ประยงค์ต้นเก่ากำลังให้ดอกเต็มต้น ประยงค์ไม้ไทย ที่หลายๆท่านชื่นชอบ แรกมองดูพุ่มทรงดูคล้ายต้นแก้ว แตกต่างกันที่ดอก ประยงค์ให้ดอกเป็นพวง ดอกมีขนาดเล็กสีเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆไม่รุนแรง กลิ่นอมเปรี้ยวระคนบางเบาในอากาศ ได้กลิ่นไประยะไกลหลายเมตร

                  ประยงค์ มักมีประดับสวนในบ้านที่นิยมไม้ไทยโบราณ ประยงค์มีราคาค่อนข้างสูง เพราะโตช้ามาก แม้ว่าจะดูคล้ายต้นแก้ว แต่ประยงค์เป็นไม้คนละวงศ์กับต้นแก้ว ในขณะนี่ต้นแก้วจัดอยู่ในวงศ์ส้ม ประยงค์จัดอยู่ในวงศ์กระท้อน หรือ มะฮอกกานี ตัวอย่างต้นไม้ในวงศ์นี้ได้แก่ ลองกอง  ลางสาดเป็นต้น 

                  ประยงค์ให้ดอกเป็นระยะตลอดปี แต่ละครั้งที่ให้ดอก ประยงค์จะให้ดอกสะพรั่งพร้อมกันเกือบตลอดทั้งต้น ทำนองเดียวกับดอกประดู่ ประยงค์มี 6 กลีบแต่ไม่บานเป็นเพียงตุ่มขนาดเล็กกลมๆเท่านั้น เมื่อดอกอ่อนมีสีเขียวแล้วค่อยเปลี่ยนเป็นสีเหลือง 

                    สีดอกสีเหลืองของประยงค์มีขนาดเล็กมาก ประมาณ 1 มิลลิเมตร แต่สวยงามที่ลักษณะการร้อยเรียงของช่อ

                       ประยงค์ มีประโยชน์หลายส่วน ดอกใช้ชงดื่มแบบน้ำชา แก้ไข พุพอง ดอกแห้งใช้อบให้กลิ่นหอม กับเสื้อผ้า แต่งกลิ่นชา

สำหรับท่านที่ชื่นชอบหรือสะสมไม้ไทยโบราณ "ประยงค์" เป็นไม้อีกชนิดที่ไม่ควรพลาดค่ะ

จบบันทึกด้วยกาพย์เห่เรือเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์ เห่ชมไม้

"เรือชายชมมิ่งไม้ ริมท่าไสวหลากหลายพรรณ

เพล็ดดอกออกแกมกัน ส่งกลิ่นเกลี้ยงเพียงกลิ่นสมร

ชมดวงพวงนางแย้ม บานแสล้มแย้มเกสร

คิดความยามบังอร แย้มโอษฐ์ยิ้มพริ้มพรายงาม

จำปาหนาแน่นเนื่อง คลี่กลีบเหลืองเรืองอร่าม

คิดคะนึงถึงนงราม ผิวเหลืองกว่าจำปาทอง

ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง

เหมือนอุบะนวลละออง เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

พุดจีบกลีบแสล้ม พิกุลแกมแซมสุกรม

หอมชวยรวยตามลม เหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ

สาวหยุดพุทธชาด บานเกลื่อนกลาดดาษดาไป

นึกน้องกรองมาไลย วางให้พี่ข้างที่นอน

พิกุลบุนนาคบาน กลิ่นหอมหวานซ่านขจร

แม้นนุชสุดสายสมร เห็นจะวอนอ้อนพี่ชาย

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตราตรู

มะลิวัลย์พันจิกจวง ดอกเป็นพวงร่วงเรณู

หอมมาน่าเอ็นดู ชูชื่นจิตต์คิดวนิดา

ลำดวนหวนหอมตระหลบ กลิ่นอายอบสบนาสา

นึกถวิลกลิ่นบุหงา รำไปเจ้าเศร้าถึงนาง

รวยรินกลิ่นรำเพย คิดพี่เชยเคยกลิ่นปราง

นั่งแนบแอบเอวบาง ห่อนแหห่างว่างเว้นวัน

ชมดวงพวงมาลี ศรีเสาวภาคย์หลากหลายพรรณ

ประยงค์
ประยงค์เป็นไม้พุ่มยืนต้นขนาดย่อม มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า

