดีที่ 24 ตุลาคม 2556 

 ผมได้รับการติดต่อประสานงานเป็นการด่วน จากทางวัดบวรนิเวศให้ไปประชุมหารือด้วยข้อราชการสำคัญ ที่ตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหาร

ถ้าจำไม่ผิด ผมรีบไปถึงวัดเวลาประมาณเกือบสิบนาฬิกา ได้รับทราบเป็นการภายในเบื้องต้นว่า พระอาการเช้าวันนี้ไม่สู้ดี และเป็นเวลาอันสมควรที่ต้องคิดอ่านเตรียมการเรื่องงานพระศพไว้บ้างแล้ว

พระเถระที่ร่วมหารือในวันนั้น มีสมเด็จพระวันรัตเป็นประธาน นอกจากนั้นก็มีพระโสภณคณาภรณ์ พระบวรสุทธิวงศ์ (เวลาบัดนี้เป็นพระราชพุทธิมุนี) และภิกษุวัดบวรฯ อีกรูปหรือสองรูป

ทางฝ่ายฆราวาสมีผม และข้าราชการจากสำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีอีกสามคน ผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ นายนพรัตน์ เบญจวัฒนานันท์ พร้อมคณะข้าราชการจากสำนักพระราชวัง รวมตลอดถึงผู้เกี่ยวข้องอีกจำนวนหนึ่ง

ข้อหารือเช้านั้นสรุปว่า เนื่องจากพระอาการไม่น่าวางใจ จึงมีความจำเป็นต้องเตรียมสถานที่ตำหนักเพ็ชรไว้ เพื่อใช้ราชการหากเกิดเหตุสิ้นพระชนม์ ดังนั้นจึงแบ่งปันหน้าที่ว่า ใครต้องทำอะไรบ้างหากเกิดเหตุดังกล่าว

ทางฝ่ายวัดบวรนิเวศนั้น จะเร่งทำความสะอาดและจัดตั้งอาสนะสงฆ์ ชิดฝาผนังท้องพระโรงด้านตะวันตกตลอดแนว และย้ายพระแท่นเบญจปฎลเศวตแตรของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ที่ประดิษฐานอยู่หน้าพระฉากด้านทิศใต้ของท้องพระโรง ไปประดิษฐานที่ต้นอาสนะสงฆ์ 

 กับจะดูแลความเรียบร้อยของไฟฟ้าแสงสว่างและดวงโคมต่างๆ ตลอดถึงการทำงานของเครื่องปรับอากาศใ ห้พร้อมใช้งานได้เต็มที่ด้วย

ส่วนทางสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติและสำนักพระราชวัง จะได้เตรียมปฏิบัติหน้าที่ในส่วนที่เกี่ยวข้องให้พร้อมเพรียง นอกจากนั้นได้คิดอ่านกันด้วยว่าคงจะมีพุทธศาสนิกชนจำนวนมาก มาร่วมในงานพระราชพิธีสรงน้ำพระศพ เพื่ออนุโลมตามธรรมเนียม ที่ได้มีการปฏิบัติในงานพระศพสมเด็จพระบรมวงศ์หลายคราวที่ผ่านมา 

 น่าจะได้เปิดโอกาสให้ประชาชนได้ถวายน้ำสรง หน้าพระรูปเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราช ในสถานที่ ที่เหมาะสมภายในบริเวณวัดบวรนิเวศ ที่อยู่ไม่ห่างไกลจากตำหนักเพ็ชรด้วย 

 ที่สุดตกลงกันได้ว่า ควรจะได้เตรียมห้องโถงกลางของตึกมนุษยนาควิทยาทานไว้ โดยขอให้ทางวัดบวรนิเวศเป็นผู้ปฏิบัติในส่วนนี้โดยตรง

การหารือเช้าวันนั้นใช้เวลาไม่นานนัก เสร็จแล้วก็แยกย้ายกันไปทำงานตามที่ได้รับมอบหมาย เมื่อผมกลับมาที่ทำงานที่ทำเนียบรัฐบาล ก็ได้โทรศัพท์รายงานเหตุการณ์และการปฏิบัติที่ได้หารือกัน ให้รองนายกรัฐมนตรีนายนิวัฒน์ธำรง บุญทรงไพศาล ซึ่งกำกับดูแลราชการสำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีทราบ ตามแบบแผนทางราชการ

