ปฏิเสธไม่ได้จริง ๆ ว่าปัจจุบันไม่ว่าจะมองไปที่วงการไหน คำว่าจรรยาบรรณก็มักจะปรากฏให้เห็นได้บ่อยครั้ง เนื่องจากจรรยาบรรณมีส่วนสำคัญที่ทำให้องค์กรหรือสถาบันทางวิชาชีพต่าง ๆ มีความน่าเชื่อถือ เป็นหลักปฏิบัติที่ยึดถือร่วมกัน หากใครฝ่าฝืน ก็ย่อมต้องได้รับบทลงโทษ เพราะทำให้ความน่าเชื่อถือของสถาบันหรือสมาคมดังกล่าวได้รับความเสียหาย

สภาวิชาชีพบัญชีก็เช่นกันค่ะ ทางสภาฯได้ทำการกำหนด Code of Ethics หรือจรรยาบรรณของผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีขึ้นมา ซึ่งผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีทุกคนจะต้องยึดถืออย่างเคร่งครัด จรรยาบรรณนี้ได้มีการปรับปรุงครั้งสุดท้ายเมื่อปี พ.ศ. 2561 เพื่อให้ทันสมัยและง่ายต่อการจดจำมากขึ้น พร้อมทั้งเพิ่มในส่วนของการนำไปปฏิบัติให้ผู้ประกอบวิชาชีพสามารถเข้าใจได้ง่ายขึ้นอีกด้วย

ในตอนนี้ เราจะมาดูกันว่า หลักการพื้นฐานของจรรยาบรรณมีอะไรบ้าง โดยอ้างอิงจากข้อบังคับของสภาวิชาชีพบัญชี ว่าด้วยจรรยาบรรณของผู้ประกอบวิชาชีพบัญชี พ.ศ. 2561

หลักการพื้นฐานจรรยาบรรณ

1. ความซื่อสัตย์สุจริต

ประพฤติตนอย่างตรงไปตรงมา จริงใจในความสัมพันธ์ทั้งมวล ทั้งทางวิชาชีพและทางธุรกิจ

ผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีจะต้องมีความซื่อสัตย์สุจริต ไม่ปิดบังซ่อนเร้นสิ่งที่เจอเพื่อปกป้องผลประโยชน์ส่วนตนหรือด้วยเหตุผลใด ๆ ก็ตาม

2. ความเที่ยงธรรมและความเป็นอิสระ

ไม่ยอมให้อคติ ความขัดแย้งทางผลประโยชน์ หรืออิทธิพลอันเกินควรของบุคคลอื่น มาลบล้างการใช้ดุลยพินิจทางวิชาชีพหรือทางธุรกิจ

สำหรับผู้ประกอบวิชาชีพที่ให้บริการสาธารณะ ซึ่งเป็นผู้ให้บริการงานให้ความเชื่อมั่น ต้องมีความเป็นอิสระจากลูกค้า ประกอบด้วย ความเป็นอิสระทางจิตใจ และความเป็นอิสระเชิงประจักษ์ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อให้ผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีที่ให้บริการสามารถแสดงข้อสรุป และแสดงให้บุคคลภายนอกเห็นว่า ตนได้ข้อสรุปโดยปราศจากความลำเอียง ความขัดแย้งทางผลประโยชน์ หรืออิทธิพลอันเกินควรของบุคคลอื่น

สำหรับผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีในหน่วยงานธุรกิจ ก็ต้องคำนึงถึงความเป็นอิสระในการปฏิบัติงานตามหลักการพื้นฐานนี้ด้วย

