ความรู้สึกสุขและทุกข์นั้น เกิดจากการปรุงแต่งจิตใจของเรา โดยความสุขเกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งที่เป็นไปตามความคาดหวังหรือที่เรียกกันสั้นๆ ว่า “สมหวังดังใจหมาย”ส่วนความทุกข์เกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งที่ไม่ได้เป็นไปตามที่คาดหวังหรือที่เรียกกันสั้นๆ ว่า “ไม่ได้ดั่งใจ” จุดที่น่าสังเกตุคือ ทั้งสองอย่างเกิดจาก “ความคาดหวัง” ในจิตใจของเราที่ตัวเราเองอาจจะไม่ทันได้สังเกตุ

ดังนั้นต้นเหตุของความทุกข์และสุขมาจาก “ความคาดหวัง” จริงหรือ? หลายท่านอาจมีความเห็นแย้งในใจตอนนี้ถ้าอย่างนั้นเราลองมาพิจารณาจากตัวอย่างของกรณีนี้กันดีกว่า

เอได้รับข่าวจากครอบครัวว่า คุณแม่ป่วยเป็นมะเร็งตับอ่อนระยะสุดท้ายหมอคาดว่าจะมีชีวิตอยู่อีกได้ไม่นาน เอเสียใจมากได้แต่ถามสิ่งศักดิ์สิทธิ์ว่าทำไมความทุกข์นี้ถึงต้องมาเกิดกับครอบครัวของเธอด้วยทั้งๆ ที่ครอบครัวของเธอก็เป็นคนดี หมั่นทำบุญทำทานมาโดยตลอด... เธอกำลังทุกข์ใจอย่างมาก

เธอและครอบครัวพยายามค้นหาทุกวิถีทางเพื่อจะรักษาแม่ของเธอหรืออย่างน้อยๆ ได้ยื้อชีวิตของแม่เธอไว้ให้นานที่สุดแต่ดูเหมือนเวลาเริ่มนับถอยหลังไปทุกที อาการของแม่เริ่มทรุดลง เอสังเกตุว่าเกิดจากกำลังใจที่จะสู้ต่อของแม่เธอลดลงเธอจึงได้สติ เลิกคิดโทษสิ่งต่างๆ เลิกทุกข์ และพยายามทำทุกวันให้มีความสุขที่สุด

แต่แล้วแม่ของเออาการทรุดหนักลงจนต้องนอน รพ. เพราะกินไม่ได้ และนอนไม่หลับจากความเจ็บปวดที่มะเร็งได้แพร่กระจายไปสู่ส่วนอื่นของร่างกายแล้วเอได้เห็นท่าทางที่ทุกข์ทรมานของแม่ ทำให้เธอนึกในใจว่าการที่เธออยากยื้อชีวิตแม่ต่อนั้น เพื่อตัวเธอ หรือเพื่อแม่กันแน่...เธอเริ่มไม่แน่ใจ

จนมาวันหนึ่งหลังจากที่เธอเรียนเสร็จเธอได้รับข่าวจากพี่ชายว่า แม่อาการทรุดลงอีก ทีมแพทย์บอกว่าน่าจะไม่พ้นคืนนี้เธอตัดสินใจเดินทางไปหาแม่ทันทีในคืนนั้นแต่ระหว่างทางมีอุบัติเหตุรถขนข้าวโพดเสียหลัก ทำให้ขวางเส้นทางจราจรทั้งหมดเธอจึงขอให้พี่ชายวางโทรศัพท์ข้างๆ หูแม่ แล้วพยายามพูดเพื่อให้แม่ไปสบายแต่แม่ของเธอกลับพยายามลืมตาขึ้นมาอีกพี่ชายถึงกับร่ำไห้พร้อมบอกว่าแม่คงรอเธออยู่ เอจึงพยายามเดินทางไปถึงที่ รพ. ให้ไวที่สุด