บ่ายวันนั้น ผมยังคงปฏิบัติราชการตามปกติ แต่ก็ได้ระแวดระวังเฝ้าสดับตรับฟังข่าวคราวที่เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิดอยู่โดยตลอด กระทั่งเสร็จราชการปกติเวลาราวสิบหกนาฬิกา ผมย้อนกลับไปที่วัดบวรนิเวศอีกครั้งหนึ่ง ที่ตำหนักเพ็ชรมีสมเด็จพระวันรัตอำนวยการจัดสถานที่ และดูแลความเรียบร้อยอยู่ โดยมีเจ้าคุณพระพรหมมุนีจากวัดราชบพิธ มาช่วยเป็นกำลัง

นอกจากนั้นยังมีทั้งชาววัดและชาววัง มาช่วยงานอยู่ราวสิบกว่าคน มีการตั้งนั่งร้านเหล็กชั่วคราวขึ้น เพื่อเปลี่ยนดวงโคมที่หลอดไฟขาดและติดตั้งดวงไฟฟ้าเพิ่มเติมในบางจุดระหว่างที่อยู่ที่ตำหนักเพ็ชรนั้นเอง

เจ้าคุณพระศากยวงศ์วิสุทธิ์ (ดร.พระอนิลมาน ธมฺมสากิโย) ซึ่งเฝ้าพระอาการอยู่โดยใกล้ชิด อยู่ที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ โทรศัพท์มาแจ้งข่าวว่าพระอาการอยู่ในภาวะวิกฤต และความดันพระโลหิตตกลงโดยลำดับ 

 ผมอยู่ได้ยินข่าวจึงออกเดินทางจากตำหนักเพ็ชรในเวลาประมาณ 18.30 น. กว่าจะเดินทางถึงโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ และขึ้นลิฟต์ไปยังชั้นพระมหากรุณาธิคุณ หรือชั้น 6 ของตึกวชิรญาณสามัคคีพยาบาร ซึ่งเป็นที่ประทับ นาฬิกาก็บอกเวลา 19.30 น.

ทันทีที่ผมไปถึง ก็ได้รับทราบข่าวว่าเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราชเพิ่งสิ้นพระชนม์ ไปก่อนหน้านั้นเพียงไม่กี่นาที ตามบริเวณทางเดินและห้องใหญ่น้อยที่อยู่โดยรอบใกล้เคียงกับห้องที่ประทับ มีผู้คนมากหน้าหลายตาทุกคนอยู่ในอาการเศร้าโศก และมีสีหน้าสลดอยู่ด้วยกันทั้งสิ้น

เจ้าคุณพระศากยวงศ์วิสุทธิ์ได้เมตตานำผม เข้าไปที่หน้าห้องที่ประทับเพื่อผมจะได้กราบสักการะพระศพ ที่ประดิษฐานอยู่บนพระแท่นบรรทมพยาบาลในห้องนั้น

เมื่อสักการะพระศพแล้ว ผมเดินเลี่ยงออกมาที่ห้องอีกห้องหนึ่ง ซึ่งอยู่ไม่ไกลกันนัก มีลักษณะคล้ายห้องประชุมเพราะมีโต๊ะขนาดใหญ่อยู่ตรงกลาง และมีเก้าอี้ประมาณสิบตัวล้อมรอบ นอกจากนั้นยังมีโซฟาตัวเขื่องวางชิดฝาผนังอยู่อีกสองสามตัว

ในห้องนั้นมีเจ้าคุณพระเทพปริยัติวิมล พระเถระผู้ใหญ่จากวัดบวรนิเวศ นั่งอยู่พร้อมด้วยผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ คือคุณนพรัตน์ ที่ได้พบกันเมื่อตอนเช้าแล้วรอบหนึ่ง

หลังจากนั่งคุยกันไปสักพัก ก็มีหม่อมเจ้ามงคลเฉลิม ยุคล เสด็จมาสมทบ (เนื่องจากโอรสของท่าน คือ พระมหาหม่อมราชวงศ์นันทวัฒน์ ป.ธ.3 ซึ่งบวชเป็นพระภิกษุนาคหลวงปีเดียวกับผม อยู่ในคณะผู้ถวายการดูแลขณะเสด็จมาประทับ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เป็นเหตุให้ท่านชายมีความคุ้นเคยกับพระวัดบวรฯ)

