คอลัมน์ คติสัญลักษณ์ สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พิษณุโลก ตั้งอยู่ริมแม่น้ำน่าน ด้านทิศตะวันออก ก็เช่นเดียวกับวัดมหาธาตุในเมืองที่เคยเป็นศูนย์กลางของการปกครอง

พิษณุโลกเป็นเมืองที่มีและเคยมี พระมหากษัตริย์ไทยปกครองตั้งแต่ พระมหาธรรมราชาลิไท แห่งกรุงสุโขทัย พระราเมศวร พระบรมไตรโลกนาถแห่ง กรุงศรีอยุธยา รวมไปถึงพระนเรศวรมหาราช แห่งกรุงศรีอยุธยาที่ประทับอยู่ ณ เมืองพิษณุโลกมากกว่าประทับอยู่ ณ กรุงศรีอยุธยา

เมืองนี้จึงต้องมีศาสนสถานอันหมายถึง การเป็นศูนย์กลางของจักรวาลทัศน์ คือ เขาพระสุเมรุอันเป็นที่สถิตของเทวดาทั้งปวง

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุนี้ เชื่อกันว่าสร้างโดยพระมหาธรรมราชาลิไท แห่งกรุงสุโขทัย ผู้มีความรู้ในพุทธศาสนาเป็นที่สุดในสมัยนั้น คือ สร้างวัดพระศรีรัตนมหาธาตุราวพุทธ ศักราช 1900 โดยคงรูปแบบคติและสัญลักษณ์ของจักรวาลทัศน์ดังนี้

มีพระปรางค์ตรงกลางอันเป็นสัญลักษณ์ของสวรรค์ทั้ง 6 ชั้น (เชื่อว่าเดิมสร้างเป็น พระปรางค์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ แต่ภายหลัง เมื่อพระบรมไตรโลกนาถขึ้นไปปกครองเมืองพิษณุโลกได้สร้างพระปรางค์แบบอยุธยา สวมทับ) มีวิหารอันเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป 4 ทิศ พระวิหารด้านทิศตะวันออกอยู่ภายนอกวิหารคด (ที่ความหมายของวิหารคดก็คือ เขาที่เรียก สัตตบริภัณฑ์) ล้อมรอบศูนย์กลางของจักรวาล ประดิษฐานพระพุทธรูปยืนองค์ใหญ่สูงประมาณ 18 ศอก เรียกว่าวิหารพระอัฏฐารส

ส่วนวิหารอีกสามทิศ ด้านทิศตะวันตก ประดิษฐานพระพุทธชินราช อันเชื่อกันว่า เป็นพระพุทธรูปที่สวยที่สุดองค์หนึ่งของประเทศไทย

ด้านทิศเหนือ และทิศใต้ ประดิษฐาน พระศรีศาสดาและพระพุทธชินสีห์ ที่อัญเชิญ มาและประดิษฐานอยู่ ณ วัดบวรนิเวศฯ กรุงเทพมหานคร ที่ปรากฏอยู่ในวิหารปัจจุบันเป็นองค์จำลอง

คติการประดิษฐานพระพุทธเจ้า 4 พระองค์ เป็นคติพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทที่กล่าวถึงระยะเวลาของโลกที่เชื่อว่า โลกในปัจจุบันมีอายุอยู่ในช่วงเวลาที่ เรียกว่า ภัทรกัลป์ คือ ได้มีพระพุทธเจ้า มาอุบัติแล้วในยุคนี้ 4 พระองค์ ได้แก่ พระกกุสันโธพุทธเจ้า พระโกนาคมพุทธเจ้า พระกัสสปะพุทธเจ้า และพระศากยมุนีพุทธเจ้า ส่วนองค์สุดท้ายจะมาอุบัติในอนาคต นามพระศรีอริยเมตไตรย

คตินี้คือความหมายแห่งเนื้อนาบุญที่ได้ประกาศแก่ผู้อยู่ในพระพุทธศาสนาว่า ท่านทั้งหลายเป็นผู้มีบุญที่

1.ได้เกิดมาเป็นมนุษย์

2.ได้เกิดมาในยุคที่มีพระพุทธเจ้าอุบัติมาประกาศพระศาสนา

3.ได้เกิดมาในประเทศหรือหมู่ชนที่นับถือพุทธศาสนา

4.ได้เกิดมาในตระกูลที่นับถือพุทธศาสนา และ

5.ได้ศึกษา และเล่าเรียนในพุทธศาสนา

ดังนั้น ท่านทั้งหลายผู้มีบุญเหล่านี้ จงอย่าประมาท จงประพฤติปฏิบัติไปตามแนวทางแห่งพุทธศาสนาจักสิ้นทุกข์พ้นไปจากสังสารวัฏ

หน้า 6

Create Date : 24 สิงหาคม 2557
Last Update : 24 สิงหาคม 2557 11:18:15 น.		0 comments
Counter : 1821 Pageviews.
Share Tweet