ระบบฟิวดัลมีความสำคัญต่อการเมือง เศรษฐกิจ สังคมของยุโรปยุคกลางอย่างมากกินเวลานานหลายศตวรรษ เกิดขึ้นในช่วงหลังคริสต์ศตวรรษที่9 พร้อมๆกับความเสื่อมของ ราชวงศ์คาโรลิงเจียนแห่งอาณาจักรแฟรงค์และสภาพยุโรปปลายสมัยจักรวรรดิโรมัน ความเสื่อมนั้นเกิดในหลายๆด้านทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม รวมทั้งมีภัยคุกคามจากพวกอานารยชนเยอรมันทำให้เกิดความระส่ำระสายภายในอาณาจักร รัฐบาลกลางอ่อนแอ ประชาชนขาดที่พึ่ง จึงต้องไปขออาศัยอยู่กับขุนนางผู้มีความมั่งคั่งมีอำนาจเข้มแข็ง มีปราสาท และป้อมปราการที่แข็งแรงพอที่จะให้ความปลอดภัยได้ 

โดยประชาชนจะมอบที่ดิน หรือทรัพย์สินให้ผู้คุ้มครองเป็นการตอบแทนหรือช่วยสู้รบยามสงคราม เมื่อสถานการณ์สงบลง ก็จะไปขอรับที่ดินมาทำกินใหม่ ซึ่งต้องทำพิธีสวามิภักดิ์ต่อผู้คุ้มครองและส่งภาษีให้เจ้า หรือขุนนางตามข้อผูกมัด ทำให้ขุนนางท้องถิ่นที่ได้รับมอบที่ดินจากซูเซอเรนหรือกษัตริย์มีบทบาทในการปกครองมากกว่ากษัตริย์ หรือรัฐบาลกลางซึ่งเป็นลักษณการปกครองที่มีอิทธิพลอย่างมากในยุโรปยุคกลาง และความมั่งคั่งของวัดในระบบเมนเนอร์วัดมีที่ดินจำนวนมากจึงต้องมอบให้ฆรวาสดูแลทำให้มีผู้ที่ต้องการที่ดินและต้องการความมั่งคั่งมาบวชเป็นพระเป็นเหตุให้ศาสนจักรเสื่อมลงในเวลาต่อมา

ประเทศอิตาลีและเยอรมัน เป็นดินแดนต้นกำเนิดของระบบฟิวดัล แต่ระบบฟิวดัลเจริญรุ่งเรืองและมีการพัฒนาอย่างเด่นชัดที่สุดในฝรั่งเศสช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9-12

แต่เดิม สังคมโรมัน มีประเพณีความสัมพันธ์ระหว่าง นายกับทาสหรือเจ้ากับข้า คือการที่สามัญชนหรือทาส ต้องการความคุ้มครองหรือ อุปการะจากผู้มีอำนาจ โดยมีพันธะที่จะต้องทำงานรับใช้หรือช่วยสู้รบ นอกจากนี้ยังมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับที่ดินคือการเช่าที่ดินทำกิน

ส่วนชนเผ่าเยอรมันมี ความสัมพันธ์ ระหว่างกับหัวหน้ากับลูกน้องที่มีอิทธิพลมากที่สุดในยุโรปขณะนั้นคือพวกแฟรงค์มีประเพณีอย่างหนึ่งที่เรียกว่าระบบสวามิภักดิ์ คือประเพณีที่ชายฉกรรจ์ทำสัตย์ปฏิญาณสาบานว่า จะสวามิภักดิ์ และซื่อตรงต่อหัวหน้าของตนทั้งในยามสงบและยามสงคราม

ประเพณีโรมันบังเอิญไปตรงกับประเพณีของพวกแฟรงค์ที่มีอยู่เดิมซึ่งเป็นการเน้นถึงการกระจายอำนาจจากหัวหน้าไปสู่นักรบเน้นถึงความสัมพันธ์ส่วนบุคคลของขุนนางในท้องถิ่น มากกว่ากษัตริย์ ลักษณะนี้พัฒนามาเป็นความสมบูรณ์แบบในระบบฟิวดัลของยุโรปยุคกลาง

