ประวัติความเป็นมาของ ‘บ้านป่องนัก’ เริ่มจาก คำว่า ‘ป่องนัก’ เป็นภาษาคำเมือง มีความหมายว่าบ้านที่มีช่องหน้าต่างจำนวนมาก

โดยบ้านป่องนักเป็นอาคารที่สร้างขึ้นเมื่อปี 2468 เป็นสถาปัตยกรรมยุโรปแบบคลาสสิคสมัยกรีก ราวศตวรรษที่ 13 ผสมผสานกับสถาปัตยกรรมแบบไทย ลักษณะหน้าต่างแบบแป้นเกล็ด จำนวน 250 บาน ช่องหน้าต่างจำนวน 469 ช่อง หลังคาทรงพีระมิด ใช้เป็นพลับพลาที่ประทับของรัชกาลที่7 ในการเสด็จพระราชดำเนินมณฑลพายัพ ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2469

ต่อมาในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2501 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรภาคเหนือ ก็ได้มช้เป็นที่ประทับเช่นกัน และหลังจากนั้นได้ปรับใช้เป็นกองบัญชาการมณฑลทหารบกที่ 7 จนถึงปี พ.ศ. 2513 และในปัจจุบันได้ปรับใช้เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์มณฑลทหารบกที่ 32 ค่ายสรุศกดิ์มนตรี จังหวัดลำปาง

ซึ่งในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ จะบอกเล่าเรื่องราวและฟื้นความทรงจำเกี่ยวกับความสัมพันธ์ด้านต่างๆ ระหว่างพระมหากษัตริย์ กองกำลังทหารกับประชาชนในมณฑลพายัพ ภาคเหนือ และจังหวัดลำปาง

โดยก่อนที่จะเข้าเยี่ยมชม ขอแนะนำให้เข้าสักการะ อนุสาวรีย์จอมพลและมหาอำมาตย์เอกเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี ซึ่งท่านเป็นผู้ก่อตั้ง ค่ายสุรศักดิ์มนตรี แห่งนี้

ซึ่งที่มาของ “ค่ายสุรศักดิ์มนตรี" สืบเนื่องมาจาก ประมาณปี พ.ศ. 2445 พวกเงี้ยวมณฑลพายัพได้ก่อการกบฏขึ้นที่เมืองแพร่ และลุกลามไปถึงนครลำปาง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ ให้ พลตรีเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (ยศในขณะนั้น) เป็นแม่ทัพไปปราบปราม เมื่อได้ปราบปรามเงี้ยวจนสงบเรียบร้อยแล้ว พลตรีเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี พิจารณาเห็นควรให้มีกองทหารตั้งที่นครลำปาง เพื่อป้องกันไม่ให้มีเหตุเกิดขึ้นอีก จึงได้กราบบังคมทูลเรื่องนี้ให้ทรงทราบ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีพระบรมราชานุญาตให้จัดตั้งกองทหารขึ้นที่จังหวัดลำปางเป็นครั้งแรก และพระราชทานนามค่ายทหารนี้ว่า "ค่ายสุรศักดิ์มนตรี"

ให้ประชมชนผู้เข้าขมได้มีโอกาสเข้าชมส่วนต่างๆ ที่บ่งเล่าถึงประวัติศาสตร์ต่างๆ เช่น ภาพถ่ายสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ตรวจราชการมณฑลพายัพ ภาพถ่ายการสัมปทานป่าไม้ของบริษัทต่างๆ ที่เข้ามาขออนุญาตการทำไม้ ภาพถ่ายกองทัพกรุงสยามเดินทัพขึ้นมาปราบปรามกบฏฮ่อและเงี้ยว โดยการนำของจอมพลและมหาอำมาตย์เอกเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี ภาพถ่ายการขุดอุโมงค์ขุนตาน ภาพถ่ายการสร้างทางลำปาง-เชียงราย ภาพถ่ายการสร้างสะพานรัษฎาภิเศก และการรบในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 อีกด้วย

อ่านบทความต่อ ที่นี่