คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรมไทย
ชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

พระพุทธรูปปางธรรมจักรมุทรา เป็นชื่อที่กำหนดการแสดงธัมมจักกัปปวัตนสูตร ของฝ่ายมหายาน ในฝ่ายเถรวาทเรียกการแสดงธรรมในภาคนี้ว่า ปางปฐมเทศนา

ใช้สัญลักษณ์คือการยกพระหัตถ์ขวาจีบนิ้วเป็นวง ถือเป็นสัญลักษณ์ของธรรมจักร นิ้วพระหัตถ์ข้างซ้ายแตะจีบนิ้ว เป็นลักษณะของการหมุน ท่าของพระพุทธรูปเป็นท่านั่งขัดสมาธิ

ธรรมจักรมุทรา หรือปางปฐมเทศนานี้ เป็นสัญลักษณ์ว่า ธรรมะที่ได้แสดงต่อปัญจวัคคีย์เป็นครั้งแรก เป็นความหมายของธรรมที่ได้แสดงต่อโลกแล้วและจะขยายไปยังสัตว์โลกทั้งปวง

ความหมายสำคัญของธรรมจักรที่เรียกว่า ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ก็คือการประกาศของพระพุทธเจ้าถึงธรรมะที่ยังมิได้มีผู้ใดรู้ให้เกิดขึ้นแก่โลก มีความสำคัญยิ่ง 2 ประการ คือที่สุด 2 ประการที่ผู้ประสงค์จะพ้น ทุกข์ หรือสังสารวัฏ การเวียนว่ายอยู่ในการปรุงแต่ง ต้องไม่ยุ่งเกี่ยวข้องหรือเชื่อถือ ก็คือ

1. การบำเรอตนให้หรือประกอบตนให้พัวพันด้วยกามคุณ (แปลความ รักใคร่ ยินดีในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส และอารมณ์ที่สร้างขึ้น เรียกว่า กามสุขัลลิกานุโยค)

2. การไม่กระทำตนหรือเรียกแบบทางพระก็คือ ไม่ประกอบตนหรือทำตนให้ยุ่งยาก เหน็ดเหนื่อย หรือทรมาน กายใจ ให้ลำบาก เพราะหาประโยชน์ คือจะพ้นไปจากทุกข์มิได้ ทางที่จะพ้นไปจากทุกข์หรือสังสารวัฏนี้ก็ด้วย วิธีทางของความรู้และการปฏิบัติในความจริงที่เรียกว่า มัชฌิมปฏิปทา หรือ อริยสัจ 4

1. รู้จักทุกข์ ด้วยวิธีการที่เรียกว่า กำหนดรู้ คือ รู้ว่าสิ่งใดที่เรียกว่าทุกข์ สิ่งใดที่เป็นทุกข์

2. สิ่งใดที่เป็นเหตุให้เกิดทุกข์ เรียกว่า ทุกขสมุทัย อริยสัจ ซึ่งเป็นสิ่งที่ควรละเสีย

3. เมื่อกำหนดรู้ว่าสิ่งใดเป็นทุกข์ สิ่งใดหรือเรื่องใดที่จะต้องละ ก็ควรทำให้แจ้ง คือเข้าใจอย่างชัดเจน ว่า ต้องละ และรู้ว่าจะต้องละ คือรู้อย่างชัดเจนว่า จะต้องละที่ตรงไหนอย่างแจ้งชัด เรียกว่า ทุกขนิโรธ อริยสัจ แปลว่า ควรทำให้แจ้ง

4. เมื่อกำหนดรู้ว่าสิ่งใดเป็นทุกข์ และรู้ว่าสิ่งใดต้องละ และรู้ว่าควรทำให้แจ้ง ก็ต้องทำให้เจริญหรือมากขึ้นในการปฏิบัติ เรียกว่า ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ

หน้า 6

ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์

คติ-สัญลักษณ์ สถาปัตยกรรมไทย
คุณชวพงศ์ ชำนิประศาสน์

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 22 กุมภาพันธ์ 2558
Last Update : 22 กุมภาพันธ์ 2558 9:12:24 น.		0 comments
Counter : 3054 Pageviews.
Share Tweet