ระบบฟิวดัลหมายถึง ระบบที่ว่าด้วยความสำคัญระหว่างเจ้า Lord กับข้า Vassalโดยเจ้าจะเป็นผู้มีสิทธิในการเป็นเจ้าของที่ดินและข้าจะได้รับมอบให้ถือกรรมสิทธิ์ที่ดิน ซึ่งที่ดินจะเป็นข้อผูกมัดและภาระหน้าที่ที่มีต่อกัน

ภาระหน้าที่ของข้าที่มีต่อเจ้า เช่น

-การเป็นทหารช่วยรบ ข้า หรือวัลซาล หรืออัศวินจะต้องเข้าไปประจำการในกองทัพเจ้า ปีละไม่เกิน 40 วัน เมื่อพ้นกำหนดแล้วเจ้าไม่อาจบังคับหรือเอาโทษกับข้าได้

-การให้ความช่วยเหลือทางเศรษฐกิจข้าจะเป็นผู้จ่ายเงินให้แก่เจ้า ไม่ได้กำหนดแน่นอน ขึ้นอยู่กับคำขอของเจ้าการจ่ายเงินช่วยเหลือจะมีอยู่ 3 แบบ คือ 1.การทำพิธีแต่งตั้งลูกชายคนโตเป็นอัศวิน2.การทำพิธีแต่งงานของลูกสาวคนโต 3.การจ่ายค่าไถ่ตัวเจ้าที่ถูกจับไป

-การให้คำปรึกษาแก่เจ้า ทุกครั้งที่มีหมายเรียกโดยเฉพาะเมื่อมีการพิจารณากรณีการล่วงละเมิดหน้าที่ของข้าตามระบบฟิวดัล

ในระบบฟิวดัลผู้ที่เป็นเจ้าของที่ดินโดยสมบูรณ์ ไม่ขึ้นอยู่กับใครคือ ซูเซอเรนหรือกษัตริย์ ซึ่งจะส่งมอบที่ดินให้แก่ ลอร์ดหรือขุนนางชั้นสูงไปดูแลโดยขุนนางจะต้องรักษาสัตย์สาบาน ถวายความจงรักภักดีต่อกษัตริย์และปฏิบัติตามพันธะที่ตกลงกันไว้ ซึ่งที่ดินที่ได้รับมอบนี้ วัลซาลขุนนางผู้น้อยจะเป็นผู้รับมอบ เพื่อไปทำผลประโยชน์ และแบ่งให้แก่เจ้า ส่วนอัศวินหรือซับวัลซาล เป็นขุนนางระดับต่ำถือกรรมสิทธิ์ที่ดินต่อจากขุนนางชั้นสูงอีกทอดหนึ่ง ชาวนาและทาสติดดิน เป็นสามัญชนที่หาเลี้ยงชีพจากที่ดินของกษัตริย์ขุนนางชั้นสูง และขุนนางผู้น้อยต่างๆอยู่ภายใต้ความคุ้มครองและอำนาจการปกครองจากบรรดาผู้ที่ถือกรรมสิทธิ์ที่ดินที่ตนเข้าไปทำนาทำไร่

ที่กล่าวข้างต้นจะแสดงให้เห็นว่าการปกครองในระบบฟิวดัลเป็นการกระจายอำนาจการปกครองจากส่วนกลางสู่ท้องถิ่นอำนาจของกษัตริย์ไปสู่ขุนนางท้องถิ่นตามแคว้นต่างๆเพราะเมื่อได้รับมอบที่ดินจากกษัตริย์แล้ว มักจะได้รับมอบหมายอำนาจการปกครองด้วยการปกครองที่กระจายอำนาจลดหลั่นกันตามลำดับขั้น จึงเป็นการปกครองที่มีประสิทธิภาพโดยเฉพาะที่ดินกว้างใหญ่ที่การปกครองส่วนกลางไม่ทั่วถึง แต่การปกครองลักษณะนี้ซูเซอเรน หรือกษัตริย์ ไม่ได้มีอำนาจการปกครองที่แท้จริง แต่จะขึ้นอยู่กับคฤหาสน์ Manor มีลอร์ดปกครองโดยตรงเป็นLord of the Manor มีอำนาจเด็ดขาดเหนือทุกชีวิตในคฤหาสน์ลอร์ดจะเป็นผู้วางกฎเกณฑ์สำหรับอาณาเขตการปกครองของตน กษัตริย์จะมีอำนาจเฉพาะที่ดินที่ขึ้นตรงต่อกษัตริย์เท่านั้น

