บอระเพ็ด

 .....

ชื่อสามัญ Heart – Leaved Moonseed

จัดอยู่ในกลุ่มโคคลาน  สบู่เลือด ว่านสบู่เลือด และย่านาง

ชื่อท้องถิ่น เจตมูลหนาม (หนองคาย)

ตัวเจตมูลยาน หรือ เถาหัวดำ (สระบุรี)

หางหนู (อุบลราชธานี) จุ่งจิง หรือ เครือเขาฮอ (ภาคเหนือ)

บอระเพ็ด เป็นไม้เถาเลื้อย เถาค่อนข้างกลม

ขนาดของเถาเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-2 เซนติเมตร

 โดยจะมีปุ่มรอบๆเถาสีดำ รสขมมาก

ใบของบอระเพ็ดเป็นรูปหัวใจ ปลูกง่ายตามข้างรั้ว

 หรือเลื้อยพันกับต้นไม้ใหญ่ มีลักษณะคล้าย ชิงช้าชาลีมาก

ต่างกันที่เถามีขนาดใหญ่กว่า มีปุ่มปมมากกว่า

 มีรสขมกว่าและไม่มีปุ่มใกล้ฐานใบ เปลือกสีเทาอมเขียว

 ใบ มีรูปร่างเหมือนใบโพธิ์สีเขียว ดอก ออกเป็นช่อ

ขนาดเล็กมาก สีเหลืองอมเขียว


ตำรายาไทย บอระเพ็ดจัดอยู่ใน “พิกัดตรีญาณรส”

คือการจำกัดจำนวนตัวยาที่ทำให้รู้รสอาหาร 3 อย่าง

 มี ไส้หมาก รากสะเดา เถาบอระเพ็ด

มีสรรพคุณ แก้ไข้ ดับพิษร้อน ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ

 บำรุงไฟธาตุ บำรุงกำลัง “พิกัดยาแก้ไข้ 5 ชนิด”

คือการจำกัดจำนวนตัวยาแก้ไข้ 5 อย่าง

 มี รากย่านาง รากคนทา รากชิงชี่

 ขี้เหล็กทั้ง 5 และเถาบอระเพ็ด

สรรพคุณแก้ไข้พิษร้อน ตามตำราไทย ๆ ที่ใช้บ่อย

 ให้เอาบอระเพ็ดทาปลายนิ้ว ที่เด็กชอบอม พอเจอรสขม

เด็กจะเข็ดไปเอง หรือหย่านมแม่

ตำรายาไทย ส่วนที่นำมาเป็นยา เถา หรือลำต้นสด

 เถา มีรสขมจัดเย็น แก้ไข้ทุกชนิด แก้พิษฝีดาษ

เป็นยาขมเจริญอาหาร ต้มดื่มเพื่อให้เจริญอาหาร

ช่วยย่อย บำรุงน้ำดี บำรุงไฟธาตุ

แก้โรคกระเพาะอาหาร บำรุงร่างกาย แก้สะอึก

แก้มาลาเรีย เป็นยาขับเหงื่อ ดับกระหาย

แก้ร้อนในดีมาก ลดน้ำตาลในเลือด ขับพยาธิ

แก้อหิวาตกโรค แก้ท้องเสีย ไข้จับสั่น ระงับความร้อน

ทำให้เนื้อเย็น ทำให้เลือดเย็น แก้โลหิตพิการ

ใช้ภายนอกใช้ล้างตา ล้างแผลที่เกิดจากโรคซิฟิลิส

ทุกส่วนของพืช ใช้แก้ไข้ เป็นยาบำรุง แก้บาดทะยัก

โรคดีซ่าน ยาเจริญอาหาร แก้มาลาเรีย

ตำราอายุรเวทของอินเดีย: ใช้ เถา เป็นยาแก้ไข้

เช่นเดียวกับชิงช้าชาลี แก้ไข้ดีเท่ากับซิงโคนา

แก้ธาตุไม่ปกติ โรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ

แก้อาการอักเสบ แก้อาการเกร็ง

ในทางการเกษตร มี การใช้บอระเพ็ด

ในการป้องกันกำจัดศัตรูพืช เช่น หนอนกอ เพลี้ยกระโดด

เพลี้ยจักจั่น โรคยอดเหี่ยว โรคข้าวตายพราย และโรคข้าวลีบ


สำหรับคนที่เป็นโรคตับไม่ควรกินบอระเพ็ด

เพราะมีส่วนช่วยทำลายตับ รายละเอียดเข้าไปอ่านเรื่อง

สมุนไพรทำลายตับได้  ในหัวข้อคุยเฟื่องเรื่องไวรัสตับอักเสบ

ขอบคุณข้อมูลเรื่องบอระเพ็ดจาก fb. Siriwanna Jil

ขอบคุณเจ้าของภาพทุกภาพค่ะ