Aglaia odorata Lonr อยู่ในวงศ์ Meliaceae ลำต้นสูงไม่เกิน 5 เมตร ทรงพุ่มทึบงดงาม มองเผิน ๆ คล้ายต้นแก้ว แต่ใบประยงค์เป็นใบรวมมีใบย่อย 5 ใบ อยู่บนก้านใบเดียว ( บางใบอาจมีใบย่อยเพียง 3 ใบ ) แต่ละใบยาวราว 5 เซนติเมตร รวมทั้งก้านใบยาวประมาณ 12 เซนติเมตร ใบเรียงหัวท้ายป่องกลาง ขอบใบเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย ไม่แบนราบเสียทีเดียว

ดอกเป็นช่อสั้น ๆ ยาวราว 5 เซนติเมตร ออกตามซอกใบ แต่ละช่อประกอบด้วยดอกเล็ก ๆ มากกว่า 10 ดอก แต่ละดอกรูปร่างกลมเล็กคล้ายไข่ปลา สีเหลือง มีกลีบดอกสีเหลือง 5 กลีบ กลีบรองกลีบสีเขียว 5 กลีบเช่นกัน เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ผลรูปร่างกลมลี ขนาด 1.0-1.2 เซนติเมตร

ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของประยงค์อยู่แถบใต้ของประเทศจีน และแถบอินโดจีน คงเข้ามาประเทศไทยนานมากแล้ว เพราะปรากฏในวรรณคดีไทยสมัยอยุธยา เช่น ลิลิตพระลอ ซึ่งเชื่อว่าแต่งในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ พ.ศ. 2416 อธิบายคำว่าประยงค์ว่า

“ ประยงค์ : เป็นชื่อต้นไม้อย่างย่อมอย่างหนึ่ง ใบคล้ายใบแก้ว มีดอก เป็นชาติไม้ป่า ”

คำบรรยายนี้ทำให้สันนิษฐานว่าประยงค์มาจากป่า ซื่งในประเทศไทยมีประยงค์ป่าเป็นพืชดั้งเดิมอยู่ด้วย ความแตกต่างอยู่ที่ประยงค์ป่ามีใบย่อย 3 ใบ อยู่บนก้านใบ ส่วนประยงค์ ( บ้าน ) มี 5 ใบย่อย

ในประเทศไทยเรียกประยงค์ว่าประยงค์ ประยงค์บ้าน ( ภาคกลาง ) พยง ขะยม ขะยงค์ ( ภาคเหนือ) หอมไกล ( ภาคใต้ )

ประยงค์ชอบที่แห้งและกลางแจ้ง ออกดอกเป็นช่วง ๆ ตลอดปี ดอกมีกลิ่นหอมแรง และลอยไปไกล และแม้ดอกแห้งก็ยังมีกลิ่นหอมเช่นเดียวกับมะลิหรือพิกุล

ประโยชน์ของประยงค์
ประยงค์เป็นสมุนไพรที่แพทย์พื้นบ้านชาวไทยรู้จักดีมานาน เพราะใช้ประโยชน์ได้หลายส่วน เช่น
ดอกแห้ง : กลิ่นหอม รสขม เฝื่อน เร่งการคลอด แก้เมาค้าง ฟอกปอด ทำให้หูตาสว่าง แก้ร้อน ดับกระหาย แก้อึดอัดแน่นหน้าอก ไอ วิงเวียนศีรษะ ช่วยให้จิตใจปลอดโปร่ง
ใบและก้าน : รสเผื่อน แก้แผลบวมฟกซ้ำ ฝีมีหนอง
ราก : รสเย็นเผื่อน ทำให้อาเจียน

