คติพุทธว่าด้วยเรื่องโลก โลก

โลก   แผ่นดินเป็นที่อาศัย,  หมู่สัตว์ผู้อาศัย   โลก  ๓  คือ   ๑.สังขารโลก  โลกคือสังขาร  ๒. สัตวโลก   โลกคือหมู่สัตว์  ๓. โอกาสโลก  โลกคือแผ่นดิน

โลกธรรม   ธรรมที่มีประจำโลก,  ธรรมดาของโลก,  ธรรมที่ครอบงำสัตวโลก และสัตวโลกก็เป็นไปตามมัน  มี  ๘  อย่าง  คือ  มีลาภ  เสื่อมลาภ  มียศ  เสื่อมยศ  นินทา  เสรรเสริญ  สุข  ทุกข์

โลกบาลธรรม   ธรรมคุ้มครองโลก  คือ ปกครองคุมใจมุนุษย์ไว้ให้อยู่ในความดี  มิให้ละเมิดศีลธรรม  และให้อยู่กันด้วยความเรียบร้อยสงบสุข   ไม่เดือดร้อนสับสนวุ่นวาย   มี  ๒   คือ  ๑. หิริ  ความละอายบาป   ๒. โอตตัปปะ    ความกลัวบาป  เกรงกลัวต่อความชั่วและผลของกรรมชั่ว  

ฯลฯ 

ในอริยวินัย     เรียกกามคุณ   ๕  คือ   รูป  เสียง  กลิ่น  รส  โผฏฐัพพะ  ว่าเป็นโลก    ผู้ยังติดอยู่ในกามสุข    ก็คือติดข้องอยู่ในโลก 

ผู้ใดเขาถึงฌาน    จะเป็นรูปฌาน หรืออรูปฌานก็ตาม  ท่านเรียกผู้นั้นว่า  ได้มาถึงที่สุดของโลกแล้ว  และอยู่  ณ ที่สุดแห่งโลก  แต่ก็ยังเป็นผู้เนื่องอยู่ในโลก   ยังสลัดตัวไม่พ้นจากโลก
 
ผู้ใดก้าวล่วงอรูปฌานขั้นสุดท้ายไปได้แล้ว  เข้าถึงสัญญาเวทยิตนิโรธ  และเป็นผู้หมดอาสวะเพราะเห็นสัจธรรมด้วยปัญญา   ผู้นี้จึงจะเรียกได้ว่า  ได้มาถึงที่สุดแห่งโลกแล้ว  อยู่  ณ  ที่สุดแห่งโลก   และทั้งได้ข้ามพ้นตัณหาเครื่องข้องอยู่ในโลกไปได้แล้ว



กามสุข    สุขในทางกาม,   สุขที่เกิดจากกามารมณ์

กามคุณ    ส่วนที่น่าปรารถนาน่าใคร่  มี  ๕  อย่าง  คือ  รูป  เสียง  กลิ่น  รส  และโผฏฐัพพะ  (สัมผัสทางเนื้อหนัง,สัมผัสทางกาย)  ที่น่าใคร่น่าพอใจ  

(สังเกตชื่อ  กามคุณ  บ่งว่ากามก็มีคุณ  ด้านอิฏฐารมณ์   ท่านจึงตั้งชื่อให้ว่า   "กามคุณ"  ถ้าเป็นด้านอนิฏฐารมณ์  ก็ตรงข้ามกลายเป็นกามทุกข์  กามโทษไป)

กามสุขัลลิกานุโยค     การประกอบตนให้พัวพันหมกมุ่นอยู่ในกามสุข  เป็นอย่างหนึ่งในที่สุดสองข้าง   คือ  กามสุขัลลิกานุโยค ๑  อัตตกิลมถานุโยค  ๑  

กามฉันท์, กามฉันทะ    ความพอใจรักใคร่ในอารมณ์ที่ชอบใจมี รูป  เป็นต้น,  ความพอใจในกามคุณ  ๕  รูป  เสียง  กลิ่น  รส  โผฏฐัพพะ (ข้อ ๑ ในนิวรณ์  ๕) 

    สมาธิเป็นปฏิปักข์กับนิวรณ์    มีสมาธิก็ไม่มีนิวรณ์  มีนิวรณ์ ก็ไม่มีสมาธิ  พวกเขาเปรียบเหมือนเสือ (เพศผู้) สองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้