การเจริญธรรมสัมมาปฏิบัติเพื่อประโยชน์สุขในปัจจุบันและอนาคต
Wednesday,December 21, 2016
8:11 AM
---> อัตถะหรือ อรรถ ๓ (ประโยชน์, ผลที่มุ่งหมาย, จุดหมาย, ความหมาย)
๑. ทิฏฐธัมมิกัตถะ (ประโยชน์ปัจจุบัน, ประโยชน์ในโลกนี้, ประโยชน์ขั้นต้น)
๒. สัมปรายิกัตถะ (ประโยชน์เบื้องหน้า, ประโยชน์ในภพหน้า, ประโยชน์ขั้นสูงขึ้นไป)
๓. ปรมัตถะ (ประโยชน์สูงสุด, จุดหมายสูงสุดคือ พระนิพพาน)
อัตถะ ๓ หมวดนี้ ในพระสูตรทั่วไปมักแสดงเฉพาะข้อ ๑ และข้อ ๒ โดยให้ข้อ ๒มีความหมายครอบคลุมถึงข้อ ๓ ด้วย (เช่น ขุ.อิติ.๒๕/๒๐๑/๒๔๒; อธิบายใน อิติ.อ.๙๒) บางแห่งก็กล่าวถึงปรมัตถะไว้ต่างหากโดยเฉพาะ (เช่น ขุ.สุ.๒๕/๒๙๖/๓๓๘; ๓๑๓/๒๖๖; ขุ.อป. ๓๓/๑๖๕/๓๔๓)
ดูทิฏฐธัมมิกัตถสังวัตตนิกธรรม ๔, สัมปรายิกัตถสังวัตตนิกธรรม ๔ ด้วย.
Nd1169, 178, 357; Nd226.
ขุ.ม.๒๙/๒๙๒/๒๐๕; ๓๒๐/๒๑๗; ๗๒๗/๔๓๒; ขุ.จู.๓๐/๖๗๓/๓๓๓.
---> ทิฏฐธัมมิกัตถสังวัตตนิกธรรม ๔(ธรรมที่เป็นไปเพื่อประโยชน์ในปัจจุบัน, หลักธรรมอันอำนวยประโยชน์สุขขั้นต้น)
๑. อุฏฐานสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยความหมั่น คือขยันหมั่นเพียรในการปฏิบัติหน้าที่การงานประกอบอาชีพอันสุจริต มีความชำนาญรู้จักใช้ปัญญาสอดส่อง ตรวจตรา หาอุบายวิธี สามารถจัดดำเนินการให้ได้ผลดี)
๒. อารักขสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยการรักษา คือ รู้จักคุ้มครองเก็บรักษาโภคทรัพย์และผลงานอันตนได้ทำไว้ด้วยความขยันหมั่นเพียร โดยชอบธรรม ด้วยกำลังงานของตนไม่ให้เป็นอันตรายหรือเสื่อมเสีย)
๓. กัลยาณมิตตตา (คบคนดีเป็นมิตร คือ รู้จักกำหนดบุคคลในถิ่นที่อาศัยเลือกเสวนาสำเหนียกศึกษาเยี่ยงอย่างท่านผู้ทรงคุณมีศรัทธา ศีล จาคะ ปัญญา)
๔. สมชีวิตา (มีความเป็นอยู่เหมาะสม คือรู้จักกำหนดรายได้และรายจ่ายเลี้ยงชีวิตแต่พอดี มิให้ฝืดเคืองหรือฟูมฟายให้รายได้เหนือรายจ่าย มีประหยัดเก็บไว้)
ธรรมหมวดนี้เรียกกันสั้นๆว่า ทิฏฐธัมมิกัตถะ หรือเรียกติดปากอย่างไทยๆ ว่า ทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ (อัตถะแปลว่า ประโยชน์ จึงมีประโยชน์ซ้ำซ้อนกันสองคำ)
A.IV.281.
องฺ.อฏฺฐก.๒๓/๑๔๔/๒๘๙.
---> สัมปรายิกัตถสังวัตตนิกธรรม ๔ (ธรรมที่เป็นไปเพื่อประโยชน์เบื้องหน้า,
ธรรมเป็นเหตุให้สมหมาย, หลักธรรมอันอำนวยประโยชน์สุขขั้นสูงขึ้นไป)
๑. สัทธาสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยศรัทธา)
๒. สีลสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยศีล)
๓. จาคสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยการเสียสละ)
๔. ปัญญาสัมปทา (ถึงพร้อมด้วยปัญญา)
ธรรมหมวดนี้เรียกกันสั้นๆ ว่า สัมปรายิกัตถะ หรือเรียกติดปากอย่างไทยๆ ว่าสัมปรายิกัตถประโยชน์ (อัตถะ ก็แปลว่า ประโยชน์ จึงเป็นคำซ้ำซ้อนกัน)
A.IV.284.
องฺ.อฏฺฐก.๒๓/๑๔๔/๒๙๒.
Cr. พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม รวบรวมและเรียบเรียงโดย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
ผู้ติดตามบล็อก : 1 คน [