สรรพคุณของประยงค์

1. ในประเทศฟิลิปปินส์ จะใช้รากและใบนำมาต้มเป็นยาบำรุงร่างกาย (รากและใบ)
2. ช่วยทำให้เจริญอาหาร แก้ผอมแห้งแรงน้อย (ราก)ดอกมีรสเฝื่อนขมเล็กน้อย ช่วยแก้อาการวิงเวียนศีรษะ ทำให้หูตาสว่าง จิตใจปลอดโปร่ง แก้อาการเมาค้าง (ดอก)รากมีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้ (ราก)
3. ดอกมีสรรพคุณช่วยดับร้อน แก้อาการกระหายน้ำ (ดอก)ยาชงจากดอกใช้ดื่มแบบน้ำชาจะเป็นยาเย็น สรรพคุณเป็นยาแก้ไข้ พุพอง (ดอก)
4. ช่วยแก้อาการไอ (ดอก) แก้ไอหืด (ดอก)
5. รากมีสรรพคุณช่วยแก้เลือด แก้กำเดา (ราก)
6. รากมีรสเฝื่อนเย็น ใช้กินเป็นยาทำให้อาเจียน (ราก)
7. ช่วยแก้อาเจียนเป็นเลือด (ราก)
8. ใช้เป็นยากวาดเด็ก แก้เสมหะด่าง (ดอก)
9. ช่วยลดอาการอึดอัดแน่นหน้าอก (ดอก)
10. ช่วยฟอกปอด (ดอก)
11. รากและใบ ใช้แก้โรคที่เกี่ยวกับทรวงอก อาการชัก และแก้ไข้ (รากและใบ)
12. ช่วยแก้ลมจุกเสียด (ดอก)
13. ช่วยแก้ริดสีดวงในท้อง (ดอก)
14. ช่วยรักษากามโรค (ใบ)
15. ใบใช้เป็นยาสำหรับสตรีที่มีประจำเดือนมากผิดปกติ (ใบ)
16. ช่วยเร่งการคลอด (ดอก)
17. ก้านและใบมีรสเฝื่อน ใช้เป็นยาพอกแก้แผลบวมฟกช้ำ จากการหกล้มหรือถูกกระทบกระแทก และช่วยรักษาแผลฝีหนองทั้งหลาย (ใบ,ก้าน)
18. รากใช้เป็นยาถอนพิษเบื่อ ยาเมา (ราก)
19. ช่วยแก้อัมพาต (ดอก)

หมายเหตุ : การใช้ตาม [4] ดอก ก้าน และใบ ให้ใช้แบบแห้ง 3-10 กรัม นำมาต้มกับน้ำดื่ม หากนำมาใช้ภายนอก ให้นำมาเคี่ยวให้ข้น แล้วนำมาใช้ทาแผลบวมฟกช้ำ ส่วนวิธีการเก็บช่อดอกและใบให้เก็บในช่วงฤดูร้อนตอนออกดอก แล้วนำมาตากให้แห้ง แยกเก็บไว้ใช้

ในประยงค์มีสารออกฤทธิ์หลายชนิด เช่น สารกลุ่ม Cyclopentabenzofuran ซึ่งเป็นอนุพันธ์ของสาร Rocaglamide, Odorine, Aglain, Lignanes และ Triterpenes สารเหล่านี้มีฤทธิ์ในการกำจัดแมลงวันผลไม้ได้ สารสกัดด้วยน้ำจากกิ่งอ่อนยับยั้งการเจริญเติบโตของผักโขมและหญ้าข้าวนกได้ ชาวโอรังอัสลีในรัฐเประ ประเทศมาเลเซียนำดอกไปแช่น้ำใช้ลดไข้

Create Date : 04 กันยายน 2557
Last Update : 15 กันยายน 2557 20:50:25 น.		0 comments
Counter : 7770 Pageviews.
Share Tweet