ความอิสระและความเที่ยงธรรมหมายความว่าผู้ประกอบวิชาชีพสามารถปฏิบัติงานได้โดยไม่เกิดความลำเอียง รักษาไว้ซึ่งความยุติธรรม มาจากการใช้ดุลยพินิจทางวิชาชีพหรือธุรกิจได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้ ตัวข้อบังคับได้แบ่งความเที่ยงธรรมและความเป็นอิสระเป็นสองส่วน คือส่วนของผู้ประกอบวิชาชีพที่ให้บริการสาธารณะ เช่น เหล่าAuditor ใน Audit firm หรือนักทำบัญชีจากบริษัทที่รับ outsource ทำบัญชี และส่วนผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีในหน่วยงานธุรกิจ เช่น พนักงานบัญชีในบริษัทต่าง ๆ CFO, Accounting manager ก็ต้องคำนึงถึงความเป็นอิสระในการปฏิบัติงานเช่นกัน ไม่ใช่ว่าทาง CEO สั่งมาว่าให้ลงบัญชีแบบนี้แล้วเราจะทำตามได้เลย ต้องดูความเหมาะสมและถูกต้องด้วย

3. ความรู้ ความสามารถ ความเอาใจใส่ การรักษามาตรฐานในการปฏิบัติงาน

คือการรักษาไว้ซึ่งความรู้ ความสามารถ และความชำนาญทางวิชาชีพในระดับที่รับรองได้ว่า ลูกค้าหรือผู้ว่าจ้างได้รับบริการทางวิชาชีพที่ถึงพร้อมด้วยวิวัฒนาการล่าสุดในวิธีการ หรือเทคนิคการปฏิบัติงาน หรือตามกฏหมาย และปฏิบัติหน้าที่ด้วยความเอาใจใส่ ให้เป็นไปตามมาตรฐานวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง

ใครบอกว่าไม่รู้ไม่ผิด สำหรับวิชาชีพนี้ไม่ได้นะคะ ไม่อย่างนั้นคุณจะผิดจรรยาบรรณ เพราะทางสภาได้กำหนดข้อบังคับนี้ไว้ว่า เหล่าผู้ประกอบวิชาชีพทางบัญชีจะต้องมีความรู้ความสามารถที่เพียงพอ และยังไม่พอ หลังจากที่ได้ความรุ้ความสามารถถึงระดับแล้ว ยังต้องคอยหมั่นรักษาระดับความรู้ความสามารถเอาไว้ให้ได้ และใส่ใจในการทำงาน ระมัดระวังให้ถึงที่สุด เพื่อให้งานที่ออกมาเป็นไปตามมาตรฐานและกฏหมายที่เกี่ยวข้อง แค่ได้อ่านก็ปาดเหงื่อแล้วล่ะค่ะ

4. การรักษาความลับ

ให้ความสำคัญกับความลับของข้อมูลที่ได้มาจากความสัมพันธ์ทางวิชาชีพและธุรกิจ ดังนั้น จึงไม่พึงเปิดเผยข้อมูลดังกล่าวให้กับบุคคลที่สาม โดยไม่ได้รับการอนุมัติจากผู้มีอำนาจอย่างถูกต้อง และเฉพาะเจาะจง เว้นแต่เป็นการเปิดเผยตามสิทธิทางกฏหมายหรือสิทธิทางวิชาชีพ หรือเป็นหน้าที่ที่ต้องเปิดเผย หรือไม่นำข้อมูลดังกล่าวไปใช้เพื่อประโยชน์ส่วนตนหรือเพื่อบุคคลที่สาม

เนื่องจากผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีมีโอกาสเข้าถึงข้อมูลอันเป็นความลับของลูกค้า เพราะกฏหมายเขียนไว้ว่าเราขอข้อมูลอะไรบริษัทจะต้องให้ ไม่อย่างนั้นเราก็ทำงานกันได้ไม่เต็มที่ แต่ความลับเหล่านั้นถ้าเราเอาไปเผยแพร่ต่อไม่ว่าจะกับครอบครัวที่ใกล้ชิด หรือกับใครก็ตาม แล้วเรื่องแดงขึ้นมา ไม่เพียงจะสูญเสียความไว้วางใจที่ลูกค้ามอบให้ แต่ยังเป็นความเสื่อมเสียความน่าเชื่อถือของกลุ่มวิชาชีพโดยรวมด้วย ดังนั้นเราต้องเป็นคนฟังหูไว้หูให้ได้นะคะ อย่าเอาความลับที่ได้รู้มาจากการทำงานไปเพร่งพรายเด็ดขาด ความลับเหล่านี้ไม่ว่าจะเป็นสูตรการผลิต ข้อมูลทางการเงินต่าง ๆ 