คำว่า แมนเนอร์Manor หมายถึงบ้านหรือคฤหาสน์ หรือปราสาทซึ่งเป็นที่อยู่ของขุนนาง

ระบบแมนเนอร์หมายถึง ระบบเศรษฐกิจแบบพึ่งตนเอง โดยมีการเกษตรกรรมเป็นหลักในแต่ละแมนเนอร์จะประกอบไปด้วย

คฤหาสน์ เป็นที่อยู่ของขุนนางเจ้าของแมนเนอร์และครอบครัวมีขนาดใหญ่ ทำเลที่ตั้งอยู่ในที่ที่เหมาะสม สร้างด้วยไม้หรือหินอยางแข็งแรง มีคูน้ำล้อมปราสาทในยามสงครามผู้คนในแมนเนอร์จะมาหลบภัยอยู่บริเวณรอบปราสาท

หมู่บ้าน ประกอบด้วย วัด โบสถ์ บ้านเรือน ร้านช่างฝีมือตั้งอยู่บริเวณรอบนอกคูน้ำ ไกลออกไปเป็นที่อาศัยของชาวไร่ชาวนา ทาสติดดินโรงสีข้าว โรงทำขนมปัง โรงเหล้าองุ่น สภาพเศรษฐกิจจะเป็นแบบเลี้ยงตัวเองได้แต่ชาวนาชาวไร่ขาดความรู้ ทางด้านวิชาการ และเทคนิกทางการเกษตรทำให้ได้ผลผลิตน้อยเมื่อเปรียบกับจำนวนที่ดินและแรงงาน

นักบวช หรือพระ เป็นกลุ่มที่ปฏิบัติกิจกรรมทางศาสนาเนื่องจากวัดเป็นศูนย์กลางของชุมชน พระและนักบวชจึงมีบทบาทในการอบรมจิตใจ ส่งเสริมความเชื่อวัดมีที่ดินจำนวนมาก ซึ่งได้มากจากมีผู้บริจาคให้แก่วัดพระไม่สามารถซื้อขายที่ดินได้จึงมอบให้ฆราวาสไปถือครองทำประโยชน์ทำให้มีฆราวาสจำนวนมากที่ไม่ได้ศรัทธาในศาสนาแต่มาบวชเพื่อต้องการกอบโกยผลประโยชน์ ปัญหานี้เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ศาสนาคริสต์เสื่อมลงในที่สุด

ความเสื่อมของระบบฟิวดัล 

เริ่มมีมาตั้งแต่ ศตวรรษที่ 13เนื่องจากสาเหตุสำคัญหลายประการ

1.สงครามครูเสด ทำให้ขุนนางล้มตายจำนวนมาก กษัตริย์มีอำนาจเข้มแข็งขึ้นทำให้สามารถรวมดินแดนให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้และมีการเปลี่ยนอำนาจการศาลส่งศาลหลวงไปคุมศาลแมนเนอร์ และอำนาจขึ้นตรงต่อกษัตริย์เป็นการทำลายความสัมพันธ์ระหว่างเจ้ากับข้าในระบบแมนเนอร์

2.การขยายตัวทางการค้า เกิดเมืองใหม่ และมีความก้าวหน้าทางวิทยาการมีการประดิษฐ์คิดค้นกระสุดดินดำขึ้น ทำให้อัศวินเริ่มหมดความหมายไป

3.เกินโรคระบาด ชาวยุโรป 1 ใน4 เสียชีวิตจากกาฬโรคระบาดถือเป็นการสูญเสียครั้งร้ายแรงที่สุด 

รวบรวมและเรียบเรียงโดย : nana2694

ภาพจาก Google.com