เรื่องที่สนทนาหารือกันก็คือ งานเบื้องต้นที่ต้องปฏิบัติในวันรุ่งขึ้นคือ การเชิญพระศพ จากโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์กลับไปยังตำหนักเพ็ชร เพื่อสรงน้ำพระศพในงานพระราชพิธีของหลวง รวมทั้งการประสานงานกับผู้เกี่ยวข้องโดยรวมด้วย

เมื่อเริ่มพูดคุยกันนั้น ยังไม่มีการออกประกาศเรื่องการสิ้นพระชนม์อย่างเป็นทางการจากคณะแพทย์ของโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ซึ่งกำลังดำเนินการอยู่อย่างรีบด่วน

ผมโทรศัพท์แจ้งให้รองนายกรัฐมนตรี (นายนิวัฒน์ธำรง) ทราบถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น และเรียนด้วยว่า หลังจากมีแถลงการณ์ของคณะแพทย์อย่างเป็นทางการแล้ว เข้าใจว่าจะมีประกาศสำนักพระราชวัง เรื่องการไว้ทุกข์ในพระราชสำนักตามมา 

เมื่อมีประกาศทั้งสองฉบับแล้ว รัฐบาลจะได้ออกประกาศเรื่องให้ข้าราชการไว้ทุกข์ตามธรรมเนียมที่เคยปฏิบัติมา ทั้งนี้เป็นหน้าที่ของสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีที่จะออกประกาศดังกล่าว และผมได้ประสานโดยตรงกับเลขาธิการคณะรัฐมนตรี(นายอำพน กิตติอำพน) และผู้บริหารของกรมประชาสัมพันธ์ด้วยแล้ว

อีกสักครู่หนึ่งก็มีนายแพทย์ผู้ใหญ่ของโรงพยาบาลท่านหนึ่ง (ดูเหมือนจะเป็นท่านรองผู้อำนวยการโรงพยาบาล) เข้ามากราบนมัสการเจ้าคุณพระเทพปริยัติวิมลพร้อมทั้งนำแถลงการณ์ของคณะแพทย์ เรื่องการสิ้นพระชนม์มาถวาย เป็นอันว่าข่าวการสิ้นพระชมน์ถือเป็นข่าวทางการได้แล้ว

หลังจากนั้นไม่นาน มีผู้มาส่งข่าวแจ้งวงสนทนาว่า ความทราบฝ่าละอองพระบาทสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมารแล้ว มีพระราชบัณฑูรว่า จะทรงส่งเข้าราชบริพารในพระองค์มาปฏิบัติการ ในการเคลื่อนพระศพให้งดงามสมควรแก่พระเกียรติยศ

หน้าที่ของผมในค่ำวันนั้น คงเหลือแต่เพียงการประสานงานให้มีผู้ใหญ่ทางฝ่ายรัฐบาล มาร่วมในขบวนเชิญพระศพในเช้าวันรุ่งขึ้น ที่สุดแล้วรัฐบาลมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรี (นายพงศ์เทพ เทพกาญจนา) มาเป็นผู้ปฏิบัติหน้าที่

ผมได้แจ้งทางโทรศัพท์ให้ท่านทราบว่า ขอให้แต่งกายเครื่องแบบปกติขาวไว้ทุกข์ และมาที่ตึกวชิรญาณสามัคคีพยาบาร ในเวลาประมาณ 11.00 น. 

พร้อมกันนั้น ผมสั่งการให้สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี จัดรถตู้สามคันมารอปฏิบัติตามที่จะได้มอบหมายอีกครั้งหนึ่ง ในเช้าวันรุ่งขึ้นโดยให้พร้อมปฏิบัติตั้งแต่เวลา 08.00 น.เป็นต้นไป

(อ่านต่อฉบับพรุ่งนี้)

(ที่มา : มติชนรายวัน ฉบับวันที่ 24 ตุลาคม 2557)

ขอบคุณ มติชนออนไลน์ - มติชนรายวัน

ศ.ธงทอง จันทรางศุ

สิริสวัสดิ์โสรวารค่ะ

Create Date : 25 ตุลาคม 2557
Last Update : 25 ตุลาคม 2557 12:19:01 น.		0 comments
Counter : 1590 Pageviews.
Share Tweet