5. พฤติกรรมทางวิชาชีพ

ปฏิบัติตามกฏหมายและข้อบังคับที่เกี่ยวข้อง และหลีกเลี่ยงการกระทำใด ๆ ที่อาจทำให้เกิดความเสื่อมเสียแห่งเกียรติศักดิ์แห่งวิชาชีพบัญชี

กรณีที่จะถือเป็นการประพฤติผิดจรรยารรรณอันจะนำมาซึ่งความเสื่อมเสียเกียรติศักดิ์แห่งวิชาชีพบัญชี มีดังต่อไปนี้

(1) ฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพบัญชีตามข้อบังคับนี้ และเป็นการกระทำโดยจงใจหรือประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง

(2) เคยถูกลงโทษโดยคำสั่งถึงที่สุดเนื่องจากประพฤติผิดจรรยาบรรณตามมาตรา 49 แห่งพรบ.วิชาชีพบัญชีพ.ศ. 2547 แต่ยังประพฤติซ้ำ หรือไม่หลาบจำ หรือไม่มีความเกรงกลัวต่อการประพฤติผิดจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพบัญชี

(3) กระทำความผิดในการประกอบวิชาชีพบัญชีตามประมวลกฏหมายอาญามาตรา 269 โดยคำพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุก

(4) กรณีอื่นที่คณะกรรมการจรรยาบรรณเห็นว่าเป็นการประพฤติผิดจรรยาบรรณอันจะนำมาซึ่งความเสื่อมเสียเกียรติศักดิ์แห่งวิชาชีพบัญชี

ข้อนี้พูดง่าย ๆ ก็คือการทำตัวดี ๆ อยู่ในร่องในรอยนั่นแหล่ะค่ะ อะไรที่เขาห้ามก็อย่าไปหาทำ (เช่น รับเซ็นงบมือปืน)

6. ความโปร่งใส

แสดงภาพลักษณ์ให้เห็นถึงการปฏิบัติงานตามกฏหมาย ข้อบังคับ ระเบียบต่าง ๆ และมาตรฐานวิชาชีพที่กำหนดไว้ และไม่ปกปิดข้อเท็จจริง หรือบิดเบือนความจริงอันเป็นสาระสำคัญ ซึ่งสามารถติดตามตรวจสอบได้

ผู้ประกอบวิชาชีพบัญชีจะต้องแสดงให้คนภายนอกเห็นว่าเราทำงานด้วยความโปร่งใส ถึงแม้ว่าเราจะต้องรักษาความลับของลูกค้า แต่กระบวนการทำงานของเราจะต้องตรวจสอบได้เสมอนะคะ ถ้าเป็น Scale เล็ก ๆ ก็เช่น ในมุมของ External Audit การ Link สูตรใน Workdone เสมอ อย่า Paste Value เพราะคนอื่นๆ เขาจะไม่ทราบว่าเราเอาเลขมาจากไหน หรือถ้าเราอ้างอิงเอกสารอะไรของลูกค้า ก็ควรใส่เลข Ref ไว้ให้ชัดเจน เวลาคนอื่นมาดูไม่ว่าจะเป็น Manager ของจ็อบนั้น หรือน้องที่จะมาทำต่อจากเราปีหน้า หรือเจ้าหน้าที่กลต.ที่มาตรวจสอบ Workdone เขาก็สามารถค้นเจอข้อมูลของเราได้อย่างง่ายดาย

สำหรับตอนนี้เราก็ได้เรียนรู้เกี่ยวกับหลักการพื้นฐานของจรรยาบรรณไปแล้ว ตอนหน้าเราจะมาคุยกันเกี่ยวกับหมวดที่ 3 ในข้อบังคับตัวนี้ที่ว่าด้วยการนำหลักการพื้นฐานไปปฏิบัติค่ะ

หวังว่าสรุปกฏหมายตัวนี้จะมีประโยชน์ไม่มากก็น้อย ขอบคุณผู้อ่านทุกคนนะคะ