ฟ้าสางเมื่อใกล้ค่ำ
เสฐียรพงษ์ วรรณปก

พิธีลอยกระทงทำกันมานานแล้ว หลักฐานที่มี เช่น ตำรับนางนพมาศ พระราชพิธีสิบสองเดือน ก็ยืนยันว่า ชาวสุโขทัยก็ได้เฉลิมฉลองพิธีนี้กันมาแล้ว พิธีหลวงเรียกว่า การลอยประทีป

การลอยประทีปนี้ ไม่ได้มีพิธีสงฆ์ ไม่มีพิธีพราหมณ์อันใดเข้ามาเกี่ยวข้อง เหมือนพระราชพิธีอื่นๆ แต่ก็ควรนับว่าเป็นราชประเพณีซึ่งมีมาในแผ่นดินสยามโบราณกาล

นางนพมาศกล่าวบรรยายได้ว่า ในเวลาฤดูเดือนสิบสอง เป็นเวลาที่ในหลวงเสด็จประพาสในลำน้ำตามพระราชพิธีในเวลากลางคืน พระอัครมเหสี และพระสนมฝ่ายในตามเสด็จในเรือพระที่นั่งทอดพระเนตรการนักขัตฤกษ์ ซึ่งราษฎรเล่นในแม่น้ำตามกำหนดปี เมื่อนางนพมาศได้เข้ามารับราชการ จึงคิดอ่านทำกระทงถวายพระเจ้าแผ่นดิน เป็นรูปดอกบัวและรูปต่างๆ ให้ทรงลอยตามน้ำไหล

ถ้าเชื่อตามนี้ คนที่เป็นต้นคิดทำกระทงลอยน้ำก็คือนางนพมาศ หรือท้าวศรีจุฬาลักษณ์ กระทงสมัยนั้นก็คงทำด้วยใบไม้ใบตอง มิได้ใช้วัสดุ "ทันสมัย" อย่างอื่นดังในปัจจุบันนี้ ประชาชนทั่วไปก็ต่างประดิษฐ์กระทงนำไปลอยตาม จนกลายเป็นพิธีที่เฉลิมฉลองกันทั่วประเทศ

จุดประสงค์ของการลอยกระทงแต่เดิมคืออะไร ไม่มีที่ไหนว่าไว้ชัด บอกแต่เพียงว่า เพื่อขอขมาพระแม่คงคา (หมายถึงแม่น้ำทั่วไป) มิใช่แม่น้ำในประเทศอินเดีย ทำไมจึงต้องขอขมาก็เพราะว่าเรายังชีพอยู่มาได้ก็เพราะแม่น้ำ แม่น้ำจึงเป็นเสมือน "แม่" ที่มีบุญคุณต่อเรา

ในขณะเดียวกันเราก็ได้ล่วงเกิน "แม่" ของเราด้วยการกระทำอันไม่สมควรต่างๆ จะโดยตั้งใจหรือไม่ก็ตาม เช่น ถ่ายอุจจาระบ้าง ปัสสาวะบ้าง ทิ้งของสกปรกต่างๆ ลงบ้าง ถึงวันเทศกาลนี้จึงจุดธูปเทียนใส่กระทงลอยลงขอขมาลาโทษ

ต่อมาได้เพิ่มจุดประสงค์ขึ้นอีก อย่างคือ ส่งกระทงนี้ลอยไปไหว้พระพุทธบาท ณ หาดทรายแม่น้ำนัมมทาด้วย คือเรา เชื่อกันว่า มีพุทธบาทอยู่ 5 แห่งด้วยกัน คือ ที่สุวรรณมาลิก, สุวรรณบรรพต, สุมนกูฏ, โยนกประเทศ และที่ฝั่งแม่น้ำนัมมทา

แม่น้ำนัมมทาอยู่ที่อินเดียโน่น กระทงไปไม่ถึงดอกแต่ส่งใจไปถึง นี่แหละครับคนไทยจะสนุกสนานอย่างไรก็ไม่ลืมนึกถึงพระถึงเจ้า แม้พิธีที่ไม่มีพระมาเกี่ยวข้องมาแต่เดิม ก็อดจะเอาพระท่านมาผสมกลม กลืนเข้าด้วย ไม่ได้ซึ่งก็เป็นเรื่องดี

ที่ไม่ดีอยู่ก็คือ การเอาวัสดุที่ทำลายยาก เช่น โฟมมาทำกระทง ควรจะเลิกกันเสียเถอะครับ หันมาใช้ใบตอง หรือขนมปังดีกว่าไหมครับ

หน้า 27

ขอบคุณ ข่าวสดออนไลน์

ฟ้าสางเมื่อใกล้ค่ำ
ศ.เสฐียรพงษ์ วรรณปก

สวัสดิ์สิริชีววารค่ะ

Create Date : 03 เมษายน 2557
Last Update : 3 เมษายน 2557 10:37:00 น.		0 comments
Counter : 508 Pageviews.
Share Tweet