เอ มาถึง รพ.พร้อมกับภาพที่เธอไม่อาจลืมได้ สายตาของแม่ที่เหมือนจะไม่มีสติอยู่แล้วมองมาที่เธอ ด้วยลมหายใจรวยริน อยู่บนเตียงกับสายระโยงระยางจากเครื่องมือแพทย์ต่างๆเสียงสะอื้นจากคนในห้องปะปนกับเสียงเครื่องวัดอัตราการเต้นของหัวใจบรรยากาศชวนโศกเศร้า เอสวมกอดแม่ พร้อมประนมมือกราบแทบเท้าของแม่ ที่เย็นเฉียบ แม่ที่อยู่ตรงหน้าเธอไม่สามารถตอบสนองอะไรได้แล้วพยาบาลบอกให้เธอเอานิ้วปิดตาแม่ไว้ เอสวดมนต์ข้างๆ หูแม่ จนลมหายใจของแม่เริ่มหยุด เอทำท่าจะร้องไห้แต่แม่ของเธอกลับฮึดหายใจและพยายามลืมตาขึ้นมาอีกเอจึงได้สติว่าไม่ควรทำให้แม่เป็นห่วง เธอสวดมนต์และปิดตาแม่เธอไว้จนสิ้นลมหายใจสุดท้าย

ความรู้สึกของเอในตอนนั้นเธอรู้สึกทุกข์ เพราะการจากไปของบุคคลอันเป็นที่รัก แต่ในขณะเดียวกัน เธอก็รู้สึกโล่งใจที่แม่ของเขาไม่ต้องทนทุกข์จากความเจ็บปวดอีกต่อไป จากเหตุการณ์ครั้งนั้นของเอทำให้เธอได้เรียนรู้ว่า เหตุการณ์เดียวกัน แต่อาจจะรู้สึกสุข หรือทุกข์ ก็ได้ เธอจึงรู้สึกปรกติค่อนไปทางสุขใจเล็กๆ แม้จะอยู่ในงานศพของแม่เธอซึ่งบางคนก็ไม่เข้าใจเธอว่าทำไมถึงไม่ทำหน้าเศร้า อาลัยอาวรณ์ อย่างที่ “ใครๆ”เขาทำกัน ถึงกับตำหนิว่า “อย่ายิ้ม ทำหน้าให้มันเศร้าหน่อย” เอรับฟังและเข้าใจในเหตุผลของพวกเขาแต่เธอมีเหตุผลที่ทำให้แสดงออกเช่นนั้น เพราะอยากให้ทุกคนรู้สึกว่า

“เธอเข้าใจในสิ่งที่เกิดขึ้นโปรดอย่าได้เป็นกังวล เธอจะยังคงเข้มแข็ง และจะใช้ชีวิตต่อไปอย่างดีที่สุด”

จากกรณีข้างต้นจะสังเกตุได้ว่า เริ่มแรกนั้น เอ เป็นทุกข์เพราะไม่อยากให้แม่เป็นมะเร็ง และผิดหวังที่บุญต่างๆไม่สามารถช่วยแม่เธอได้ เพราะเอคาดหวังว่าผลบุญจะทำให้เธอพบเจอแต่สิ่งดีๆแต่สุดท้าย เอก็เป็นสุขเพราะ เอเข้าใจในธรรมชาติของทุกสิ่งที่เป็นไปมองในสิ่งที่มันเป็น

ดังนั้นหากมีเหตุการณ์ใดๆเกิดขึ้นกับตัวเรา ให้เราหยุดคิดสักนิด และพิจารณาสักหน่อยเมื่อเราเข้าใจในสิ่งที่เกิดขึ้น ว่ามันเป็นเรื่องธรรมดาและเป็นธรรมชาติของสิ่งต่างๆ ทุกสิ่งนั้น เกิดมา ตั้งอยู่ ดับไปไม่เว้นแม้แต่ตัวเรา

อดีตที่ผ่านมาเราแก้ไขอะไรไม่ได้ และอย่าได้คาดหวังกับอนาคตจนก่อให้เกิดทุกข์ทั้งที่ยังไม่มีอะไรเกิดสิ่งที่ควรกระทำให้ดีที่สุดคือ ปัจจุบัน เมื่อเราทำบุญหรือทำความดีใดๆก็ให้มองความสุขที่เกิดขึ้น ณ เวลานั้น แม้จะเป็นความสุขเล็กๆแต่นั่นก็ดีกว่าการที่เราเอาแต่คาดหวังว่าผลบุญนั้นจะส่งผลดังใจเราปรารถนา

“เราทำบุญทำทานเพื่อลดกิเลสไม่ได้ทำเพื่อสร้างกิเลสขึ้นในใจ”

สุดท้ายนี้ขออวยพรให้ทุกคนที่อ่านมาจนถึงบรรทัดนี้ ได้เป็นคนที่รู้เท่าทันจิตใจของตัวเองใช้ชีวิตอย่างเข้าใจธรรมชาติ และอยู่กับปัจจุบันอย่างมีความสุข

“สุข หรือ ทุกข์อยู่ที่เรามองว่ามันคืออะไร”